Krzysztof Koślicki: SGH postawiło tezę, że na podstawie przeprowadzonej analizy nie zidentyfikowano w Polsce istotnych zmian w poziomie wykazanego podatku należnego CIT, które mogłyby być efektem realnego uszczelnienia systemu podatkowego w zakresie CIT. Jak by Pan to skomentował?
Maciej Żukowski: W 2018 r. odnotowano najwyższy w ostatnim okresie wzrost podatku CIT. W 2018 r. wpływy z CIT wyniosły 44,3 mld zł i były o 6,2 mld zł (tj. o 16,2 proc.) wyższe niż w 2017 r., podczas gdy wskaźnik wzrostu PKB w tym okresie był na niemal niezmienionym poziomie. W 2019 r. trend wzrostowy nie tylko utrzymuje się, ale wręcz poprawia, mimo wprowadzenia szeregu działań mających na celu zmniejszenie obciążeń podatkowych (obniżona stawka CIT dla małych podatników, preferencyjne opodatkowanie dochodów z praw własności intelektualnej, wspieranie nowych inwestycji). W okresie styczeń-wrzesień 2019 r. wpływy z CIT wyniosły 38,8 mld zł i były o 5,7 mld zł (tj. o 17,2 proc.) wyższe niż w analogicznym okresie 2018 r. Wzrost dochodów to wynik nie tylko dobrej sytuacji makroekonomicznej, ale także prowadzonych intensywnych prac zmierzających do zwiększenia stopnia przestrzegania przepisów podatkowych ograniczających straty z tytułu oszustw oraz unikania opodatkowania. Podjęte zostały nowe działania mające na celu odbudowę strumienia dochodów podatkowych i uszczelnienie systemu podatkowego. W ramach realizacji rekomendacji OECD (BEPS) i UE Polska jako jedno z pierwszych państw ratyfikowało Konwencję MLI, która wprowadza do umów o unikaniu podwójnego opodatkowania mechanizmy przeciwdziałania międzynarodowemu unikaniu opodatkowania, wypracowane w ramach projektu OECD/G20 BEPS (Base Erosion Profit Shifting). Podjęte inicjatywy ukierunkowane są na skoordynowanie działań wielu państw przeciwko uchylaniu się od opodatkowania przez przedsiębiorstwa o strukturze transgranicznej lub globalnej i zmierzają do wypracowania środków zapobiegających sytuacjom, w których dotychczasowe zasady opodatkowania zezwalają na alokację zysków do jurysdykcji podatkowych, w których zyski te nie podlegają opodatkowaniu. Działania resortu w obszarze uszczelniania systemu podatkowego zostały pozytywnie ocenione przez Najwyższą Izbę Kontroli. NIK pozytywie oceniała inicjatywy legislacyjne w zakresie uszczelniania systemu CIT. W ocenie NIK, większość wprowadzonych w latach 2014-2018 (I połowa) zmian legislacyjnych miała na celu eliminację możliwości stosowania określonych mechanizmów agresywnej optymalizacji podatkowej. Najistotniejsze zmiany nastąpiły w latach 2016-2018, a ich charakter oraz liczba uzasadniają tezę, że lata te były najbardziej aktywnym okresem uszczelniania systemu podatku CIT od czasu jego wprowadzenia.
Zobacz również: Eksperci SGH: Uszczelnianie poboru podatków do poprawy >>
Czy wzrost przychodów z CIT wynika tylko z konsumpcji? Autorzy raportu wskazywali, że to skutek 500 plus i poprawy koniunktury gospodarczej?
Stawiana w raporcie teza, że wzrost wpływów z podatku CIT jest głównie konsekwencją programu 500+, nie została udowodniona i nie znajduje ona odzwierciedlenia w danych podatkowych.
Obserwowany obecnie 60 proc. wzrost dochodów z CIT nie sposób wyjaśnić głównie konsumpcją. Porównując dane z 2018 r. do danych z 2015 r. można zauważyć, że tempo wzrostu wpływów z CIT było ponad dwukrotnie wyższe niż tempo wzrostu PKB. Dodatkowo zauważyć należy, że za obserwowany w okresie 2016-18 wzrost CIT w kwocie 10 mld zł odpowiada dodatkowy dochód podatkowy firm w tym okresie, w kwocie około 60 mld zł. Potwierdza to, że wzrost wpływów podatkowych CIT jest wynikiem innych niż konsumpcja czynników.
Czy to źle, że wzrost dochodów z CIT – jak wskazuje raport SGH - wygenerowany przez ograniczony krąg podatników, a nie przez wszystkich?
Krąg podmiotów objętych reżimem ustawy CIT jest bardzo zróżnicowany. Podatnikami podatku CIT, są zarówno powszechnie znane na rynku duże podmioty gospodarcze, jak również mali podatnicy , w tym różnego rodzaju organizacje gospodarcze i związkowe realizujące cele statutowe (organizacje non profit). Oczywistym więc jest, że podatek CIT jest generowany głównie przez pierwszą grupę podatników, u których obserwujemy wzrost płaconego podatku dochodowego.
Jakie działania podejmowało MF w ostatnim czasie, żeby uszczelnić system podatkowy?
W ostatnich latach dokonano szeregu zmian w przepisach ustaw o podatkach dochodowych ukierunkowanych na przeciwdziałanie stosowania optymalizacji podatkowej. Należą do nich w szczególności: obniżenie z 15 tys. euro do 15 tys. zł limitu, powyżej którego powstaje obowiązek dokonania (i przyjęcia) płatności w ramach transakcji pomiędzy przedsiębiorcami poprzez rachunek bankowy, zmiana zasad opodatkowania funduszy inwestycyjnych zamkniętych (FIZ), wyodrębnienie w ustawie o CIT dwóch źródeł przychodów, tj. z działalności gospodarczej i z zysków kapitałowych, wprowadzenie tzw. minimalnego podatku dochodowego od nieruchomości komercyjnych czy ograniczenie możliwości zaliczania do kosztów uzyskania przychodów wydatków na niektóre usług niematerialne.
Jak wygląda Polska na tle krajów w UE, jeśli chodzi o uszczelnianie systemu CIT?
Polska wpisuje się w inicjatywy podejmowane na forum UE zmierzające do wypracowania środków służących poprawie skuteczności egzekwowania zobowiązań podatkowych oraz uszczelniania systemu podatkowego, w szczególności w kontekście tzw. agresywnej optymalizacji podatkowej prowadzonej z wykorzystaniem schematów międzynarodowych (ukrywanie przychodów, zawyżanie kosztów podatkowych, transfer dochodów między podmiotami powiązanymi do jurysdykcji, w których nie podlegają one opodatkowaniu). Należy zauważyć, że na gruncie CIT implementowana została dyrektywa Rady (UE) 2016/1164 z 12 lipca 2016 r. ustanawiająca przepisy mające na celu przeciwdziałanie praktykom unikania opodatkowania, które mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie rynku wewnętrznego (ATAD) (w 2018 r. w zakresie opodatkowania zagranicznych spółek kontrolowanych i limitu odliczania odsetek, w 2019 r. w zakresie opodatkowania niezrealizowanych zysków (exit tax)). Obecnie procedowany jest natomiast projekt ustawy (UC161) implementujący na gruncie podatku CIT, dyrektywę Rady (UE) 2017/952 z dnia 29 maja 2017 r. zmieniającą dyrektywę ATAD w zakresie rozbieżności w kwalifikacji struktur hybrydowych dotyczących państw trzecich (ATAD 2). Przyznaje ona prawo do odmowy odliczenia danej płatności, kosztów lub straty albo nakazuje ujęcie płatności w dochodzie, w okolicznościach zaistnienia rozbieżności w kwalifikacji struktur hybrydowych będących wynikiem podwójnych odliczeń, różnic w charakterystyce instrumentów finansowych (płatności, podmiotów) lub różnic w przypisaniu płatności, które mogłyby prowadzić do podwójnego odliczenia lub odliczenia bez ujęcia w dochodzie.
Kiedyś zapowiadał Pan reformę podatków dochodowych. Miały powstać trzy nowe ustawy podatkowe. Co z tym projektem się dzieje? Czy to jeszcze aktualne?
Projekt reformy w podatkach dochodowych jest w dalszym ciągu kontynuowany. Z uwagi jednak na fakt, że są to nowe rozwiązania proponujące inne podejście do systemu podatkowego niż obowiązujący, to ich opracowanie wymaga szczególnej uwagi i ostrożności, aby po wprowadzeniu uniknąć wątpliwości interpretacyjnych.
A co z opodatkowaniem dochodów firm cyfrowych?
Obecnie trwają prace analityczne w tym obszarze. Kontynuujemy również dyskusje w tym zakresie na forum unijnym oraz OECD.
Maciej Żukowski, dyrektor departamentu podatków dochodowych w Ministerstwie Finansów
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
