Doprecyzowana ma zostać też sprawa tzw. "osieroconych" zażaleń, czyli tych, co do których nie przesądzono, czy są poziome czy dewolutywne (rozpatrywane przez sądy drugiej instancji). Tego dotyczyło m.in. wiele pytań prawnych kierowanych do Sądu Najwyższego. MS chce wprowadzić par. 4 do art. 394 - zgodnie z wykształconą praktyką - wskazujący, że jeżeli przepis szczególny przewiduje, że stronie przysługuje zażalenie na postanowienie sądu i nie określa przy tym, jaki sąd ma je rozpoznać "zażalenie rozpoznaje sąd drugiej instancji".
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Konsekwencje procesowe nieprawidłowego określenia przez stronę rodzaju wnoszonego środka zaskarżenia >
Przypomnijmy, chodzi o nowelizację z 4 lipca 2019 r., której większość przepisów weszła w życie w listopadzie tegoż roku. Obszerna regulacja od początku sprawiała sędziom i pełnomocnikom wiele problemów, choć część rozwiązań była chwalona. Wątpliwości dotyczyły m.in. zażaleń poziomych, posiedzeń przygotowawczych, przepisów przejściowych, kwestii uzasadnień wyroków. Resort już na początku 2020 r. informował, że będzie kolejna nowela. Projekt opublikowano na RCL już we wrześniu 2021 r.
Czytaj:
Posiedzenie przygotowawcze zacznie działać? MS wprowadza zmiany>>
Nowelizacja k.p.c. z 2019 r w praktyce i w świetle pytań prawnych do SN>>
Posiedzenia niejawne także przy wyroku
Nowelizacja ma doprecyzować i w części uprościć przepisy dotyczące posiedzenia przygotowawczego. Obecnie przepisy są na tyle trudne do interpretacji, że samo narzędzie jest praktycznie "martwe". Ministerstwo szykuje więc zmiany, m.in. w zakresie uczestnictwa na takim posiedzeniu i przez określenie, co powinien zawierać plan rozpraw.
Zobacz procedurę w LEX: Wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym >
Kolejna zmiana to art. 205[5] par. 1[1] k.p.c., który przewiduje możliwość skierowania sprawy prosto na posiedzenie niejawne, celem wydania wyroku, w sytuacji, gdy nie udało się w sposób ugodowy rozwiązać sporu, a zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jest wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy. Co więcej w takim przypadku nie będzie konieczności stosowania art. 148[1] par. 3 zgodnie z którym "rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w pierwszym piśmie procesowym złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że pozwany uznał powództwo".
Uzasadniono to tym, że "skoro miało już miejsce posiedzenie przygotowawcze, na którym strony miały możliwość wyczerpującego przedstawienia stanowiska sądowi. Kierowanie sprawy na odległy termin rozprawy, tylko w celu wydania wyroku, jest niecelowe z perspektywy ekonomiki procesu".
Zgodnie z kolejna zmianą, jeśli przepis szczególny nie stanowi inaczej, postanowienia wydane w toku posiedzenia przygotowawczego ogłasza się w obecności stron i nie podlegają - co istotne - doręczeniu.
Uproszczone mają zostać przepisy dotyczące planu rozprawy. Ma on co do zasady zawierać rozstrzygnięcia co do wniosków dowodowych stron oraz porządek przeprowadzanych na rozprawie dowodów.
Zobacz w LEX: Praktyczne problemy reformy postępowania cywilnego z 2019 roku - postępowanie rozpoznawcze - nagranie ze szkolenia >
MS proponuje także by plan rozprawy podpisany przez obecne strony sąd zatwierdzał postanowieniem. Sąd będzie mógł odmawiać zatwierdzenia jego projektu jeżeli uzna, że nie przyczyni się on do sprawnego rozpoznania sprawy lub wyjaśnienia wszystkich spornych okoliczności. Zgodnie z projektem sąd będzie miał na czas na zmianę planu rozprawy - w drodze postanowienia - do momentu zamknięcia rozprawy. W takim przypadku na zgodny wniosek stron przeprowadza się kolejne posiedzenie przygotowawcze.
Czytaj:
Zażalenia poziome działają, ale są luki w katalogu i problemy z interpretacją>>
Postępowanie rozpoznawcze oraz odwoławcze po reformie kpc w praktyce >>
W sądach okręgowych wyższy próg wartości przedmiotu sporu
Chodzi o art. 17 dotyczący właściwości sądu okręgowego. Zgodnie z obecnym brzmieniem należą do niej również sprawy o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, oprócz spraw o alimenty, o naruszenie posiadania, o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami, o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oraz spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym.
Czytaj w LEX: Właściwość rzeczowa sądu >
Projekt nowelizacji zakłada zmianę wartości przedmiotu sporu z 75 tys. zł na 150 tys. zł. - Dotychczasowy próg wartości przedmiotu sporu decydującej o właściwości rzeczowej sądu okręgowego obowiązuje od 5 lutego 2005 r., zatem ponad 16 lat. W międzyczasie Polska przystąpiła do Unii Europejskiej, a wszelkie współczynniki gospodarcze, w tym wartość PKB oraz wysokość przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, istotnie wzrosła. Na przestrzeni tych kilkunastu lat zachodziły też naturalne procesy inflacyjne, które w sposób stanowczy przełożyły się na ceny dóbr i usług, co sprawiło, że dotychczas ustalony próg właściwości rzeczowej stracił na aktualności - wskazano w uzasadnieniu. Podniesiono również - stale rosnącą dynamikę wzrostu wpływu spraw do sądów okręgowych przy jednoczesnym zauważalnym zmniejszeniu tej dynamiki w odniesieniu do sądów rejonowych.
Czytaj w LEX: System doręczeń z uwzględnieniem e-doręczeń (doręczeń elektronicznych oraz doręczeń przez Portal Informacyjny) >
- Jednocześnie brak jest racjonalnych przesłanek dla pozostawiania wszystkich spraw o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w sądach rejonowych. Wartość przedmiotu sporu w tych sprawach jest na ogół duża, podobnie jak znaczenie zapadającego rozstrzygnięcia dla samych stron. Także poziom komplikacji tych spraw, obejmujących niekiedy konieczność zbadania ważności dokonywanych rozporządzeń, przemawia za przekazaniem tych spraw sądom okręgowym - dodano.
Czytaj: Sądy walczą z zażaleniami poziomymi - kłody w przepisach>>
Mniej wniosków o wyłączenie sędziego
Ministerstwo Sprawiedliwości chce również ograniczyć wnioski o wyłączenie sędziego - chodzi o konkretnie o sędziów, którzy nie są członkami składu orzekającego.
- Celem proponowanej w art. 53[1] par. 1 k.p.c. zmiany jest wyeliminowanie praktyki masowego składania wniosków o wyłączenie wszystkich sędziów danego wydziału, czy nawet całego sądu, również gdy sędziowie ci nie są w żaden sposób zaangażowani w prowadzenie sprawy. Przyjęcie, że niedopuszczalne jest złożenie wniosku o wyłączenie sędziego, który nie jest członkiem składu orzekającego, powinno przyczynić się do przyspieszenia postępowań - wskazano w uzasadnieniu.
Zobacz procedurę w LEX: Wyłączenie sędziego na wniosek strony (okoliczności wywołujące wątpliwość co do bezstronności) >
Kolejna zmiana dotyczy katalogu wywołujących uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie. MS chce by okolicznością taką nie było udzielanie przez sąd pouczeń. - Co do zasady bowiem pouczenia udzielane przez sąd mają na celu zrównoważenie pozycji prawnej stron w procesie, w sytuacji gdy jedna z nich nie jest zastępowana przez zawodowego pełnomocnika, a zachodzi uzasadniona potrzeba udzielenia pouczeń. Z kolei gwarancyjna funkcja art. 156[1] k.p.c. zakłada zakaz zaskakiwania stron rozstrzygnięciem, co jest wyrazem zapewnienia prawa do rzetelnego procesu. W ocenie projektodawcy konieczne jest zaakcentowanie w art. 49 par. 2 k.p.c., że pouczenia udzielane przez sąd, , nie mogą być uznawane za przejaw stronniczości sędziego - uzasadniono.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
