Problemem rozpatrywanym przez organy skarbowe było to, czy sprzedaż licytacyjna nieruchomości stanowiącej spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu niemieszkalnego, będzie czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?
Z opisu sprawy wynika, że komornik sądowy prowadzi egzekucję m.in. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu niemieszkalnego w budynku wielorodzinnym. Prawo do lokalu przysługiwało osobie zmarłej w maju 2017 r., którą zastępuje kurator spadku, radca prawny. W ocenie wnioskodawcy, w sprawie brak jest związku pozostawionego przez zmarłą majątku z działalnością gospodarczą, posiadana nieruchomość według wiedzy komornika nie była przedmiotem najmu, znajduje się w stanie deweloperskim i przypadła w drodze spadkobrania po zmarłej córce. Tym sam sprzedaż licytacyjna nieruchomości będzie czynnością niepodlegającą opodatkowania podatkiem od towarów i usług.
Czytaj w LEX: Zakres kompetencji kuratora spadku - linia orzecznicza >>
Kurator to zarządca
W interpretacji z 7 kwietnia br. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał, że stanowisko wnioskodawcy jest prawidłowe (0114-KDIP1-3.4012.52.2023.1.LK). Przypomniał, że obowiązkiem kuratora spadku jest poszukiwanie spadkobierców zarządzanego przez niego spadku, a także zarząd majątkiem spadkowym pod nadzorem sądowym. Nie będąc właścicielem majątku spadkowego, a jedynie jego zarządcą, kurator działa w interesie przyszłych (nie ustalonych jeszcze) spadkobierców. Dlatego też nie można uznać kuratora spadku za podatnika VAT w odniesieniu do czynności wykonywanych w ramach zarządu majątkiem spadkowym.
Kwota pobrana przez kuratora od nabywcy nieruchomości wchodzącej uprzednio do majątku spadkowego jest gromadzona na koncie powierniczym zarządzanym przez kuratora na poczet masy spadkowej należnej spadkobiercom, a po ustaleniu kręgu spadkobierców kurator jest zobowiązany rozliczyć się z wszelkich umów ze spadkobiercami. Kurator nie otrzymuje więc bezpośrednio korzyści z umowy sprzedaży, jego działalność w tym zakresie nie ma charakteru zarobkowego. Kurator uzyskuje wynagrodzenie, ale w związku z wykonywanymi czynnościami w ramach zarządu majątkiem spadkowym.
Sprawdź w LEX: Charakter prawny kuratora spadku >>
Dyrektor KIS potwierdził, że kurator spadku nie jest właścicielem nieruchomości, a jedynie działa na rzecz spadkobierców. Z chwilą śmierci osoby fizycznej wszelkie dane identyfikujące ten podmiot dla celów podatku VAT tracą byt prawny. W związku z powyższym czynności podejmowane przez kuratora spadku, a zmierzające do zarządu masą spadkową do czasu powołania do spadku spadkobierców, nie są czynnościami wykonywanymi w charakterze zmarłego spadkodawcy. Kurator spadku nie jest następcą prawnym spadkodawcy - został powołany jedynie na funkcję zarządcy majątku, czyli sprawowania zarządu masą spadkową do czasu prawomocnego zakończenia postępowania sądowego dotyczącego stwierdzenia nabycia spadku przez przyszłych spadkobierców. Po śmierci dłużnika na kuratorze spadku nie będą ciążyły obowiązki podatkowe w zakresie podatku VAT, związane z zarządem majątkiem.
Czytaj w LEX: Rozliczenie kuratora spadku działającego przed sądem administracyjnym >>
Brak jest przesłanek pozwalających uznać, że z tytułu sprzedaży nieruchomości zmarłego dłużnika, kurator spadku wystąpi w charakterze podatnika w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy, prowadzącego działalność gospodarczą, w myśl art. 15 ust. 2 ustawy. Aby uznać określoną sprzedaż za opodatkowaną VAT nie wystarczy stwierdzić jedynie dostawy towarów, lecz wymagane jest określenie podmiotu dokonującego dostawy za występującego w związku ze sprzedażą jako podatnika podatku od towarów i usług.
Zatem, egzekucyjna sprzedaż nieruchomości nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Sprawdź w LEX: Czy kurator spadku powinien rozliczyć się z ewentualnych wydatków z spadkobiercami? >
Kurator spadku nie jest następcą prawnym
- Organ podatkowy słusznie zauważył, że kurator spadku nie jest następcą prawnym spadkodawcy i nie występuje w charakterze podatnika VAT, tylko zarządza majątkiem spadkowym – ocenia Stefan Kowalski, radca prawny, partner w Kowalski & Wisła Attorneys.
Ekspert podkreśla, że w opisywanej sytuacji należało zbadać hipotetycznie czy osoba zmarła, przy sprzedaży tego lokalu (tj. gdyby żyła i ona go dokonywała) byłaby podatnikiem podatku od towarów i usług – spełniałaby kryteria podatnika.
- Z przedstawionej sytuacji faktycznej wynika, że nie byłaby – tj. brak przesłanek przemawiających za przyjęciem, że gdyby zmarła dokonywała tej transakcji za życia to mogłaby zostać uznana za przedsiębiorcę a czynność zbycia tego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu niemieszkalnego byłaby opodatkowana podatkiem od towarów i usług – podkreśla Stefan Kowalski.
Kurator to nie spadkobierca
- W przytoczonej sprawie powstała wątpliwość czy sprzedaż nieruchomości w drodze licytacji spowoduje konieczność odprowadzenia VAT. W tej kwestii trzeba zwrócić szczególną uwagę na treść art. 18 ustawy, który narzuca na komornika rolę pośrednika przy zapłacie podatku. Komornik przy ocenie tego, czy dana czynność podlega opodatkowaniu, powinien wziąć pod uwagę status właściciela nieruchomości, gdyż to on faktycznie dokonuje dostawy lokalu – podkreśla Bartosz Przybysz, doradca podatkowy w Kancelarii Mentzen.
Zobacz procedurę w LEX: Zarządzanie przez kuratora spadku majątkiem spadkowym >
Ekspert zauważa, że problemem okazało się, iż poddana licytacji nieruchomość wchodziła w skład majątku spadkowego, który zarządzany był przez kuratora. - Organ słusznie wskazał, powołując się na regulacje prawa cywilnego, że prawa i obowiązki zmarłego po jego śmierci przechodzą na następców prawnych. Zatem kuratora spadku nie można uznać za spadkobiercę, a jedynie za zarządcę majątkowego. Ponadto kwota pobrana przez kuratora od nabywcy nieruchomości gromadzona jest na koncie powierniczym. Tym samym kurator spadku nie ma bezpośrednich korzyści z umowy sprzedaży. Otrzymuje on jedynie wynagrodzenie za zarządzanie majątkiem spadkowym – podkreśla Bartosz Przybysz.
WZÓR DOKUMENTU: Wniosek o ustanowienie kuratora spadku dla potrzeb prowadzenia postępowania podatkowego >
Ekspert zauważa, że na tle przedstawionych okoliczności organ stwierdził, iż egzekucyjna sprzedaż nie będzie podlegała opodatkowaniu. - Dyrektor KIS podkreślił, że nie wystarczy samo stwierdzenie dostawy towarów, lecz wymagane jest również określenie podmiotu jej dokonującej. Stanowisko to jest zasadne, należy zwrócić uwagę, że w przypadku śmierci dane identyfikujące podatnika dla celów VAT tracą swój charakter prawny. W związku z tym, czynności podejmowane przez kuratora nie są wykonywane na rzecz zmarłego – ocenia Bartosz Przybysz.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
