Ministerstwo Sprawiedliwości proponowane zmiany uzasadniało tym, że chce usprawnić i przyspieszyć postępowania. Stąd projekt zmienia zasady dziedziczenia w przypadku, gdy jeden z dziadków spadkodawcy nie dożył otwarcia spadku. W takiej sytuacji wyłączeni od dziedziczenia zostaną dalsi zstępni dziadków spadkodawcy, czyli tzw. cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalsze pokolenia.
Węższy krąg uprawnionych do spadkobrania
Chodzi o nowelizację art. 934 par. 2 i 3 kodeksu cywilnego. - Doprowadzi to do usunięcia z kręgu osób uprawnionych do spadkobrania dalekich krewnych, z którymi więź często jest znikoma albo w ogóle nie powstała, przy pozostawieniu swobody testowania i wyrażenia woli przez spadkodawcę, gdy jest ona odmienna od założenia poczynionego przez ustawodawcę. Zaproponowana zmiana w sposób niewątpliwy pozwoli na skrócenie długości postępowań o stwierdzenie nabycia spadku wobec braku potrzeby poszukiwania dalszej rodziny zmarłego spadkodawcy - uzasadnia ministerstwo.
Czytaj w LEX: Błąd w rozumieniu art. 1019 par. 2 k.c. - LINIA ORZECZNICZA >>>
Czytaj w LEX: Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w praktyce notarialnej >>>
Kolejna propozycja - co chwalą prawnicy - dotyczy terminów w przypadku, gdy spadkodawcami są np. osoby małoletnie. I tak w sytuacji, gdy złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wymaga uzyskania na to zezwolenia sądu, bieg terminu był zawieszony do chwili uprawomocnienia się takiego postanowienia.
To nie wszystkie zmiany. Wprowadzona zostanie kolejne przesłanki niegodności dziedziczenia w postaci uporczywego niewykonywania obowiązku alimentacyjnego względem spadkodawcy albo uporczywego uchylania się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
Czytaj: Fundacja rodzinna parasolem ochronnym nad majątkiem menedżera lub polityka>>
Czytaj w LEX: Termin do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku >>>
Wyjaśni się część wątpliwości orzeczniczych
Dr Elwira Macierzyńskiej-Franaszczyk, ekspertka w dziedzinie prawa spadkowego z Katedry Prawa Cywilnego w Akademii Leona Koźmińskiego podkreśla, że jeśli chodzi o samo zawężenie kręgu spadkobierców, to bezpośredni skutek nowelizacji - art. 934 k.c. - dotyczyć będzie tylko tych przypadków, w których do spadku powołani byliby spadkobiercy ustawowi trzeciego albo dalszych kręgów, czyli dziadkowie spadkodawcy, ich dzieci lub wnuki (po nowelizacji), pasierbowie spadkodawcy lub gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy albo Skarb Państwa. - W tych przypadkach nowelizacja art. 934 k.c. może wpłynąć na usprawnienie biegu postępowań, w których konieczne jest ustalenie kręgu spadkobierców, co jest istotne zarówno dla samych spadkobierców, jak również dla wierzycieli spadkowych; a w szerszej perspektywie – zapewne nieobojętne dla płynności i pewności obrotu prawnego - wskazuje.
W jej ocenie istotniejszy wpływ na pozycję prawną spadkobierców, w szczególności tych, którzy chcą odrzucić spadek, będzie miała nowelizacja art. 1015 k.c oraz art. 1019 k.c. - Dodanie do art. 1015 par. 1[1] i 1[2] k.c. oraz do art. 1019 par. 1 pkt 3 k.c. pozwoli usunąć pojawiające się zarówno w orzecznictwie, jak i w procesie stosowania prawa wątpliwości i rozbieżności. Zgodnie z art. 1015 par. 1 k.c. spadkobierca, który został powołany do spadku i chce ten spadek odrzucić, musi złożyć odpowiednie oświadczenie przed upływem sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania. Jeżeli spadkobierca chce spadek przyjąć, także może złożyć w tym terminie odpowiednie oświadczenie, ale jeżeli tego nie dopełni, wraz z upływem terminu spadek zostanie uznany za przyjęty z mocy ustawy - przypomina.
I wyjaśnia, że do tej pory, jeżeli spadkobierca składał do sądu wniosek przed upływem 6-miesięcznego terminu, ale oświadczenie już po jego upływie, powstawała wątpliwość, czy nadal spadek może odrzucić. - Dodanie art. 1015 par. 11 k.c. usunie niepewność co do możliwości odebrania przez sąd oświadczenia o odrzuceniu spadku pomimo upływu 6-miesięcznego terminu dla zachowania wskazanego terminu. Skutek taki był już wcześniej co do zasady aprobowany w judykaturze. Zaproponowana treść art. 1015 par. 11 k.c. zwiększy jednak przejrzystość i jednolitość stosowania prawa w tym zakresie, co należy ocenić pozytywnie - mówi Elwira Macierzyńskiej-Franaszczyk.
WZORY dokumentów do pobrania w LEX:
- Oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza >
- Protokół przyjęcia oświadczenia o odrzuceniu spadku >
- Oświadczenie w imieniu małoletniego o przyjęciu spadku wprost >
- Oświadczenie o odrzuceniu spadku przez spadkobierców i przez rodziców w imieniu małoletnich dzieci >
Czytaj: Na spadek trzeba czasem długo poczekać, a prace nad zmianami nadal trwają>>
Małoletni spadkobierca pod większą ochroną
W jej ocenie dobrym kierunkiem jest też dodanie w art. 1019 par. 1 k.c pkt. 3 dotyczącego spadkobiercy nieposiadającego pełnej zdolności do czynności prawnych, za którego działa przedstawiciel ustawowy. Zgodnie z nim dla zachowania terminu, wystarczające jest złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia.
A zgodnie z dodanym do art. 1015 par. 1[2] k.c.: jeżeli złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zezwolenia sądu, bieg terminu na złożenie oświadczenia ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego w tym przedmiocie. - Także w tym przypadku problematyczność późniejszego uzyskania zezwolenia sądu próbowano niwelować, do pewnego stopnia skutecznie, na gruncie orzecznictwa dopuszczając złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku nawet po upływie ustawowego terminu, ale niezwłocznie po uzyskaniu zezwolenia sądu (szerokie orzecznictwo - np. post SN IV CSK 376/20). Wprowadzenie art. 1015 par. 1[2] k.c. i skutku w postaci zawieszenia biegu terminu zwiększa w tym zakresie bezpieczeństwo prawne spadkobierców - zaznacza Macierzyńska-Franaszczyk.
Sprawdź w LEX: Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku - PROCEDURA krok po kroku >>>
I przypomina o tym, że pakiet zmian obejmuje też nowelizację art. 101 k.r.o. poprzez dodanie do niego par. 4. Zgodnie nim nie będzie wymagać zezwolenia sądu opiekuńczego albo, w przypadkach wskazanych w przepisach szczególnych, sądu spadku, czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka, "przez rodzica, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska albo jest dokonywana wspólnie, jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, chyba że inny zstępny rodziców tego dziecka przyjmuje spadek".
Czytaj w LEX: Rachunki bankowe osób małoletnich >>>
Ma być mniej papierologii
W projekcie przewidziano też zmianę art. 643 k.p.c., polegającą na wyeliminowaniu obowiązku sądu zawiadamiania o przyjęciu spadku oraz ograniczeniu obowiązku zawiadamiania o odrzuceniu spadku do osób, które zgodnie z treścią oświadczenia i przedstawionych dokumentów są powołane do dziedziczenia. Co więcej ma zostać znoszony obowiązek notariusza przesyłania do sądu spadku oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku i zawiadamiania sądu spadku o dokonanym otwarciu i ogłoszeniu testamentu – w sytuacji, gdy notariusz sporządził akt poświadczenia dziedziczenia.
Sprawdź PROCEDURY w LEX:
- Złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przed notariuszem (dziedziczenie testamentowe) - PROCEDURA krok po kroku >
- Złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przed notariuszem (dziedziczenie ustawowe) - PROCEDURA krok po kroku >
- Złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przed sądem - PROCEDURA krok po kroku >
W projekcie przewidziano także zmianę Kodeksu postępowania cywilnego poprzez dodanie obowiązku zawarcia w sentencji postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku określenia, w jaki sposób spadek został nabyty przez spadkobierców.
MS chce również, by strona mogła zwrócić się do sądu z wnioskiem o pobranie z systemu teleinformatycznego, do którego ma on dostęp, odpisów, wypisów dokumentów lub informacji o ich treści, które będą mogły zostać następnie wykorzystane w postępowaniu. Przy czym będzie musiała uprawdopodobnić, że uzyskanie odpisu lub wyciągu albo odpowiadających im treściowo informacji byłoby nadmiernie utrudnione lub powodowałoby nieuzasadnioną zwłokę w postępowaniu.
Asesorzy z nowymi kompetencjami i większa ochrona małoletniego
Co więcej, MS chce, by asesorzy, którzy obecnie nie mogą orzekać w sprawach rodzinnych, mieli możliwość orzekania w sprawach o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego lub ubezwłasnowolnionego całkowicie w postaci przyjęcia lub odrzucenia spadku, w toku prowadzonego przez siebie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
