W parlamencie kończą się prace nad ustawą o fundacjach rodzinnych. Prawdopodobnie będzie można je zakładać już na przełomie marca i kwietnia 2023 r. Na nowe przepisy czekają nie tylko właściciele dużych polskich przedsiębiorstw, ale i firmy mniejszego "kalibru" oraz menedżerowie. Dla tych ostatnich właśnie, zdaniem niektórych prawników, fundacja rodzinna może być świetną metodą na ochronę własnego majątku przed ryzykiem gospodarczym.
USTAWA z dnia 14 grudnia 2022 r. o fundacji rodzinnej - PROJEKT >
- To lepsze niż przekazywanie majątku małżonkowi - mówi prof. Rafał Adamus, radca prawny, wykładowca Uniwersytetu Opolskiego. Łatwiej utworzyć fundację rodziną niż wziąć ślub. Poza tym fundacja rodzinna nigdy nie odejdzie z innym, młodszym partnerem - dodaje żartobliwie profesor. Wskazuje, że z fundacji rodzinnej mogą skorzystać biznesmeni wchodzący do polityki (ogólnopolskiej czy samorządowej) aby nie drażnić elektoratu długością i ekstrawagancją swoich oświadczeń majątkowych. Przy czym w przypadku kandydatów na polityków, z uwagi na jawność rejestru, być może będzie potrzebny ruch jak u konika szachowego: część majątku kandydat wniesie jako fundator, część jako darczyńca - wskazuje prof. Adamus.
Czytaj w LEX: Miarą sukcesu - wdzięczność. Rozmowa z Adrianną Lewandowską, prezesem Instytutu Biznesu Rodzinnego >>>
Dom, działka nad jeziorem - to menedżer może wnieść do fundacji
Zgodnie z ustawą do fundacji rodzinnej menedżer może wnieść zarówno dom, jak i drugie mieszkanie, działkę rekreacyjną albo inne składnik majątku o wartości minimum 100.000 zł. - Może to zrobić także wespół ze swym małżonkiem – wówczas fundatorów będzie dwoje. Fundacja rodzinna będzie osobną od fundatora osobą prawną. Fundator nie otrzyma jakiegoś ekwiwalentnego udziału (na wzór udziału np. w spółce z o.o.), który – w razie katastrofy – mógłby zająć mu komornik albo zabrać syndyk. Będzie miał w fundacji rodzinnej prawa i obowiązki, a prawa i obowiązki fundatora są niezbywalne - wyjaśnia prof. Adamus.
Prawa fundatora w fundacji rodzinnej nie podlegają bowiem zajęciu i nie wchodzą do masy upadłości fundatora. Może być on zarazem beneficjentem fundacji rodzinnej (czyli tym, którzy korzysta z odłożonych w niej zasobów). Możliwy jest taki wariant: jeden fundator będący zarazem jedynym i wyłącznym beneficjentem. Nie dotyczy to istniejącej wierzytelności beneficjenta. Oznacza to, że menedżer będzie bezpieczny przed komornikiem i syndykiem także jako beneficjent. Jeden menedżer może być nie tylko w dwóch osobach (fundator, beneficjent) ale nawet w trzech osobach. Oprócz roli fundatora i beneficjenta może przyjąć funkcję członka zarządu fundacji. Może funkcję w zarządzie pełnić honorowo i tym samym ograniczyć koszty administracyjne fundacji rodzinnej.
Czytaj w LEX: Likwidacja masy upadłości - sprzedaż przedsiębiorstwa >>>
Czytaj w LEX: Wiórek Piotr Marcin, "Ciemna strona" fundacji rodzinnej? Uwagi z perspektywy prawa niemieckiego >>>
Dr Michał Bernat, managing counsel z zespołu Doradztwa Podatkowego oraz Prawa Konkurencji kancelarii Dentons przyznaje, że zgodnie z ustawą uchwaloną przez Sejm, beneficjentem fundacji rodzinnej rzeczywiście w zasadzie może być każda osoba fizyczna.
- W szczególności, beneficjentem może zostać nie tylko fundator (fundatorzy) i osoby bliskie, ale właściwie każda osoba fizyczna, która - zgodnie ze statutem - może otrzymać świadczenie od fundacji rodzinnej lub mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej (art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy). Nie ma zatem przeszkód, by beneficjentem fundacji rodzinnej zostały osoby zarządzające spółkami, których udziały lub akcje są wnoszone do fundacji rodzinnej - wskazuje.
Jak tłumaczy dr Bernat, sama ustawa nie przewiduje bezpośrednio rozwiązań prawnych, które zwalniałyby wspomnianych zarządzających umieszczonych na liście beneficjentów z ciążącej na nich na osobnych podstawach odpowiedzialności za działalność prowadzoną (i funkcje wykonywane) przez nich w spółkach, których udziały lub akcje zostały wniesione do fundacji rodzinnej. Co więcej, ustawa o fundacji rodzinnej nie zwalnia również ewentualnych profesjonalnych menedżerów zarządzających daną fundacją (w tym zwłaszcza będących członkami zarządu fundacji) z odpowiedzialności za działalność prowadzoną (i funkcje wykonywane) przez nich w fundacji rodzinnej. Granicą odpowiedzialności fundacji rodzinnej będzie jednak zawsze wartość majątku, który fundacja otrzyma od fundatora. - Zapewne ustawa o fundacji rodzinnej obrośnie bogatą praktyką stosowania i orzecznictwem, zaś jej efekty, także te niezamierzone, ujawnią się dopiero z czasem - dodaje dr. Michał Bernat.
Trzeba uważać na podatki
Zgodnie z uchwaloną przez Sejm ustawą opodatkowanie fundacji rodzinnej i beneficjentów nie powinno znacząco odbiegać od poziomu opodatkowania dochodów i innych przysporzeń majątkowych, w sytuacji gdyby nie utworzono fundacji rodzinnej. - Tym niemniej taka fundacja nie będzie korzystać z jakichś nadzwyczajnych preferencji podatkowych, niedostępnych dla innych podatników. "Parkowanie" majątku w fundacji rodzinnej nie powinno być zatem przesadnie drogie -uważa prof. Adamus.
Według niego fundacji rodzinnej nie można założyć zbyt późno, tzn. gdy wierzyciele stoją już w kolejce pod drzwiami, z prostego powodu.
Czytaj w LEX: Jak zapewnić struktury długowieczności firm rodzinnych >>>
Czytaj w LEX: Od firmy rodzinnej do korporacji >>>
Jak wyjaśnia Joanna Wierzejska, doradca podatkowy, partner współzarządzająca Praktyką Podatkową oraz Jakub Wieszczeczyński, radca prawny, partner z Praktyki Prawa Spółek, Fuzji i Przejęć w kancelarii Domański Zakrzewski Palinka, utworzenie fundacji i wniesienie do niej majątku nie będzie jednak sposobem na ucieczkę od zobowiązań wobec swoich kontrahentów. Fundacja rodzinna będzie odpowiedzialna solidarnie z fundatorem za zaległości podatkowe fundatora powstałe przed jej utworzeniem. Odpowiedzialność będzie ograniczona do wysokości wniesionego do fundacji mienia. - I co najważniejsze, jest to odpowiedzialność za wszelkie zaległości podatkowe fundatora, też niezwiązane z wnoszonym majątkiem. Co więcej, odpowiedzialności tej nie można ograniczyć, tak jak to ma miejsce w przypadku nabycia przedsiębiorstwa poprzez uzyskanie zaświadczenia o niezaleganiu w podatkach - podkreślają.
Natomiast etap związany z wnoszeniem majątku przez fundatora do fundacji jest wolny od opodatkowania. - Ustawodawca nie przewidział niestety wprost stosownej normy prawnej. Nie mniej jednak wynika to zarówno z faktu, że nie mamy w tym zakresie z mechanizmem odpłatności w zbyciu mienia wnoszonego do fundacji rodzinnej, jak i z deklaracji ministerstw pracujących nad niniejszym projektem - mówi Piotr Aleksiejuk, radca prawny w Kancelarii Prawnej Wojarska Aleksiejuk & Wspólnicy.
Jego zdaniem ustawodawca będzie musiał również pochylić się nad kwestiami, które budzą kontrowersje i mogą w sposób negatywny zachęcać polskie firmy rodzinne do skorzystania z instytucji fundacji rodzinnej. Do takich kwestii należą m.in. fundator i beneficjenci nie będą mogli być wspólnikami spółki, która korzysta z ryczałtu od dochodów spółek tzw. estońskiego CIT.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.