Urlop bezpłatny stanowi dla pracownika przerwę w realizacji obowiązku pracy. W orzecznictwie wskazuje się, że jego istotą jest zawieszenie na określony czas realizacji zawartej między stronami umowy o pracę (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 31 sierpnia 2017 r., sygn. akt III AUa 458/17).
Pracodawca może udzielić urlopu bezpłatnego
Zgodnie z art. 174 par. 1 ustawy Kodeks pracy, pracodawca może udzielić urlopu bezpłatnego na pisemny wniosek pracownika. Czas jego trwania nie jest ustawowo ograniczony. Należy jednak pamiętać, że okresu tego urlopu nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Jeśli jest on dłuższy niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn.
WZORY DOKUMENTÓW:
- Wniosek pracownika o udzielenie urlopu bezpłatnego >
- Oświadczenie o udzieleniu urlopu bezpłatnego >
- Wniosek o udzielenie urlopu bezpłatnego z powodu konieczności sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny >
Prawo do wystąpienia z wnioskiem o udzielenie urlopu bezpłatnego nie jest uzależnione od stażu pracy lub wykorzystania urlopu wypoczynkowego. Udzielenie tego urlopu zależy wyłącznie od uznania pracodawcy. Rozpoznając wniosek powinien on wziąć pod uwagę powody, dla których pracownik występuje z prośbą oraz konieczność zapewnienia normalnego toku pracy w zakładzie. Należy podkreślić, że pracodawca może odmówić udzielenia urlopu bezpłatnego (wyjątkiem jest np. urlop bezpłatny udzielany na podstawie art. 205 par. 4 Kp). Ponadto trzeba zaznaczyć, że udzielenie urlopu bezpłatnego na podstawie art. 174 Kp nie stwarza dla pracodawcy uprawnienia do udzielenia pracownikowi urlopu bezpłatnego z własnej inicjatywy.
Więcej w LEX: Urlop bezpłatny - rodzaje i sposoby udzielania >
Urlop bezpłatny nie może być pozorny
Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 12 lutego 2013 r., sygn. akt III AUa 677/12, wskazał, że udzielenie pracownikowi urlopu bezpłatnego, bez jego wniosku, z przyczyn związanych z trudnościami ekonomicznymi zakładu pracy i jednoczesne świadczenie przez pracownika pracy, choćby w mniejszym wymiarze, skutkuje uznaniem, że w rzeczywistości nie doszło do udzielenia pracownikowi urlopu bezpłatnego. W orzecznictwie podkreśla się też, że jeśli pracodawca udzielił na wniosek pracownika urlopu bezpłatnego, a jednocześnie strony umówiły się, że pracownik będzie w tym czasie wykonywał część swoich dotychczasowych obowiązków, to nie doszło do udzielenia urlopu bezpłatnego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 22 maja 2013 r., sygn. akt III AUa 783/12)
Pozbawienie wynagrodzenia i ubezpieczenia
W trakcie urlopu bezpłatnego stosunek pracy nadal trwa, ale zawieszeniu podlegają prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Tym samym pracodawca nie ma podstaw do wypłaty wynagrodzenia, a pracownik nie podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zgodnie z art. 69 ust. 3 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, pracownik korzystający z urlopu bezpłatnego traci prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego po upływie 30 dni od dnia jego rozpoczęcia. Natomiast art. 12 ust. 2 pkt 1 ustawy 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stanowi, że zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie urlopu bezpłatnego.
Czytaj także: Przyszłemu emerytowi należy się proporcjonalny urlop wypoczynkowy >>>
Urlop bezpłatny z inicjatywy pracodawcy
W art. 174(1) Kp przewidziano szczególny rodzaj urlopu bezpłatnego. Przepis ten stanowi, że za zgodą pracownika, wyrażoną na piśmie, pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami. Należy podkreślić, że w przeciwieństwie do urlopu udzielanego na podstawie art. 174 Kp, okres tego urlopu wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy.
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 23 stycznia 2020 r., sygn. akt I OSK 3909/18, wskazał, że z unormowania art. 174(1) par. 1 Kp wynika, że w przypadku urlopu udzielanego w tym trybie dochodzi do swoistego wypożyczenia pracownika innemu pracodawcy. W tym okresie nie otrzymuje on wynagrodzenia od dotychczasowego pracodawcy, ale zachowuje u niego uprawnienia pracownicze. Wynagrodzenie wypłaca natomiast pracodawca, do którego pracownik został skierowany w ramach porozumienia.
Ochrona stosunku pracy w okresie urlopu
Z art. 41 Kp wynika, że pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Ochrona przed wypowiedzeniem nie obowiązuje jednak w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, o czym stanowi art. 41(1) Kp. Ponadto istotne ograniczenia w zakresie ochrony przed wypowiedzeniem zostały zawarte w ustawie z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Art. 5 ust. 1 ww. ustawy stanowi bowiem, że przy wypowiadaniu pracownikom stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia nie stosuje się art. 41 Kp. Z art. 5 ust. 3 ww. ustawy wynika, że wypowiedzenie stosunku pracy w sytuacjach, o których mowa w art. 41 Kp, jest dopuszczalne w czasie urlopu trwającego co najmniej 3 miesiące. Natomiast wypowiedzenie warunków pracy i płacy w czasie urlopu bezpłatnego jest dopuszczalne niezależnie od okresu trwania urlopu lub innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
