W ostatnim czasie widać skokowy wzrost przepisów przyznających nowe uprawnienia organom Krajowej Administracji Skarbowej (KAS). Uszczelnienie systemu podatkowego jest niezbędne. Niepokojące jest jednak to, że przepisy dające skarbówce nowe uprawnienia, w znacznej mierze posługują się przesłankami otwartymi. Są zatem bardzo nieprecyzyjne, co powoduje, że mogą być stosowane zbyt szeroko i uznaniowo.

Zobacz orzeczenia w LEX:

 

Wgląd do kont bankowych podatników

Przykładem takiego uprawnienia jest możliwość domagania się obecnie już przez wszystkie organy KAS (szefa KAS, naczelnika urzędu celno-skarbowego, naczelnika urzędu skarbowego) od banku bardzo szerokiego spektrum informacji dotyczących rachunków bankowych i przeprowadzanych na nich operacji.

- Przepis stanowi, że uprawnienie to przysługuje organom, gdy prowadzone jest postępowanie przygotowawcze lub czynności wyjaśniające w związku z czynami związanymi z działalnością podmiotu, którego rachunek jest „prześwietlany”. W praktyce oznacza to, że organ ma możliwość domagania się wglądu do rachunku właściwie w każdym momencie, kiedy uzna to za stosowne. Posiadacz tego rachunku nawet nie będzie miał świadomości o tym fakcie – komentuje Dominik Niewadzi, doradca podatkowy, menedżer w Alto Tax.

Czytaj w LEX: Blokada rachunku podmiotu kwalifikowanego – skalpel chirurga czy prymitywna maczuga? >>>

Czytaj w LEX: Strzelec Dariusz - Gromadzenie informacji podatkowych przez organy Krajowej Administracji Skarbowej >>>

Co istotne, od lipca 2022 r., organy mogą domagać się wglądu na tych samych zasadach także w konta osób fizycznych, bez konieczności postawienia zarzutów takiej osobie (jak miało to miejsce wcześniej). Tak szerokie uprawnienia, które nie są obwarowane konkretnymi, szczegółowymi przesłankami do ich zastosowania, wydają się zbyt daleko idące. Naruszają one również zaufanie do instytucji finansowych.

Problem dostrzega również Jagoda Trela, partner zarządzający w ID Advisory. Jej zdaniem, nowelizacja przepisów z lipca br. w bezprecedensowy sposób zwiększyła uprawnienia fiskusa do ingerencji w prywatną sferę podatników. Przed wprowadzeniem zmian podatnicy mieli pewność, że wgląd do ich rachunków bankowych ma tylko szef KAS lub naczelnik UCS, i to dopiero w przypadku wszczęcia kontroli podatkowej lub w toku postępowania podatkowego.

- Obecnie brzmienie przepisów jest na tyle nieprecyzyjne, że trudno jest na ich podstawie określić konkretne warunki, w których organy skarbowe zajrzą na konta. Jednocześnie podatnicy nie muszą mieć nawet świadomości, że ich konta są właśnie sprawdzane, gdyż organy nie są zobowiązane do informowania o podjęciu takich działań – zauważa Jagoda Trela.

 

 

Co ważne, tak szerokich uprawnień na wstępnym etapie postępowania nie przyznano nawet prokuratorom. - Choć fiskus zapewnia, że podatnicy nie muszą obawiać się nadużycia uprawnień, a ich dane są chronione tajemnicą skarbową, to sami zainteresowani nie do końca ufają tym obietnicom i obawiają się wykorzystania wrażliwych danych podczas czynności analitycznych urzędów – komentuje nasza rozmówczyni.

Zdaniem NSA zaś, organy skarbowe mogą żądać od podatników tylko takich informacji, które mogą mieć wpływ na powstanie lub wysokość zobowiązania podatkowego. Zakres informacji, jakich żądają na podstawie art. 45 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, jest zbyt szeroki, a przepis ten niedookreślony. Pisaliśmy o tym w tekście pt. NSA: Żądanie informacji o podatnikach tylko w niezbędnym zakresie >>

Zobacz również:

NSA: Fiskus może żądać informacji o podatnikach od administratorów portali >>

Skarbówka już zagląda na prywatne konta, ale obiecuje nie nadużywać uprawnień >>

Blokowanie rachunków bankowych na 72 dni, albo i dłużej

To jednak niejedyny problem podatników. Wątpliwości dotyczą również prawa KAS do blokowania rachunków bankowych. Podstawowy okres blokady wynosi 72 dni, jednak w niektórych przypadkach można go wydłużyć – nawet do trzech miesięcy!

Potwierdza to dr Grzegorz Keler, adwokat w kancelarii SPCG. Ekspert zauważa, że zasady blokowania rachunku bankowego na podstawie przepisów o STIR (chodzi o system teleinformatyczny izby rozliczeniowej) budzą wiele wątpliwości. Instrument ten jest wyjątkowo dolegliwy dla przedsiębiorców, a jednak zasady jego stosowania nie są jasne. Blokada jest dokonywana w oparciu o wskaźnik ryzyka ustalany na podstawie zautomatyzowanych algorytmów, które nie są jawne. Organ musi przy tym uprawdopodobnić, że istnieje podejrzenie wykorzystywania przez właściciela rachunku działalności banków lub SKOK-ów do celów związanych z wyłudzeniami skarbowymi.

Zobacz w LEX:

 

- Nie może być tak, że blokada rachunku następuje wyłącznie w oparciu o rezultat działania algorytmu, który jest niemożliwy do zweryfikowania. Co więcej, organ powinien wykazać, że blokada rachunku jest konieczna, aby przeciwdziałać jego wykorzystaniu do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi lub do czynności zmierzających do wyłudzenia skarbowego – uważa dr Grzegorz Keler. Z kolei przy przedłużeniu blokady należy wykazać, że istnieje uzasadniona obawa, że właściciel rachunku nie wykona istniejącego lub mającego powstać zobowiązania podatkowego.

Dominik Niewadzi, zauważa jednak, że przesłanki, mogące być podstawą do dokonania zarówno krótkiej, jak i długiej blokady, są bardzo ocenne, a przez to nieostre - tymczasem, instrument ten ingeruje w podstawowe prawo własności przedsiębiorcy.

Zobacz również: Blokada rachunku bankowego firmy przez fiskusa - brakuje jasnych przepisów >>

 

Unikanie opodatkowania w orzecznictwie sądów administracyjnych [PRZEDSPRZEDAŻ] ebook

Dominik J. Gajewski

Sprawdź  

Sądy administracyjne zauważają problem

Po stronie podatników stają sądy administracyjne. Nierzadko kwestionują one zasadność dokonania blokady, co prowadzi do wniosku, że być może organy stosują ten instrument zbyt swobodnie. Zmiana przepisów w tym zakresie jest więc uzasadniona.

- Blokowanie rachunków bankowych, zwłaszcza długotrwałe, stwarza realne zagrożenie dla działalności przedsiębiorcy, dlatego powinno stanowić jedno z ostatecznych narzędzi w rękach fiskusa, zabezpieczonych przed ewentualnymi nadużyciami. Zamrożenie środków może istotnie zaburzyć płynność finansową spółki, a w konsekwencji doprowadzić do uniemożliwienia jej prowadzenia działalności operacyjnej – zaznacza Jagoda Trela.

Czytaj w LEX: Problemy proceduralne blokady rachunku bankowego w celu przeciwdziałania wyłudzeniom skarbowym >>>

Czytaj w LEX: Skutki administracyjnego zajęcia rachunku bankowego >>>

Czytaj w LEX: Tajemnica bankowa w świetle nowych uprawnień administracji skarbowej wprowadzonych w ramach Polskiego Ładu >>>

Sytuacja, w której podatnik ma wątpliwość co do legalności dokonanej blokady rachunku nie powinna mieć miejsca, co dostrzegł już WSA (sygn. akt III SA/Wa 2206/22). Niedopuszczalne jest bowiem stwarzanie zagrożenia płynności finansowej przedsiębiorstwa bez realnej podstawy prawnej.

- Niedawny wyrok z pewnością będzie miał negatywny wpływ na, istotnie już nadszarpnięte mnogością niekorzystnych i niejasnych nowelizacji, zaufanie podatników do organów podatkowych. Ustawodawca powinien opierać się na fundamentalnej konstytucyjnej zasadzie określoności przepisów prawa podatkowego, tak, aby nie wzbudzały one wątpliwości co do ich stosowania. Pozostaje mieć nadzieję, że spór znajdzie swój finał w NSA, co ostatecznie wpłynie na kształt wadliwych przepisów – podsumowuje Jagoda Trela.

Zobacz również: WSA: Tylko szef KAS ma podstawy do blokady konta >>

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.