Nie wszystko co otrzymujemy po osobach, które od nas odchodzą, wchodzi w skład masy spadkowej. I ma to swoje konsekwencje prawne. Otóż, prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami, nie należą do spadku. Stanowi o tym art. 922 par. 2 Kodeksu cywilnego. Powyższa reguła dotyczy praw majątkowych z tytułu udziałów członkowskich w spółdzielni.
Udział spółdzielczy poza spadkiem
Członek spółdzielni może w deklaracji lub w odrębnym pisemnym oświadczeniu złożonym spółdzielni wskazać osobę, której spółdzielnia obowiązana jest po jego śmierci wypłacić udziały. Prawo z tego tytułu nie należy do spadku.
Członek Spółdzielni, który zmarł zostaje wykreślony z rejestru członków spółdzielni od dnia, w którym nastąpiła jego śmierć. Wypłata udziałów po zmarłym członku spółdzielni, osobie wskazanej w złożonym na wypadek śmierci oświadczeniu, może nastąpić w ciągu 24 miesięcy po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego za rok, w którym członek spółdzielni zmarł.
Wątpliwości podatkowe miała wdowa, która wystąpiła o wypłatę udziałów po zmarłym mężu, jako osoba wskazana w złożonym na wypadek śmierci oświadczeniu zmarłego. Złożyła ona do spółdzielni jednocześnie pismo, w którym wystąpiła o niepotrącanie z przysługującej jej wypłaty tytułem udziału, podatku dochodowego od osób fizycznych. W złożonym do spółdzielni piśmie zamieściła oświadczenie, że przez cały okres małżeństwa obowiązywał ustrój ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej. Udział w spółdzielni mąż nabył w trakcie trwania małżeństwa ze środków pochodzących z majątku wspólnego.
Wdowa wystąpiła jednocześnie o interpretację czy ma rację, że wypłata z omawianego tytułu nie podlega opodatkowaniu PIT.
Czytaj także: Zniesienie współwłasności odziedziczonej nieruchomości – opodatkowanie wciąż kontrowersyjne>>
Wypłaty udziałów opodatkowane ale z wyjątkiem
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdził, że co do zasady wypłaty udziałów po zmarłym członku spółdzielni na rzecz osób, wskazanych w deklaracjach członkowskich, stanowią przychód z praw majątkowych, o którym mowa w art. 18 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przychód ten nie korzysta ze zwolnienia przedmiotowego określonego w art. 21 ust. 1 pkt 50 tej ustawy, które obejmuje swoim zakresem przychody otrzymane w związku ze zwrotem udziałów lub wkładów w spółdzielni, do wysokości wniesionych udziałów lub wkładów do spółdzielni.
Dyrektor KIS podkreślił, że co do zasady na spółdzielni ciąży obowiązek pobrania zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, bowiem wypłata udziałów stanowi przychód z praw majątkowych, o którym mowa w art. 18 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podlegający opodatkowaniu.
Niemniej jednak, w sytuacji gdy osobą uprawnioną do wypłaty udziałów jest współmałżonek, który pozostawał ze zmarłym w ustroju wspólności majątkowej, gdzie źródłem finansowania udziałów był majątek wspólny małżonków, zastosowanie znajduje art. 21 ust. 1 pkt 50 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Zwolnienie, o którym mowa w tym przepisie znajdzie więc zastosowanie wówczas, gdy wpłacony udział zostanie zwrócony do majątku, z którego wcześniej został uiszczony. W takiej sytuacji nie można bowiem uznać, że zwrot udziału stanowił dla podatnika jakiekolwiek przysporzenie, co uzasadnia kierowanie się zasadą neutralności przy ocenie podatkowych skutków wniesienia i zwrotu udziału do spółdzielni.
Zwrot środków do majątku, z którego pochodziły
Dyrektor KIS podkreślił, że prawo z tytułu wypłaty udziałów po śmierci członka spółdzielni nie należy do spadku, co wynika z art. 16 par. 3 Prawa spółdzielczego, a zatem nie ma w tym zakresie mowy o następstwie prawnym w rozumieniu przepisów ustawy Ordynacja podatkowa. Nie stanowi to jednak przeszkody uniemożliwiającej zastosowanie w rozpatrywanej sprawie zwolnienia wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 50 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wprawdzie użyte w tym przepisie sformułowanie „przychody otrzymane w związku ze zwrotem udziałów w spółdzielni (…)” sugeruje tożsamość podmiotową (udział ma być zwrócony na rzecz osoby, która go wniosła), to jednak zwolnienie to nie ma charakteru podmiotowego. W takiej sytuacji zasadne jest poszukiwanie tożsamości źródła, z którego udział został uiszczony i następnie, do którego został zwrócony (wypłacony).
Dyrektor KIS stwierdził, że oznacza to, iż jeśli osobą uprawnioną do wypłaty udziałów jest małżonek, który był związany ze zmarłym ustrojem małżeńskiej wspólności majątkowej i źródłem finansowania wkładu do spółdzielni był majątek wspólny, utworzony na zasadach określonych w ustawie Kodeks rodzinny i opiekuńczy, to wypłata udziałów dokonana na podstawie art. 16 par. 3 Prawa spółdzielczego, nie stanowi odrębnej formy od zwrotu udziałów, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 50 cytowanej ustawy podatkowej, lecz stanowi szczególną formę tego zwrotu. W wyniku wypłaty udziałów środki finansowe służące nabyciu udziału w spółdzielni zostaną bowiem zwrócone do majątku, z którego pierwotnie pochodziły.
Organ stwierdził, że skoro udziały zostaną zwrócone do majątku, z którego wcześniej zostały sfinansowane, to w konsekwencji wypłata udziałów na podstawie art. 16 par. 3 Prawa spółdzielczego stanowi formę ich zwrotu w rozumieniu art. 21 ust. 1 pkt 50 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tym samym kwota ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, a na spółdzielni jako na płatniku nie ciąży obowiązek pobrania zaliczki od kwoty wypłacanych udziałów na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Ekspert: Majątek małżonków wspólny i niepodzielny
Tożsamość podmiotowa to nie tożsamość źródła – zauważył organ podatkowy. Zwykło się potocznie twierdzić, że majątek w ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej należy po połowie do obu partnerów – tak jest jednak wyłącznie po podziale tego majątku, a więc de facto już po rozwiązaniu związku małżeńskiego. Gdy małżeństwo trwa majątek ten jest wspólny i niepodzielny, a więc należy w całości do każdego z partnerów. Ta zasada znalazła również swój wydźwięk w omawianym stanie sprawy – podkreśla Marcin Malinowski, adwokat kierujący praktyką w B2RLaw.
- Organ słusznie zauważył, że gdy osobą uprawnioną do wypłaty udziałów jest współmałżonek, który pozostawał ze zmarłym w ustroju wspólności majątkowej, a więc źródłem finansowania udziałów był majątek wspólny małżonków, zastosowanie znajdzie zwolnienie przedmiotowe od podatku od osób fizycznych. Nie powinno być inaczej, gdyż prawa majątkowe powróciły do tego samego majątku, z którego nastąpiło ich nabycie – stwierdza Marcin Malinowski. Dodaje on, że tym samym nie powstało przysporzenie w danym majątku a także – nawet pomimo braku tożsamości podmiotowej w rozumieniu zmarłego partnera - została zachowana tożsamość źródła.
Sprawdź również książkę:
Prawo cywilne. Spadki. Kazusy
>>