Zdolność prawna to możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków cywilnoprawnych. Różnica tkwi w zdolności do czynności cywilnoprawnych, czyli np. możliwości zawierania umów.  Przykładowo można mieć zdolność prawną - być właścicielem nieruchomości, ale nie mieć zdolności do czynności prawnych - nie móc tej nieruchomości sprzedać. 

Czytaj: Udzielenie pełnomocnictwa ogólnego - co powinno zawierać pełnomocnictwo?>>

Komu i od kiedy przysługuje zdolność prawna?

Zdolność prawna przysługuje: 

  • osobom fizycznym, 
  • osobom prawnym (np. fundacjom, spółkom z o.o.),
  • jednostkom organizacyjnym, które nie są osobami prawnymi, ale którym przepisy przyznają zdolność prawną (np. spółkom jawnym).

W przypadku osób fizycznych momentem, w którym nabywa się zdolność prawną, jest chwila urodzenia, przy czym zdolność prawną nabywa dziecko, które urodziło się żywe. Z kolei w myśli obowiązującej w Polsce definicji urodzeniem żywym określa się "całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki noworodka, niezależnie od czasu trwania ciąży, który po takim wydaleniu lub wydobyciu oddycha lub wykazuje jakiekolwiek inne oznaki życia, takie jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli, bez względu na to, czy sznur pępowiny został przecięty lub łożysko zostało oddzielone". Definicje urodzenia żywego i martwego znajdują się w rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania. 

Z kolei to, czy dziecko urodziło się żywe (i uzyskało zdolność prawną) czy martwe (i zdolności prawnej nie uzyskało) ma znaczenie choćby dla spraw spadkowych.

 

Obrót prawny z zagranicą w sprawach cywilnych i karnych

Jan Ciszewski

Sprawdź  

Sytuacja prawna przed urodzeniem

Równocześnie są przepisy szczególne, które regulują sytuacje jeszcze przed urodzeniem dziecka. Chodzi m.in. o:

  • dziecko poczęte w chwili śmierci spadkodawcy zaliczane jest do grona spadkobierców, jeśli urodzi się żywe - art. 927 par. 2 Kodeksu cywilnego;
  • istnieje możliwość żądania przez dziecko z chwilą jego urodzenia naprawienia szkód wyrządzonych mu w okresie prenatalnym, a zatem od momentu poczęcia do chwili urodzenia.- art. 4461 Kodeksu cywilnego 
  • podobnie jak możliwość uznania ojcostwa przed urodzeniem się dziecka już poczętego - art. 75 par. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Jest to skuteczne z chwilą narodzin. 

Czytaj: Kolejny apel o reformę ubezwłasnowolnienia>>

Zdolność do czynności prawnych 

Zgodnie z art. 11 Kc pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności. Zdolności do czynności prawnych nie mają osoby, które nie ukończyły 13 lat, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.

Jakie są przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego:

  • osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
  • dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.
  • Z kolei podstawowym skutkiem braku zdolności do działań prawnych jest to, że dokonana w ten sposób czynność jest nieważna. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.

Pojęcie ograniczonej zdolności do czynności prawnych

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.

Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.

Co oznacza ograniczona zdolność do czynności prawnych? Taka osoba może: 

  • bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego;
  • bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi;
  • co do zasady swobodnie dysponować przedmiotami majątkowymi, które oddał mu do swobodnego użytku przedstawiciel ustawowy (czyli z reguły rodzic);

Co do zasady do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.