Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF) opublikował sprawozdanie z realizacji w 2021 r. ustawy z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (AML/CFT). GIIF podejmował czynności w celu zwiększenia efektywności działań. Ich efektem jest m.in. wzrost liczby zawiadomień głównych do prokuratury podejrzenia popełnienia przestępstwa tzw. prania pieniędzy, o którym mowa w art. 299 kodeksu karnego (o ok. 37,3 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim) czy też znaczący wzrost liczby blokad rachunków oraz wstrzymań transakcji (odpowiednio: o ponad 111,2 proc. i ok. 56,3 proc. w stosunku do danych za 2020 r.).
Sprawdź też: Obowiązki biura rachunkowego (doradcy podatkowego) związane z praniem pieniędzy - PROCEDURA >
GIIF weryfikuje podejrzenia prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu na bazie informacji pozyskiwanych głównie od instytucji obowiązanych. W przypadku uzasadnionego podejrzenia GIIF zawiadamia właściwego prokuratora. Prokuratorzy są zobligowani do informowania GIIF o dalszych losach sprawy.
W przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa skarbowego GIIF przekazuje informacje do organów ścigania, służb specjalnych oraz Szefa KAS. Jeśli poweźmie podejrzenie naruszenia przepisów dotyczących rynku finansowego, GIIF przekazuje informacje do KNF.
Prawnicy wśród instytucji obowiązanych
W dokumencie podkreślono, że wśród podmiotów obowiązanych są doradcy podatkowi, adwokaci, radcowie prawni, notariusze, biura rachunkowe i biegli rewidenci. Dużą grupę instytucji obowiązanych stanowią przedsiębiorcy prowadzący działalność nieregulowaną, głównie na podstawie ustawy - Prawo przedsiębiorców.
Zobacz również: Po korzystnych orzeczeniach możliwe szersze korzystanie z ulgi na złe długi w VAT >>
Czytaj też: Obowiązki prawników w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy >
Z informacji wynika, że w sieci swoje usługi w języku polskim oferowało co najmniej 27 kantorów i 45 giełd kryptowalut, tj. podmiotów, które można by rozważać jako instytucje obowiązane. Zgodnie z informacją z Izby Administracji Skarbowej w Katowicach w rejestrze działalności w zakresie walut wirtualnych według stanu na 14.03.2022 r. były wpisane 122 podmioty. Obecnie w Polsce funkcjonuje co najmniej 105 bitomatów (67 w 2020 r.).
W 2021 r. w GIIF zarejestrowano 3852 zawiadomienia opisowe o działalności i transakcjach podejrzanych, tzw. SAR-ów (ang. Suspicious Activity Reports).
519 zawiadomień do prokuratury i 1426 blokad rachunków
W 2021 r. GIIF otrzymał informacje o 36,67 mln tzw. transakcji ponadprogowych i dodatkowo 2 mln 528 tys. informacji korygujących.
GIIF wszczął w 2021 r. 2 447 postępowań analitycznych, wskutek czego przekazano do właściwych miejscowo prokuratur 519 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy (tzw. zawiadomień głównych).
Łączna kwota wartości majątkowych, które były przedmiotem podejrzenia przestępstwa, wyniosła ok. 8,5 mld zł.
GIIF dokonał 1426 blokad rachunków, na których zgromadzono środki o łącznej wartości ok.172,0 mln zł oraz wstrzymał 50 transakcji na kwotę 7,1 mln zł.
Czytaj też: Obowiązki radcy prawnego i adwokatów w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy >
Silna tendencja wzrostowa występuje w statystyce liczby zawiadomień głównych do prokuratury oraz liczby blokad rachunków bankowych. Również liczba transakcji wstrzymanych przez GIIF znacząco wzrosła (w 2021 r. wstrzymano 50 transakcji, w 2020 r. – 32 transakcje).
Udział wartości majątkowych zgromadzonych na rachunkach zablokowanych lub będących przedmiotem transakcji wstrzymanych, według typologii odnoszącej się do podejrzenia przestępstwa w największym zakresie dotyczy oszustw i przestępstw podatkowych, w tym wyłudzenia VAT 8,8 proc. a ponad 23,4 proc. inne przestępstwa skarbowe.
W 2021 r. najwięcej powiadomień GIIF skierował do organów Krajowej Administracji Skarbowej. Znacząca większość powiadomień wskazywała na podejrzenie oszustw podatkowych, związanych z podatkiem VAT.
Z danych GIIF wynika m.in., że w 2021 r.: Narodowy Bank Polski przeprowadził 556 kontroli kantorów; Komisja Nadzoru Finansowego przeprowadziła 12 kontroli, Prezesi Sądów Apelacyjnych przeprowadzili 62 wizytacje w kancelariach notarialnych. W 2021 r. GIIF wszczął 23 postępowania administracyjne, w 16 nałożył na instytucje obowiązane kary pieniężne.
Czytaj też: Instytucja blokady rachunku i wymiana danych o przestępstwach dokonywanych na szkodę banków >
Eksperci: GIFF wspiera organy skarbowe
- Wnioski ze sprawozdania GIIF podzieliłbym na dwa obszary: pierwszy dla biznesu i drugi dla osób zajmujących się AML/CFT merytorycznie. Biznes prawdopodobnie najbardziej będzie zainteresowany kontrolami oraz karami – podkreśla Jan Komosa, prawnik w DAPR, aplikant adwokacki, wykładowca.
Ekspert zauważa, że ilość kontroli prowadzonych przez główne organy pozostała na podobnym poziomie tj. GIIF przeprowadził ich kilka, KNF kilkanaście a NBP kilkaset. - Najciekawszy aspekt to, że 5 z 9 kontroli GIIFu dotyczyło walut wirtualnych (kryptowalut). Jest to zgodne ze światowym trendem gdzie wskazuje się ten aspekt jako szczególnie ryzykowny, co oddaje także obszar regulacyjny (nowelizacja ustawy aml/cft z zeszłego roku czy projektowanie nowych regulacji dot. kryptowalut na poziomie UE) – stwierdza Jan Komosa.
Jego zdaniem, lekko zaskakująca może być informacja o kontroli GIIF w 3 bankach i 1 kantorze gdyż obszary te podlegają pod nadzór innych organów, a z kolei inne segmenty rynku, które może kontrolować jedynie GIIF, pozostają bez nadzoru.
- Dla osób zajmujących się merytorycznie tematem szczególnie ciekawe mogą okazać się przykładowe analizy jakie prowadził organ. Są tam opisane różne scenariusze, w tym z rynku nieruchomości. Jest także sporo informacji statystycznych jak: ilość zgłoszeń do organu nadzoru (SAR i transakcje ponadprogowe) czy dane o udziale wartości majątkowych według typologii odnoszącej się do podejrzenia przestępstwa bazowego (wysoki poziom przestępstw skarbowych, oszustw oraz korupcji) – stwierdza ekspert.
Jego zdaniem, warto także przyjrzeć się informacjom przekazanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości do GIIF dotyczących spraw karnych.
- W prowadzonych postępowaniach dot. prania pieniędzy dokonano zabezpieczeń majątkowych, orzeczono zajęcie wartości majątkowych, a także orzeczono przepadek mienia w łącznej wysokości ponad 180 mln zł. Warto się zastanowić czy koszt (m.in.: czas, pieniądze, ludzie, utrudnienia dla rynku itp.) jest adekwatny do „sukcesów” – stwierdza Jak Komosa.
Kolejna ekspertka zwraca uwagę na fakt, że działania GIFF wspierają KAS w jej skuteczności. - Opublikowany raport potwierdza, że rok do roku rośnie liczba blokowanych rachunków bankowych z inicjatywy GIIF. W 2021 r. zablokowano ich ponad dwukrotnie więcej niż w 2020 r. Podejrzenia nieprawidłowości w zakresie spraw podatkowych stanowią około 1/3 wszystkich blokad – inne przestępstwa skarbowe stanowią 23 proc. a wyłudzenia podatku VAT blisko 9 proc. Inne najczęstsze przyczyny blokad są związane z innymi podejrzeniami naruszeń prawa –wyłudzenia 19 proc. a korupcja 9 proc. Przy tym, w zakresie aż 17 proc. blokad GIIF nie podaje przyczyny – podkreśla Iwona Krzemińska, doradca podatkowy w Vistra Poland.
Ekspertka zauważa, że w zakresie blokad rachunków, należy wskazać że spośród wszystkich instytucji najwięcej powiadomień z własnej inicjatywy GIIF skierował do organów Krajowej Administracji Skarbowej (więcej niż na policję, do ABW i CBA). Znacząca większość powiadomień wskazywała na podejrzenie oszustw podatkowych, związanych z podatkiem od towarów i usług.
- Powiadomienia te obejmowały problemy związane z zaniżaniem lub nieujawnianiem obrotów wskutek fałszowania lub ukrywania faktur, wyłudzaniem naliczonego podatku VAT, oszustw typu „znikający podatnik”, oszustw karuzelowych, transakcji wewnątrzwspólnotowych. Część powiadomień zawierała informacje dotyczące podejrzenia ukrywania przedmiotu opodatkowania, zaniżania przychodów, nieujawnione dochody czy oszustwa w imporcie towarów – zauważa Iwona Krzemińska.
Ekspertka dodaje, że co istotne, przekazane przez GIIF z własnej inicjatywy powiadomienia do organów Krajowej Administracji Skarbowej wielokrotnie stanowiły podstawę do wszczęcia przez te organy postępowań kontrolnych bądź były wykorzystywane w już prowadzonych postępowaniach w zakresie prawidłowości obliczania i wpłacania podatków PIT, CIT i VAT.
- Przekazywane z własnej inicjatywy GIIF powiadomienia zawierają kompleksową analizę podejrzanych i nieuzasadnionych przepływów finansowych, które przyspieszają pracę organów skarbowych. Jako przykłady zidentyfikowanych przestępstw skarbowych związanych z praniem pieniędzy GIIF wskazał na zaniżanie podstawy opodatkowania poprzez sprzedaż bez ewidencji oraz tworzenie łańcuch kilkunastu pośredników pomiędzy domniemanymi importerami a podmiotami handlu detalicznego, którzy wykorzystywali rachunki w bankach spółdzielczych – dodaje Iwona Krzemińska.
Jej zdaniem wydaje się, że działania GIIF skutecznie wspierają poprawę efektywności kontroli i postępowań prowadzonych przez KAS.
Warto dodać, że w realizacji swoich zadań GIIF jest wspomagany przez jednostkę wyodrębnioną w strukturze Ministerstwa Finansów, tj. Departament Informacji Finansowej. Od 2017 r. systematycznie wzrasta zatrudnienie w przedmiotowym departamencie. Zasoby kadrowe przeznaczone dla realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu wzrosły z 65 etatów w 2017 r. do 89 etatów w 2021 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
