Przełożono podjęcie tej ważnej uchwały w Izbie Cywilnej SN, która była wyznaczona na 12 sierpnia br. Zatem dopiero 17 sierpnia br. Izba w składzie siedmiorga sędziów odpowie na pytanie Prokuratora Generalnego dotyczące przedawnienia roszczeń właściciela gruntu, na którym wzniesiono budynek o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki.
Wniosek o podjęcie uchwały przez skład powiększony Sądu Najwyższego prokurator motywował koniecznością usunięcia rozbieżności w wykładni prawa, które ujawniły się w orzecznictwie Sądu Najwyższego w odniesieniu do przedawnienia roszczenia z art. 231 § 2 k.c.. Ale także podyktowany był potrzebą sprawdzenia zasadności podjęcia przez skład zwykły Sądu Najwyższego uchwały z dnia 16 maja 2019 r., III CZP 109/18.
Uchwała mówiła, że roszczenie właściciela gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, o nabycie przez posiadacza własności działki za odpowiednim wynagrodzeniem (art. 231 § 2 k.c.) nie ulega przedawnieniu.
Treść tej uchwały z 2019 roku treści - według prokuratora - pozostaje w sprzeczności z art. 117 § 1 kc Właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem.
Według kodeksu właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem.
Zapowiedź burzenia budowli
Wątpliwości Prokuratora Generalnego wzbudziła wypowiedź Sądu Najwyższego, że co do zasady możliwe jest wyłączenie przedawnienia roszczeń wynikające pośrednio z ich właściwości, mimo braku podstawy prawnej wprost, jeżeli uzasadniają to dostatecznie ważkie argumenty.
Zdaniem wnioskodawcy, wykładnia przepisów oparta na takiej tezie prowadzi do podejmowania orzeczeń prawotwórczych, sprzecznych z przepisami prawa, których wykładnia językowa nie budzi wątpliwości.
Prokurator Generalny nie znalazł w uzasadnieniu wskazanej uchwały argumentów pozwalających na pominięcie, przy rozpoznawaniu zagadnienia prawnego, niebudzącej wątpliwości art. 117 § 1 k.c. Wnioskodawca zanegował pogląd, że przyjęcie przedawnialności roszczenia wynikającego z art. 231 § 2 k.c. spowoduje, iż po upływie dziesięcioletniego terminu przedawnienia właściciel będzie mógł skorzystać jedynie z roszczenia negatoryjnego, co w konsekwencji może prowadzić do burzenia budowli przedstawiających znaczną wartość.
Która wartość ważniejsza?
Zdaniem Prokuratora Generalnego, dotychczasowe stanowisko SN sugeruje, że dla ustawodawcy ważniejsza powinna być ochrona budowli i urządzeń o znacznej wartości, wzniesionych nielegalnie na cudzym gruncie przez ich posiadaczy, od ochrony praw właścicieli nieruchomości gwarantowanej konstytucyjnie. Prokurator Generalny taką tezę uznał za nietrafną.
Podkreślił, że nie ma przepisu, który wyłączałby możliwość skorzystania przez właściciela z roszczeń windykacyjnych ( z art. 222 k.c.) także wówczas, gdy spełnione są przesłanki do wystąpienia z żądaniem wypłaty wynagrodzenia (art. 231 § 2 k.c. )
Dokonując wykładni językowej prokurator wykluczył, że przepis ten dotyczy także roszczenia przewidzianego w art. 231 § 2 k.c., gdyż wynika z niego wprost, że zawiera wyjątek od reguły przedawnienia, obejmujący jedynie roszczenia windykacyjne.
Prokurator Generalny podkreślił, że w porządku prawnym określonym Konstytucją, w ramach trójpodziału władzy, organami uchwalającym przepisy ustaw, zgodnie z art. 95 ust. 1 Konstytucji, są Sejm i Senat, a zatem to te organy są uprawnione do ewentualnych zmian przepisów kodeksu cywilnego uznanych za nieracjonalne.
Sygnatura III CZP 79/19
