Przypomnijmy, że celem nowelizacji ma być wprowadzenie skutecznego mechanizmu przeciwdziałania nieuprawnionemu zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi. Narzędziem realizacji tego celu to przyznanie Państwowej Inspekcji Pracy kompetencji do stwierdzania istnienia stosunku pracy w sytuacji, kiedy zawarto umowę cywilnoprawną lub osoba faktycznie świadczy pracę za wynagrodzeniem w warunkach, w których zgodnie z art. 22 par. 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.
Czytaj również: Nowe uprawnienia PIP: Decyzja o uznaniu umowy B2B za stosunek pracy może mieć poważne skutki imigracyjne >>
Kontrowersyjny projekt
Kontrowersje budził m.in. fakt, że decyzja inspektora pracy miała podlegać natychmiastowemu wykonaniu w zakresie skutków, jakie przepisy prawa pracy wiążą z nawiązaniem stosunku pracy od dnia jej doręczenia pracodawcy, niezależnie od wniesienia odwołania bądź skargi do sądu. W przypadku zaś uchylenia decyzji w wyniku odwołania, stwierdzony nią stosunek pracy miał trwać przez określony czas w przeszłości - mimo późniejszego uchylenia decyzji. Jest to tylko kilka założeń nowelizacji, które budzą realne wątpliwości zgodności z Konstytucją.
Czytaj też w LEX: Rewolucja w PIP. Nowe uprawnienia inspekcji pracy - projekt >
Zdaniem autorów nowelizacji, proponowane zmiany są konieczne ze względu na wymóg realizacji kamieni milowych wyznaczonych w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności dla Polski. Ograniczenie segmentacji rynku pracy ma zaś przyczynić się do wyrównania warunków konkurencji pomiędzy przedsiębiorcami w Polsce, a realizacją tego celu miało być uprawnienie PIP do decydowania, który z przedsiębiorców obniża koszty poprzez obchodzenie przepisów prawa pracy. Mowa głównie o kosztach składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Czytaj też w LEX: Przewodnik po zmianach w prawie pracy 2025 >
Cena promocyjna: 190.8 zł
|Cena regularna: 212 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 148.4 zł
Zaufanie organu do przedsiębiorcy i swoboda kontraktowania
Można zastanawiać się, jak powyższe zmiany korelują z wyrażoną w art. 10 Prawa przedsiębiorców zasadą zaufania organu do przedsiębiorcy i założenia, że działa on zgodnie z prawem, uczciwie oraz z poszanowaniem dobrych obyczajów. Wdrożenie w życie nowelizacji opiera się bowiem na założeniu, że polscy przedsiębiorcy w sposób nieuczciwy zaniżają koszty swojego funkcjonowania i tym wpływają na swoją konkurencyjność.
Z prawnego punktu widzenia istotne wątpliwości budzi także ingerencja w zasadę swobody kontraktowania wyrażoną w art. 353(1) kodeksu cywilnego, zgodnie z którą strony mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Przyznanie okręgowemu inspektorowi pracy prawa do wydania decyzji administracyjnej w sprawie, w której obie strony są zgodne co do warunków współpracy stawiać może pod znakiem zapytania rolę niezależnego, bezstronnego i niezawisłego sądu zakresie oceny przestrzegania prawa.
Co istotne, na gruncie obowiązującej ustawy o PIP, organ ten od wielu lat posiada prawo do wytaczania powództw o ustalenie istnienia stosunku pracy, a rozwiązanie to wydaje się być wystarczające dla przeciwdziałania nieuczciwym praktykom, przy jednoczesnym respektowaniu prawa strony do sądu.
Teraz projektem zajmie się Rada Ministrów. Zgodnie z założeniem MRPiPS nowe brzmienie ustawo powinno obowiązywać już od 1 stycznia 2026 r.
Magdalena Czech, radca prawny z kancelarii prawnej Dubois i Wspólnicy
Zobacz też w LEX: Zmiany w prawie pracy w 2026 r. >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
