Zgodnie z ustawą SLIM VAT 3, przyjętą w ubiegłym tygodniu przez Senat, dodatkowe zobowiązanie w VAT nie będzie już wynosić „sztywno” 30 proc., 20 proc. i 15 proc. kwoty zaniżenia podatku. Organ podatkowy będzie mógł zmniejszyć wysokość sankcji, dostosowując jej wysokość do skali przewinienia podatnika. Zmieniony art. 112 b ustawy o VAT przewiduje maksymalne wysokości sankcji, odpowiednio – do 30 proc., do 20 proc. i do 15 proc.
Powstaje jednak pytanie, czy fiskus będzie mógł z niej w ogóle zrezygnować. Przepis niezmiennie stanowi bowiem, że naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego „ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe”.
IX.3025, Zmiana ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw >>
Czytaj w LEX: Pakiet SLIM VAT 3 - komentarz praktyczny >>
Obniżka do zera
- Zmiana zakładająca obniżenie sankcji jest oczywiście korzystna dla podatników. Jednak sformułowanie iż organ podatkowy „ustala” sankcję budzi obawy, że będzie ona nakładana w każdym przypadku – mówi Arkadiusz Łagowski, doradca podatkowy, partner w kancelarii Chojnacka & Łagowski Doradcy Podatkowi.
Inne zdanie ma Tomasz Michalik, doradca podatkowy, partner w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy.
- Moim zdaniem organy podatkowe będą mogły odstąpić od wymierzania sankcji VAT. Przepis określa jedynie górną granicę. Nie ma więc przeszkód, by ustalić sankcję w wysokości 0. Można jednak mieć wątpliwości, w jaki sposób w praktyce organy podatkowe będą korzystały z możliwości obniżenia wysokości sankcji – mówi Tomasz Michalik.
Kowalski Radosław, SLIM VAT 3 - zaproszenie na SZKOLENIE ONLINE >>
Nowe warunki
Zmiana jest konsekwencją wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie Grupa Warzywna (C-935/19). Spółka kupiła nieruchomość, zapłaciła VAT wynikający z wystawionej przez sprzedawcę faktury i wystąpiła o jego zwrot. Organ podatkowy uznał jednak, że transakcja jest zwolniona z podatku. Spółka musiała zapłacić sankcję, mimo iż skorygowała deklarację zgodnie ze wskazówkami fiskusa.
TSUE stwierdził, że art. 273 dyrektywy VAT i zasada proporcjonalności nie pozwalają na nakładanie na podatnika sankcji bez rozróżnienia przyczyn nieprawidłowości. To oznacza, sankcji nie można stosować automatycznie, ich wysokość powinna być uzależniona od okoliczności danej sprawy. TSUE nie zakwestionował natomiast samej sankcji.
Nowy art. 112 b nie zmienia okoliczności, w których nakładana będzie sankcja. Stanowi, iż dodatkowe zobowiązanie (wynoszące, co do zasady, do 30 proc. kwoty zaniżenia zobowiązania, bądź zawyżenia zwrotu) będzie nakładane, gdy podatnik: zaniżył kwotę zobowiązania podatkowego, zawyżył kwotę podatku do zwrotu, bądź nie złożył deklaracji podatkowej oraz nie wpłacił kwoty zobowiązania podatkowego.
Sprawdź w LEX: Ustalenie dodatkowego zobowiązania VAT - procedura krok po kroku >>
Tak jak dotychczas, sankcja wyniesienie maksymalnie 20 proc. - gdy podatnik uwzględni wynik kontroli lub 15 proc. – gdy skoryguje swoje błędy po rozpoczęciu kontroli, ale przed jej zakończeniem.
Zmiana polega na tym, że fiskus, ustalając wysokość dodatkowego zobowiązania - do 30 proc., do 20 proc. i do 15 proc. - weźmie pod uwagę:
- okoliczności powstania nieprawidłowości;
- rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na podatniku obowiązku, które skutkowało powstaniem nieprawidłowości;
- wagę i częstotliwość stwierdzanych dotychczas nieprawidłowości;
- kwotę stwierdzonych nieprawidłowości;
- działania podjęte przez podatnika po stwierdzeniu nieprawidłowości w celu usunięcia ich skutków.
Czytaj w LEX: Przesłanki dodatkowego zobowiązania podatkowego w VAT - LINIA ORZECZNICZA >>
Pole do uznaniowości
-Problem w tym, ze brakuje metodologii, którą organy podatkowe mogłyby zastosować w zależności od rodzaju i skali popełnionego przez podatnika błędu. Ustawa wprowadza tylko ogólne wskazówki dotyczące tego jakie okoliczności muszą zostać wzięte pod uwagę przy ustalaniu wysokość sankcji. Szczegóły pozostawione są w całości uznaniu organu podatkowego. Może być więc i tak, że w identycznych przypadkach różne organy będą w zupełnie odmienny sposób decydowały o wysokości sankcji i w jednym przypadku organ zastosuje sankcję w wysokości 29 proc. a innym – 13 proc. – mówi Tomasz Michalik.
Wyjaśnia, że ustawodawca nie wprowadza bowiem żadnych wag i żadnych szczegółowych wytycznych dotyczących zasadności obniżenia sankcji i poziomu tego obniżenia.
-Taka metodologia zostanie zapewne wypracowana w praktyce. Nie zmienia to jednak faktu, że przepisy nie zawierają żadnych wskazówek interpretacyjnych, przez co pozostawiają organom podatkowym ogromne pole do uznaniowości. Co więcej, podatnicy nie mają żadnych narzędzi, by kwestionować przyjętą przez organ „wycenę” – dodaje Tomasz Michalik.
Czytaj w LEX: Dodatkowe (sankcyjne) zobowiązanie podatkowe na przykładach >>
Przekonamy się w praktyce
Według Joanny Rudzkiej, doradcy podatkowego, zmiana nieprecyzyjnie odpowiada na postanowienia wyroku TSUE.
- TSUE orzekł, że nie można karać podatnika sankcją, gdy nie doszło do uszczuplenia należności budżetowej. Przepisy nie odnoszą się do takiej sytuacji. Posługują się natomiast terminem „nieprawidłowość”. Powstaje więc pytanie, jak ten termin będzie interpretowany w praktyce. – mówi Joanna Rudzka.
Podaje przykład sporu, w którym fiskus nie kwestionuje prawa podatnika do odliczenia VAT, ale twierdzi, że odliczenie powinno być dokonane w inny sposób, niż zrobił to podatnik, np. w drodze korekty rocznej.
– Organ podatkowy nie powinien w podobnych sytuacjach nakładać sankcji. Czy tak będzie? Przekonamy się o tym w praktyce - mówi Joanna Rudzka.
Inny przykład to VAT od aportu (wkładu niepieniężnego do spółki). Strony mogą uznać, iż jest on opodatkowany VAT, a wówczas wnoszący zapłaci VAT, zaś spółka otrzymująca aport - odliczy VAT z faktury wnoszącego. Urząd skarbowy może natomiast uznać, iż transakcja nie podlega VAT gdyż np. stanowi zorganizowaną część przedsiębiorstwa (ZCP). Jeżeli obie strony po prostu skorygują VAT: wnoszący - VAT na aporcie, otrzymujący - VAT odliczony z faktury wnoszącego, to nie nastąpi uszczuplenie wpływów budżetowych. Nie powinno być wówczas sankcji VAT.
Zobacz również: Zwykłe zaniedbanie to za mało, by karać podatnika sankcją VAT >>
100 proc. tylko dla oszustów
SLIM VAT 3 zmienia też przepisy dotyczące nakładania sankcji 100 proc. VAT. Tak jak dotychczas sankcja będzie stosowana, gdy m.in. podatnik odliczył VAT z faktury wystawionej przez podmiot nieistniejący lub dokumentującej czynności niezgodne z rzeczywistością. Zmiana w art. 112 c polega jednak na tym, że fiskus będzie mógł nałożyć 100 proc. sankcji, gdy „nieprawidłowość była skutkiem celowego działania podatnika lub jego kontrahenta, o którym podatnik miał wiedzę”.
- W zamyśle ustawodawcy przedsiębiorca uczciwie prowadzący swój biznes nie powinien nigdy otrzymać sankcji 100 proc. VAT. Fiskus może zakwestionować prawo do odliczenia VAT, jeśli przedsiębiorca nie dochował należytej staranności w weryfikacji kontrahenta. Jednak aby nałożyć 100 proc. sankcji VAT, to fiskus będzie musiał udowodnić, że przedsiębiorca działał w celu wyłudzenia VAT albo miał wiedzę o nieuczciwych zamiarach kontrahenta. Mimo to, także w tym przypadku kluczowe jest pytanie, jak będzie wyglądała praktyka – kwituje Joanna Rudzka.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
