Chodzi oczywiście o projekt o przywróceniu prawa do niezależnego i bezstronnego sądu ustanowionego na podstawie prawa przez uregulowanie skutków uchwał Krajowej Rady Sądownictwa podjętych w latach 2018–2025. Zakłada on, że uchwały obecnej KRS w zakresie wniosku o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego SN, sądu apelacyjnego, sądu okręgowego, sądu rejonowego i m.in. sędziego NSA – po wejściu w życie ustawy – zostaną pozbawione mocy prawnej. W przypadku asesorów, referendarzy i asystentów nastąpi ex lege potwierdzenie skuteczności ich powołania na stanowisko sędziowskie. Ci sędziowie, którzy awansowali do sądów wyższej instancji, mają zostać przywróceni na poprzednie stanowiska, przy czym przez dwa lata większość z nich ma zostać delegowana do obecnych sądów w celu m.in. dokończenia spraw. Z kolei w przypadku tych sędziów, którzy przyszli spoza zawodu, ma zostać rozwiązany stosunek służbowy. Na osłodę mogą zostać referendarzami sądowymi.
Czytaj: Sędzia "neo" straci stan spoczynku? Będą pozwy i skargi do ETPCz>>
Sędzia "neo", więc wyrok do wzruszenia? Szykuje się Armagedon>>
Minister Żurek poinformował na konferencji prasowej po posiedzeniu rządu, że projekt ma za „zadanie przywrócić wiarę obywatela w to, że za stołem sędziowskim zasiada niezawisły, bezstronny sędzia”. - Chodzi o to, żebyśmy nie mieli wątpliwości, że osoba, która wychodzi za sędziowski stół, jest powołana prawidłowo - dodał.
Projekt był poprawiany
Cała ustawa ma wejść w życie 30 dni od momentu ogłoszenia, po 14 dniach ma jednak zacząć obowiązywać art. 14, zgodnie z którym minister sprawiedliwości niezwłocznie obwieszcza w Monitorze Polskim, jak zapisano, wykaz osób, których dotyczą występujące z mocy ustawy skutki. We wstępnej wersji upublicznione miały być: imiona, nazwisko, data urodzenia, stanowisko i data powołania na to stanowisko sędziowskie. Miało być też wskazanie skutków (przypisanie do określonej grupy) i podstawa prawna. I tutaj, m.in. po uwagach zgłoszonych przez prokuratora krajowego, wprowadzono poprawki.
– Na podstawie ogłoszonego wykazu wszystkie podmioty i organy, dla których ma to znaczenie prawne, będą mogły powziąć wiedzę o wystąpieniu w stosunku do określonego sędziego skutków wynikających bezpośrednio z mocy ustawy. Przede wszystkim rozwiązanie to służy jednak urzędowemu potwierdzeniu ustawowych skutków w odniesieniu do zainteresowanego sędziego. Wpis do wykazu ogłoszony przez ministra sprawiedliwości będzie bowiem w sposób autorytatywny stwierdzał, jaka jest sytuacja prawna sędziego wymienionego w wykazie w związku z wejściem w życie ustawy – wskazano w uzasadnieniu. W nowej wersji projektu spośród danych usunięto datę urodzenia.
– Tego rodzaju zakres informacji może być traktowany jako naruszenie prawa do prywatności (art. 47 Konstytucji), a zawarcie jej w wykazie, o którym mowa w art. 14 ust. 1 projektu, nie ma aż tak ważkiego znaczenia, aby narażać się na zarzut naruszenia art. 31 ust. 3 Konstytucji, tym bardziej że wskazuje się datę powołania osoby – pisał Dariusz Korneluk, prokurator krajowy.
„Młodzi" sędziowie zostają z mocy ustawy
Tak jak już wcześniej pisaliśmy, zgodnie z projektem, sędziowie mają zostać pogrupowani według następujących kategorii:
a) osoby będące asesorami sądowymi w sądach powszechnych powołane na stanowisko sędziego sądu rejonowego;
b) osoby będące asesorami w wojewódzkich sądach administracyjnych powołane na stanowiska sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego;
c) osoby będące referendarzami sądowymi i asystentami sędziów, które zdały z wynikiem pozytywnym egzamin sędziowski i mogły ubiegać się o powołanie na urząd sędziego w terminie do 5 lat od zdania egzaminu lub do dnia 21 czerwca 2024 r., powołane na stanowisko sędziego sądu rejonowego;
d) osoby korzystające z prawa do powrotu do wykonywania zawodu sędziego;
e) osoby będące sędziami powołanymi na pierwsze stanowisko na podstawie art. 179 Konstytucji RP, ubiegające się przed obecną Radą o powołanie do pełnienia urzędu sędziego w innym sądzie lub w sądzie wyższego rzędu;
f) osoby ubiegające się o powołanie do pełnienia urzędu sędziego niebędące wcześniej sędziami;
g) osoby ubiegające się o powołanie do pełnienia urzędu sędziego Sądu Najwyższego lub sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego niebędące wcześniej sędziami;
h) osoby powołane na stanowisko sędziego, które przeszły lub zostały przeniesione w stan spoczynku.
Projekt przewiduje, że w przypadku osób będących asesorami sądowymi (lit. a i b powyżej), osób będących referendarzami sądowymi i asystentami sędziów (lit. c powyżej) oraz osób korzystających z prawa do powrotu do wykonywania zawodu sędziego (lit. d powyżej) nastąpi ex lege, z dniem wejścia w życie ustawy, potwierdzenie skuteczności ich powołania na stanowisko sędziowskie, co istotne, ze skutkiem uniemożliwiającym kwestionowanie w przyszłości ich statusu jako prawidłowo powołanych sędziów. Ta grupa ma liczyć ok. 1200 osób.
Sędzia awansował? Wróci na poprzednie stanowisko
Z kolei sędziowie, którzy po 2017 r. awansowali do sądów wyższej instancji, mają zostać przywróceni na poprzednie stanowiska – te, na które powołano ich przy udziale KRS z członkami/sędziami wybranymi przez sędziów. Grupa ta również liczy około 1200 osób. Wyjaśniono, że sędzia posiadający pierwotnie prawidłowo nadane votum może je stracić tylko w sytuacjach i w sposób określony w art. 180 Konstytucji RP. Na płaszczyźnie konstytucyjnej sędzia taki został już prawidłowo powołany na urząd sędziego i pierwotnie prawidłowo został ustalony jego stosunek służbowy, w ramach którego sprawował wymiar sprawiedliwości.
W tym zakresie jest chroniony gwarancjami. W celu odzyskania prawidłowo nadanej legitymacji do sprawowania wymiaru sprawiedliwości sędzia powinien zatem powrócić na miejsce służbowe w sądzie, który został mu wskazany w postanowieniu prezydenta wydanym na podstawie art. 179 Konstytucji RP w oparciu o wniosek prawidłowo ukształtowanej Krajowej Rady Sądownictwa – dodano.
Co istotne, ci sędziowie – jak zapisano w projekcie – w okresie dwóch lat od wejścia w życie ustawy będą delegowani do sądów, do których awansowali, będą mieć możliwość ustąpienia za sześciomiesięcznym uprzedzeniem, delegacja będzie też mogła zostać przedłużona na wniosek sędziego, o ile sędzia ten będzie brał udział w powtarzanym konkursie na stanowisko, które zajmował. W delegacji nie zostaną ci sędziowie, których – jak wynika z projektu – dalsze orzekanie na zajmowanym stanowisku byłoby nie do pogodzenia z postrzeganiem sądu jako organu bezstronnego lub niezależnego. W takich wypadkach Krajowa Rada Sądownictwa będzie uprawniona do odwołania sędziego z delegacji na wniosek przewodniczącego Krajowej Rady Sądownictwa, prezesa właściwego sądu oraz rzecznika dyscyplinarnego. Sędzia w delegacji będzie otrzymywał wynagrodzenie w stawce wynagrodzenia zasadniczego na stanowisku sędziowskim w sądzie, w którym będzie pełnić obowiązki.
Z kolei ci sędziowie, którzy po awansie przeszli w stan spoczynku, z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stracą to uprawnienie i mają powrócić na wcześniejsze stanowisko sędziowskie.
Czytaj: Projekt regulujący status "nowych" sędziów już w opiniowaniu>>
Sędzia spoza zawodu? Będzie mógł zostać referendarzem>>
Projekt regulujący status tzw. neo-sędziów już w wykazie prac rządu>>
![AI dla prawników. Sztuczna inteligencja w praktyce zawodów prawniczych [PRZEDSPRZEDAŻ]](/gfx/prawopl/_thumbs/produkty_foto/83262/978-83-8438-070-3_,mXqL62OeqFTLkrXdmIyYmw.jpg)
Cena promocyjna: 127.2 zł
|Cena regularna: 159 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 104.3 zł
Sędzia spoza zawodu referendarzem
W gorszej sytuacji znajdą się sędziowie, którzy przyszli spoza zawodu – np. byli adwokaci, radcy, prokuratorzy, notariusze lub pracownicy naukowi. Projekt zakłada, że ich stosunek służbowy na stanowisku sędziego ustanie. W przypadku ok. 350 osób z sądów powszechnych i administracyjnych prezes właściwego sądu apelacyjnego albo właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego będzie mógł zdecydować o mianowaniu ich, na ich wniosek, na stanowisko referendarza sądowego w sądzie, w którym pełnili urząd na stanowisku sędziego. Nastąpi to w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku. Na zastanowienie się, czy chcą być referendarzem, będą mieć miesiąc. A skutki – jeśli chodzi o nawiązanie stosunku pracy – obowiązywać będą od dnia wejścia w życie przepisów. Ten przepis nie będzie dotyczył tych sędziów spoza zawodu, którzy orzekali w SN.
Tacy sędziowie będą też mogli ubiegać się o wpis na listy adwokatów, radców lub notariuszy – ale nie nastąpi to z automatu. Z kolei byli prokuratorzy będą mogli na wniosek złożony w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy zostać powołani na poprzednio zajmowane stanowisko prokuratorskie, chyba że wybiorą stanowisko referendarza sądowego. Co istotne, w grę mają wchodzić tutaj art. 132 par. 5 i 6 Prawa o prokuraturze. I tak zgodnie z nimi: prokurator generalny na wniosek prokuratora, który zrzekł się stanowiska, powołuje go na poprzednio zajmowane stanowisko prokuratora, niezależnie od liczby stanowisk w danej powszechnej jednostce organizacyjnej prokuratury, chyba że nie spełnia on warunków wymaganych do powołania na stanowisko prokuratora. W razie odmowy powołania prokuratorowi służy skarga do Sądu Najwyższego.
Ci, którzy są już w stanie spoczynku, stracą te uprawnienia, chyba że wcześniej byli prokuratorami. Wtedy – zgodnie z proponowanymi przepisami – staną się z dniem wejścia w życie ustawy prokuratorami w stanie spoczynku.
Orzeczenia do zakwestionowania, ale pod warunkami
Projekt reguluje też szczegółowo możliwości wzruszenia orzeczeń wydanych z udziałem osób powołanych na stanowiska sędziowskie na wniosek obecnej Rady. Uprawnienia do tego środka będą mieć strony lub uczestnicy postępowania, którzy w czasie właściwym dla złożenia wniosku o wyłączenie sędziego podnosili zarzuty co do prawidłowości składu sądu pierwszej instancji lub co do niezawisłości lub bezstronności uczestniczącej w tym składzie osoby, w stosunku do której obecna Rada podjęła uchwałę o przedstawieniu wniosku o powołanie, z powodu okoliczności związanych z powołaniem tej osoby do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego i następnie na tej podstawie wnieśli środki zaskarżenia. Wymóg ten nie będzie dotyczył wzruszania orzeczeń Sądu Najwyższego oraz orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego rozstrzygających sprawę co do istoty i prawomocnie kończących postępowanie, jak również orzeczeń dyscyplinarnych dotyczących sędziów sądów administracyjnych.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
