Czy art. 9 Dyrektywy Rady 2008/7/WE dotyczącej podatków pośrednich od gromadzenia kapitału należy interpretować w ten sposób, że przyznając uprawnienie państwu członkowskiemu do nieuznawania za spółki kapitałowe podmiotów prowadzących działalność skierowaną na zysk, takich jak spółka jawna przyznaje on dowolność państwu członkowskiemu w zakresie opodatkowania podatkiem kapitałowym tych podmiotów – pyta TSUE Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. III FSK 1234/22).
Nie ma uchwały, jest pytanie do TSUE
Spór w sprawie, która kolejny raz zajmował się Naczelny Sąd Administracyjny, sprowadza się do rozstrzygnięcia czy przekształcenie spółki komandytowej w spółkę jawną podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, jeśli nie dochodzi do powstania nowego podmiotu, lecz jedynie do zmiany formy prawnej. NSA rozpatrywał sprawę w grudniu 2024 r. i wówczas odmówił podjęcia uchwały, kierując sprawę do rozpoznania przez siedmioosobowy skład tego sądu. Sprawa nie czekała zatem długo na rozstrzygnięcie. NSA pochylił się nad nią kolejny raz już 3 lutego 2025 r.
Czytaj również: PCC od przekształcenia spółki - nie ma uchwały NSA
W stanie faktycznym notariusz pobrał PCC przy przekształceniu a spółka wystąpiła do organów skarbowych o nadpłatę podatku z tego tytułu. Organy jednak odmówiły stwierdzenia i zwrotu nadpłaty, twierdząc, że podatek od czynności cywilnoprawnych jest należny z tytułu takiego przekształcenia.
W akcie notarialnym zmiany umowy spółki wskazano, że wkłady w spółce przekształconej w spółce jawnej są określone w takiej samej wysokości jak wkłady w spółce przekształcanej.
Zdaniem NSA rozstrzygnięcia wymaga czy wskazana transakcja przekształcenia co do zasady objęta może być zakresem opodatkowania PCC. Konstrukcja polskiej spółki jawnej sprawia, że może ona być uznana, zdaniem NSA, za spółkę kapitałową. Wiąże się to z koniecznością odpowiedzi na pytanie czy Polska skorzystała z opcji jaką daje Dyrektywa bo w takim przypadku gdyby uznać, że spółka jawna jest spółką kapitałową podlegałaby wyłączeniu z opodatkowania. Zdaniem NSA polski PCC jest podatkiem od gromadzenia kapitału a prawodawca unijny zagwarantował państwom członkowskim możliwość wyłączenia stosowania przepisów Dyrektywy 2008/7/WE w stosunku do niektórych podmiotów – spółek kapitałowych.
NSA postanowił skierować do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej pytanie prejudycjalne czy art. 9 Dyrektywy Rady 2008/7/WE z dnia 12 lutego 2008 r. dotyczącej podatków pośrednich od gromadzenia kapitału należy interpretować w ten sposób, że przyznając uprawnienie państwu członkowskiemu do nieuznawania za spółki kapitałowe podmiotów prowadzących działalność skierowaną na zysk, tj. o których mowa w art. 2 ust. 2 Dyrektywy takich jak spółka jawna przyznaje on dowolność państwu członkowskiemu w zakresie opodatkowania podatkiem kapitałowym tych podmiotów”.
NSA argumentował, że rozbieżne jest orzecznictwo w tej kwestii i trudno uznać, czy Polska skorzystała z opcji jaką daje Dyrektywa. Nie odniósł się jeszcze do tej kwestii TSUE.
Sprawdź również książkę: Prawo finansów publicznych i prawo podatkowe [PRZEDSPRZEDAŻ] >>
Kolejne podejście do PCC od przekształcenia spółki
Warto przypomnieć, że 15 maja 2017 r. NSA podjął uchwałę, w której stwierdził, że „w stanie prawnym obowiązującym od 1 stycznia 2009 r., opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlegają, na podstawie art. 1 ust. 3 pkt 3 w zw. z ust 1 pkt 1 lit. k) ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 68, poz. 450 ze zm.) czynności prawne zmiany umowy spółki, polegające na przekształceniu spółki akcyjnej w spółkę jawną”. W uzasadnieniu do tej uchwały NSA wskazał, że nie można zgodzić się także z argumentacją, że dochodzi do "dowolnego opodatkowania" spółek jawnych, co miałoby naruszać standardy legislacji z art. 2 i art. 64 ust. 2 Konstytucji RP. Jak już wskazano wielokrotnie to sam prawodawca unijny zagwarantował państwom członkowskim możliwość wyłączenia stosowania przepisów Dyrektywy 2008/7/WE w odniesieniu jedynie do pewnych kategorii podmiotów. NSA podkreślił wtedy, że nie można także przyjąć, aby dochodziło do różnicowania opodatkowania wewnątrz tej samej kategorii podmiotów. Nie jest możliwe stawianie znaku równości pomiędzy spółkami kapitałowymi i tymi, które temu reżimowi nie podlegają, w tym spółce jawnej. Zdaniem NSA, odmienne są w tym zakresie nie tylko kwestie ustrojowe i kapitałowe regulowane przepisami k.s.h., ale i też różne są obciążenia fiskalne wynikające np. z podatków dochodowych obciążających wynik finansowy czy to po stronie spółki, czy to po stronie jej wspólników. Po drugie to właśnie przesłanki związane z możliwością obrotu giełdowego udziałami w kapitale lub w majątku oraz prawem zbycia udziałów bez upoważnienia, a także zasadami odpowiedzialności za długi spółki mają decydujące znaczenie dla objęcia regulacjami unijnymi, w tym zasadą stand-still określonych w Dyrektywie 2008/7/WE działań restrukturyzacyjnych.
Jednak wówczas NSA podkreślił w uzasadnieniu, że przekracza ramy postępowania uruchomionego pytaniem prawnym sformułowanym w postanowieniu NSA z dnia 30 stycznia 2017 r. o sygn. akt II FSK 3697/14 rozstrzygnięcie w formie uchwały składu siedmiu sędziów zagadnień dotyczących ustalenia podstawy opodatkowania i zwolnienia od opodatkowania. Zostały one sformułowane w końcowej części pytania i określone jako konsekwencja możliwości zastosowania do operacji przekształcenia spółki akcyjnej w spółkę jawną konkretnie wskazanych przepisów art. 6 ust. 1 pkt 8 lit. f) i art. 9 pkt 11 lit. a) ustawy o PCC. Zdaniem NSA, redakcja tego pytania, a przede wszystkim uzasadnienie postanowienia nie wskazują, aby w tym obszarze w dotychczasowym orzecznictwie zarysowały się kontrowersje przy przyjęciu założenia, że Polska jako kraj członkowski Unii Europejskiej skorzystała z opcji przewidzianej w art. 9 Dyrektywy 2008/7/WE i nie uznała spółek jawnych za spółki kapitałowe.
Jak widać obecnie NSA ma wątpliwości w tym zakresie.
Możliwe nadpłaty PCC
- Do niedawna mogło się wydawać, że fiskus wygrał spór o podstawę opodatkowania PCC przy przekształceniu spółki osobowej w inną spółkę osobową. Sądy, w tym NSA, zasadniczo zgadzały się bowiem z jego podejściem i akceptowały pobór PCC także od mienia nabytego przez spółkę w trakcie jej istnienia. Wiarę w to, że klamka jednak ostatecznie nie zapadła, przywróciło przedstawienie przez NSA tego tematu, jako zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości, składowi siedmiu sędziów, w celu podjęcia uchwały – podkreśla Marcin Bodziony, doradca podatkowy, specjalista od kontroli i postępowań podatkowych w Thedy & Partners.
Przypomina on, że skład siedmiu sędziów NSA, co prawda nie zdecydował się na podjęcie uchwały, ale w uzasadnieniu takiego kroku otworzył furtkę do przedstawienia omawianego zagadnienia TSUE.
- Z tej furtki skorzystał teraz NSA i skierował pytanie prejudycjalne do TSUE. Trybunał stanie przed zadaniem rozwiania wątpliwości co do tego, czy w Polsce opodatkowuje się przekształcenia spółek osobowych, zgodnie z Dyrektywą Rady 2008/7/WE. Gdyby TSUE orzekł, że podchodzimy do tego zagadnienia nieprawidłowo, to mogłoby się okazać, że wielu podatników może skutecznie dochodzić istotnej kwoty nadpłaty PCC w związku z zapłatą zbyt wysokiej daniny przy przekształceniu np. spółki komandytowej w jawną. Co warte podkreślenia, ruch ten był szczególnie popularny w związku z objęciem spółek komandytowych zakresem ustawy o CIT – ocenia Marcin Bodziony.
Czytaj również: Piąta rocznica MDR - co dalej z raportowaniem schematów
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.