Krzysztof Koślicki: Jaki jest cel biegłego rewidenta badającego sprawozdanie finansowe?
Krzysztof Burnos: Zadaniem biegłego rewidenta przeprowadzającego audyt jest wykrycie w sprawozdaniu finansowym istotnych zniekształceń spowodowanych błędem lub oszustwem. Z istotnym zniekształceniem mamy do czynienia wtedy gdy użytkownik informacji zawartych w sprawozdaniu finansowym może podjąć na ich podstawie błędną decyzję, na przykład - inwestycyjną.
Zobacz również: Burnos: Audytorzy banków muszą być teraz szczególnie uważni >>
Celem audytu jest racjonalne zapewnienie - w formie opinii niezależnego biegłego rewidenta - czy sprawozdanie to jest wolne od takich zniekształceń. Aby wykryć istotne zniekształcenia biegły rewident dobiera i przeprowadza odpowiednie procedury audytowe. Sposób ich wyboru szczegółowo wyjaśniają zasady opisane w krajowych standardach badania.
Czytaj w LEX: Dokumentacja badania sprawozdań finansowych >
Jakimi oszustwami biegli rewidenci zajmują się?
Oszustwa mogą dotyczyć wielu obszarów funkcjonowania życia społeczno-gospodarczego, w tym przedsiębiorstw. Kategorii oszustw jest wiele, w szczególności kredytowe, ubezpieczeniowe, kapitałowe, majątkowe, podatkowe, komputerowe. Biegłego rewidenta interesują wszystkie te oszustwa, które mogą mieć istotny wpływ na sprawozdanie finansowe. Gdy spółka ma problemy płynnościowe zarząd może ukrywać ten fakt manipulując danymi w sprawozdaniu finansowym aby oszukać finansujące banki. Z perspektywy audytora spółki opisana sytuacja kwalifikuje się do oszustwa na poziomie sprawozdania finansowego. Dla audytora banku jest to element ryzyka kredytowego, które wpływa na wycenę jego aktywów kredytowych.
Czytaj w LEX: Specyfika badania sprawozdań finansowych spółek samorządowych >
Czy istnieje różnica pomiędzy zniekształceniem spowodowanym błędem i oszustem?
W zakresie wpływu na sprawozdanie finansowe nie ma różnic, skutek jest zawsze taki sam – zniekształcenie. Zarówno błąd jak i oszustwo mogą być przyczyną nieprawidłowej wyceny aktywów finansowych. Różnica tkwi w źródłach tych zniekształceń. Zniekształcenia spowodowane błędem są skutkiem niezamierzonego działania – omyłki w doborze nieprawidłowych zasad rachunkowości lub wdrożenia nieskutecznych kontroli wewnętrznych.
Łatwiej jest je wykryć i skorygować ponieważ ani zarząd ani księgowy nie próbują ich ukryć. Źródłem zniekształceń spowodowanych oszustwem jest celowe działanie sprawcy. Zawyżenie wartości aktywów finansowych może być spowodowane zamiarem ukrycia faktycznej ich wartości przed inwestorami oraz innymi interesariuszami w obawie przed utratą finansowania. Wykrycie celowych manipulacji danymi w sprawozdaniu finansowym jest trudniejsze. A czynnikiem utrudniającym jest fakt, że sprawca ukrywa oszustwo.
Sprawdź w LEX: Czy spełnienie warunków w jednym roku powoduje obowiązek badania sprawozdania finansowego za rok kolejny? >
Czy w związku z istnieniem obiektywnych czynników utrudniających wykrycie oszustwa w sprawozdaniu finansowym biegły rewident ponosi mniejszą odpowiedzialność w tym zakresie?
Nie. Odpowiedzialność za wykrycie istotnych zniekształceń jest taka sama, bez względu na to co jest ich źródłem - błąd czy oszustwo. Jednak w centrum zainteresowania audytora jest wykrycie istotnego zniekształcenia a nie wykrycie oszustwa jako takiego, w tym zidentyfikowania sprawcy czy postawienia zarzutu oszustwa w rozumieniu prawa karnego. Standardy badania wymagają identyfikacji tych obszarów sprawozdania finansowego, w których występuje ryzyko istotnego zniekształcenia spowodowanego oszustwem a następnie przeprowadzenie odpowiednich procedur sprawdzających czy manipulacje miały miejsce.
Czy wykrywanie istotnych zniekształceń spowodowanych oszustwem w sprawozdaniach finansowych jest trudne?
Tak. To jest chyba najtrudniejsze zadanie biegłego rewidenta, z którym wiąże się ogromna odpowiedzialność społeczna i prawna. To również jedna z przyczyn relatywnie niskiego zainteresowania wykonywaniem zawodu biegłego rewidenta oraz ostatnich zmian w systemie nadzoru nad firmami audytorskimi. Umiejętność wykrywania manipulacji w badanych sprawozdaniach finansowych spowodowanych oszustwem to szczególna umiejętność, której zdobycie wymaga co najmniej silnego sceptycyzmu, wieloletniej praktyki audytorskiej oraz wiedzy o mechanizmach i sposobach działania sprawców oszustwa. Z pewnością znalezienie istotnych zniekształceń spowodowanych oszustwem utrudnia przyjęcie założenia, że celem audytu nie jest wykrywanie oszustw lecz zbieranie dowodów potwierdzających informacje przedstawione w badanym sprawozdaniu finansowym. W rzeczywistości biegły rewident poszukuje między innymi właśnie tych zniekształceń a negatywny wynik przeprowadzonych testów dostarcza dowodów, że takie manipulacje mogły nie wystąpić.
Krzysztof Burnos, biegły rewident, członek ACFE, wykładowca audytu wykrywającego oszustwa w sprawozdaniach finansowych, partner zarządzający w Kancelarii Biegłych Rewidentów Burnos Audit, prezes Krajowej Rady Biegłych Rewidentów w latach 2015-2019
Sprawdź w LEX: Czy z biegłym rewidentem, który bada sprawozdanie finansowe należy podpisać umowę powierzenia przetwarzania danych? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
