Instytucje obowiązane mogą skutecznie dochodzić ochrony prawnej w zakresie decyzji nakładających na nie kary administracyjne za niedopełnienie obowiązków z ustawy z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej: ustawa o AML).
Wyrok dla instytucji obowiązanych może być korzystny
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 10 sierpnia 2021 r., sygn. V SA/Wa 2574/21 (dalej: wyrok WSA) orzekł w sprawie ze skargi instytucji obowiązanej na decyzję ministra finansów, funduszy i polityki regionalnej w przedmiocie kary pieniężnej za niedopełnienie obowiązków wynikających z ustawy o AML.
Minister w decyzji stwierdził naruszenie przez instytucję obowiązaną naruszenie obowiązku
- sporządzania oceny ryzyka, o której mowa w art. 27 ust. 3 ustawy o AML oraz
- wprowadzenia wewnętrznej procedury instytucji obowiązanej, o której mowa w art. 50 ustawy o AML
- za co wymierzył karę pieniężną.
Czytaj w LEX: Instytucja obowiązana według ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu >
Od tej decyzji instytucja obowiązana wniosła skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. W efekcie jej rozpatrzenia zapadł korzystny (choć na razie nieprawomocny) wyrok WSA.
Czytaj w LEX: Nowe obowiązki prawników w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy >
Zobacz również:
Biura księgowe też będą walczyć z praniem pieniędzy >>
Biura rachunkowe będą miały dodatkowe i trudne obowiązki >>
Wnioski płynące z treści uzasadnienia wyroku
Wyrok ten, choć odnoszący się jedynie do dwóch spośród wielu obowiązków instytucji obowiązanych na gruncie ustawy o AML, jest istotny z kilku powodów.
Po pierwsze, wskazuje to, że decyzje organów kontroli ustawy o AML, mogą być wadliwe, a co za tym idzie – nie zawsze nałożenie kary administracyjnej na instytucję obowiązaną jest prawnie uzasadnione. Wyrok WSA może stanowić zatem zachętę dla instytucji obowiązanych do wkraczania na drogę sądową celem poddania rozstrzygnięć o karach administracyjnych kontroli sądowoadministracyjnej.
Po drugie, wyrok WSA przedstawia również, jak sądy mogą zapatrywać się na niektóre obowiązki instytucji obowiązanych z ustawy o AML. W tym przypadku sąd wypowiedział się w zakresie obowiązku sporządzenia oceny ryzyka instytucji obowiązanej z art. 27 ust. 3 ustawy o AML. W uzasadnieniu orzeczenia możemy przeczytać m. in., że: „w omawianych przepisach nie można dopatrzeć się jakichkolwiek obligatoryjnych elementów materialnych, jakie ma w sobie zawierać ocena ryzyka. Prócz zastrzeżonej przez ust. 3 formy pisemnej oraz wymienionych czynników ryzyka, które należy uwzględnić przy jej sporządzaniu, nie sposób uznać, by ustawodawca zabraniał dokonania oceny, o której mowa w art. 27 ust. 3 ustawy łącznie ze stosowaniem wobec swoich klientów środków bezpieczeństwa finansowego polegających na rozpoznaniu ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, o którym mowa w art. 33 ustawy. Badając wywiązanie się z omawianego obowiązku nie można przedkładać wymogów formalnych, które co do formy pisemnej zostały przecież zachowane, nad merytoryczną zawartość sporządzonego przez skarżącego dokumentu.”
Zobacz procedurę w LEX: Zgłaszanie informacji o beneficjentach rzeczywistych >
Niemniej, pomimo tak liberalnego podejścia do wymogów minimalnych, jakie powinna spełniać ocena ryzyka instytucji obowiązanej, Sąd zwrócił uwagę również na kryteria stawiane ocenie ryzyka instytucji obowiązanej z art. 27 ust. 1 ustawy o AML. W tym zakresie sąd w uzasadnieniu wyroku odniósł się do przedstawicieli polskiej doktryny prawa jak również soft law w postaci „Stanowiska UKNF dotyczącego oceny ryzyka instytucji obowiązanej z 15 kwietnia 2020 r.” Sąd wskazał, że w przypadku niektórych instytucji obowiązanych może istnieć potrzeba dokonania pogłębionej oceny ryzyka, chociaż „nie można tracić z pola widzenia generalnej wskazówki ustawodawcy, zawartej w art. 27 ust. 1 ustawy, zgodnie z którą, działania polegające na identyfikacji i ocenie ryzyka mają być „proporcjonalne” do charakteru i wielkości instytucji obowiązanej.”
Zobacz w LEX: AML a obowiązki biur rachunkowych w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu - szkolenie online >
Po trzecie, w zakresie błędów (naruszeń) dostrzeganych przez organy kontrolujące, sąd stanął na stanowisku, że w uzasadnieniu prawnym decyzji stwierdzającej braki co do obligatoryjnych elementów procedury wewnętrznej z art. 50 ust. 2 ustawy o AML, organ powinien wyjaśnić:
- na czym konkretnie polega stwierdzona nieprawidłowość („bowiem organ w żadnej mierze nie wskazał, w których konkretnie jednostkach redakcyjnych Wewnętrznej procedury (zawierającej 35 jednostek redakcyjnych) Skarżący popełnił „błędy””);
- jak w ocenie organu elementy procedury wewnętrznej powinny zostać prawidłowo zredagowane, tak by realizowały wymogi z art. 50 ust. 2 ustawy o AML oraz nie zawierały błędów.
Wyrok WSA stanowi cenne źródło interpretacyjne przepisów ustawy o AML. Jest przy tym jednak dopiero jedną z pierwszych okazji do wypowiedzenia się przez sądy administracyjne co do stosowania przepisów ustawy o AML, która obowiązuje już ponad trzy lata (weszła w życie co do zasady 13 lipca 2018 r.). Otwarta zatem pozostaje kwestia, czy linia orzecznicza sądów administracyjnych ukształtuje bardziej liberalne podejście (w stosunku do tego prezentowanego przez organy kontroli) co do wypełniania obowiązków z ustawy o AML przez instytucje obowiązane.
Maciej Sawczuk, ekspert w zespole ds. podatku dochodowego od osób prawnych w KPMG w Polsce
Wojciech Majkowski, partner w zespole ds. podatku dochodowego od osób prawnych w KPMG w Polsce
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
