Brakuje środków finansowych na zadania
- Samorządy, żeby działać, muszą mieć określone środki. Jeśli chodzi o finansowe wyposażenie samorządu, to jest to najsłabiej rozwiązywana kwestia w naszym ustawodawstwie samorządowym – mówi prof. Hubert Izdebski, prawnik, ekspert w dziedzinie samorządu i administracji. Jego zdaniem główny problem polega na tym, że nie ma mechanizmów ustawowych, które wsparłyby realizację zasady adekwatności – zapewnienie adekwatnych środków na realizację zadań przez samorządy.
Przeczytaj komentarz praktyczny: Gmina jako spadkobierca >
Samorządowcy w liście do premiera apelują o rozmowę o sytuacji finansów publicznych. Ich zdaniem niepokojące są propozycje składane przez rząd dotyczące zmian w systemie podatkowym, bo zmniejszają one obciążenia finansowe mieszkańców, ale jednocześnie istotnie uszczuplają dochody samorządów realizujących większość zadań publicznych dla społeczności lokalnej.
Czytaj też: Samorządy chcą rozmawiać z premierem o obniżkach podatków>>
Prac nad opracowaniem i wdrożeniem nowego systemu dochodów jednostek samorządu terytorialnego domaga się też Związek Powiatów Polskich. Zdaniem starostów obecnie obowiązujący system, a zwłaszcza jego komponent równoważąco-wyrównawczy, dawno stał się niewydolny i nie zapewnia dostatecznych środków na realizację wszystkich niezbędnych zadań publicznych.
Czytaj też: Powiaty domagają się zmiany systemu dochodów samorządów>>
Niedoskonałe prawo
Wśród niedoprecyzowanych przepisów jest m.in. obowiązek złożenia raportu o stanie samorządu. Nie wiadomo, jakie elementy powinien przedstawić włodarz jednostki w jego treści. A będą go rozliczać z tego radni i mieszkańcy. - Moim zdaniem intencją ustawodawcy było wprowadzenie formy uzupełnienia procedury absolutoryjnej, ale w dalszym ciągu uważam, że będzie to miało wyłącznie charakter polityczny. Najbardziej widoczne jest to na szczeblu gminnym, gdzie wójt i rada są organami politycznymi. Rada będzie więc oceniać wójta „politycznie”, a nie w sposób rzetelny jego faktyczną działalność – mówi Mateusz Karciarz z Katedry Prawa Administracyjnego i Nauki o Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Przeczytaj:
Raport o stanie jst - istota, zakres i przygotowanie >
Raport o stanie jst - udział mieszkańców jst >
Walka z wiatrakami
Nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii z 2018 r. miała wpływ na wysokość opodatkowania podatkiem od nieruchomości elektrowni wiatrowych. Na zmianie przepisów dotyczących opodatkowania wiatraków samorządy mogły stracić 200 mln złotych. - Myślę, że powody są polityczne, w Polsce nie ma tendencji pozytywnych co do farm wiatrowych – podkreśla Leszek Kuliński.
Śmieci ciągle z wątpliwościami
W ostatecznym projekcie tzw. ustawy śmieciowej Ministerstwo Środowiska uwzględniło apele samorządowców o odstąpienie od obowiązku rozdzielenia przetargów na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych. Obecnie samorządy mogą zdecydować, czy zorganizować przetarg na samo odbieranie, czy łącznie na odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych. Jest to według nich korzystniejsze, m.in. dlatego, że obowiązek rozdzielenia przetargów wiąże się z wydłużeniem procedury wyboru firmy odbierającej odpady i ma wpływ na opłaty wnoszone przez mieszkańców.
Jednak wciąż wątpliwości budzi m.in. określenie, kiedy wymóg selektywnej zbiórki został spełniony. Ustawa wskazuje kary za niesegregowanie, które mają stanowić dwukrotność stawki podstawowej. Do uznania, czy ktoś nie segreguje, powinno być wydane rozporządzenie ministra środowiska, w którym wskazane zostanie, kiedy mamy do czynienia z segregowaniem odpadów, a kiedy nie, jako z podstawą wymierzania opłaty podwyższonej. – Gminy zatem mogą być pozbawione możliwości dochodzenia obowiązku segregacji i penalizowania niespełniania tego obowiązku w okresie braku w obiegu prawnym stosownej regulacji, jako podstawy wprowadzania opłat podwyższonych – przestrzega Leszek Świętalski, sekretarz generalny Związku Gmin Wiejskich RP.
Oświata, drogi i szpitale
Gminom brakuje pieniędzy na zaspokojenie podstawowych potrzeb – drogi, oświetlenie, poprawę infrastruktury szkolnej czy gminnej. Subwencja oświatowa ma sfinansować zadania oświatowe. Jest jednak za niska – nie starcza na podstawowe potrzeby szkół i samorządy muszą dopłacać do niej z własnych funduszy. - W strukturze wydatków zadania własne, takie jak oświata czy opieka społeczna, gmin wiejskich stanowi większość – mówi Marek Olszewski, były wieloletni przewodniczący Związku Gmin Wiejskich RP.
Jak podkreśla, ważnym rozwiązaniem dla gminy byłoby zwiększenie dofinansowania do budowy i remontów dróg. – Nawet sam fakt wykonania dokumentacji to ogromne koszty – mówi Sylwia Prażnowska, wójt gminy Świnice Warckie.
Przekształcenie użytkowania wieczystego
Wszelkie ulgi ustawowe w podatkach i przekształcenie użytkowania wieczystego we własność, oznaczają zmniejszenie dochodów, które przypadają samorządom. - Przekształcenie użytkowania wieczystego we własność zostało tak przeprowadzone, że straci na tym przede wszystkim samorząd – mówi prof. Izdebski.
Według Mariusza Łubińskiego, eksperta zarządzania nieruchomościami, w dłuższej perspektywie wpływy do kas gmin z opłat za przekształcenie będą znacząco niższe. - Padają głosy, że miasta będą obcinać koszty i wydatki, szukając w ten sposób oszczędności. (…) Miasta próbując łatać dziurę w budżecie mogą zwiększyć obciążenia fiskalne, nakładając nowe obciążenia, np. opłatę za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej na skutek wykonania na nieruchomości robót lub obiektów budowlanych trwale związanych z gruntem – mówi.
Przeczytaj: Rola praktyki notarialnej w "transformacji" wieczystego użytkowania w prawo własności >
Rola samorządu jest ważna
Według prof. Izdebskiego rola samorządu jest niesłychanie ważna, bo skupia w sobie dwie zasady konstytucyjne – pomocniczości i decentralizacji. - Nie ma takiego problemu, który dałoby się od początku do końca rozwiązać na jednym szczeblu władzy publicznej – mówi.
Dzień Samorządu Terytorialnego obchodzony jest 27 maja. Ustanowiony został przez Sejm RP w 2000 roku dla upamiętnienia pierwszych wyborów samorządowych w 1990 roku i w rocznicę 10-lecia odrodzenia polskiego samorządu terytorialnego.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
