Zmiana cen ewidencyjnych jest możliwa w trakcie roku obrotowego i nie musi mieć zastosowania od początku roku obrotowego, ponieważ nie jest zmianą zasad rachunkowości. Nie będzie mieć w tym przypadku znaczenia art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 330 z późn. zm.) – dalej u.o.r., który mówi, że zmian zasad (polityki) rachunkowości można dokonać, bez względu na datę podjęcia decyzji, ale ze skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego.
Skutki zmian cen ewidencyjnych
Skutki zmiany cen ewidencyjnych wyrobów mogą dotyczyć jedynie wyrobów pozostających na stanie ewidencyjnym jako zapasy. Nie mogą one dotyczyć (korygować) wyrobów już rozchodowanych w związku ze sprzedażą i zarachowanych w koszt własny sprzedanych wyrobów w dotychczasowych cenach ewidencyjnych (obowiązujących przed zmianą).
Zobacz również: Korektę składek ZUS można rozliczyć w podatku dochodowym >>
Zmiany w podatkach wchodzą w życie niemal z dnia na dzień >>
Księgowanie zmiany wartości wyrobów gotowych
Z tego względu wzrost wartości wyrobów gotowych, w wyniku podwyższenia cen ewidencyjnych, należy zaksięgować:
- Wn konto 601 Wyroby gotowe
- Ma konto 621 Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych.
Odwrotnie księgujemy przy obniżeniu cen ewidencyjnych powodujących obniżenie wartości zapasu wyrobów gotowych w stałych cenach ewidencyjnych.
Księgowanie po cenach ewidencyjnych
Zgodnie z art. 34 ust. 2 u.o.r., jednostki mogą m.in. wyroby gotowe ujmować w księgach rachunkowych na dzień ich wytworzenia w cenach przyjętych do ewidencji z uwzględnieniem różnic między tymi cenami a rzeczywistym kosztem wytworzenia tych wyrobów. Na dzień bilansowy wartość - wyrażoną w cenach ewidencyjnych - należy jednakże doprowadzić do wartości wg kosztu wytworzenia, co może nie dotyczyć produktów gotowych, produktów w toku i półproduktów, jeżeli do ich ewidencji stosowane są koszty planowane, w tym normatywne, natomiast różnice między planowanymi a rzeczywistymi kosztami wytworzenia są nieznaczne. Stosowane do wyceny na dzień bilansowy planowane koszty wytworzenia nie mogą być wyższe od cen sprzedaży netto tych składników.
Przy stosowaniu stałych cen ewidencyjnych wymagane jest uwzględnienie różnic, jakie występują pomiędzy zastosowaną ceną ewidencyjną a rzeczywistymi kosztami wytworzenia. W wyniku różnic pomiędzy cenami ewidencyjnymi a kosztami wytworzenia powstają tzw. odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów, które są ewidencjonowane na koncie 620 Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów. Odchylenia te mogą mieć charakter:
- debetowy (księgowane na stronie Wn konta 620) w sytuacji, gdy cena ewidencyjna jest niższa od rzeczywistego kosztu wytworzenia (odchylenia debetowe zwiększają wartość wyrobów gotowych przy ich przecenie do rzeczywistego kosztu wytworzenia),
- kredytowy (księgowane na stronie Ma konta 620) w przypadku, gdy cena ewidencyjna jest wyższa od rzeczywistego kosztu wytworzenia (odchylenia kredytowe zmniejszają wartość wyrobów przy wycenie wg kosztu wytworzenia).
Odchylenia od cen ewidencyjnych
Odchylenia ustala się na koncie 580 Rozliczenie kosztów, poprzez „przyjęcie – zaksięgowanie” wyrobów z produkcji do magazynu według stałej ceny ewidencyjnej (Wn konto 601, Ma konto 580) oraz przeksięgowanie kosztu wytworzenia wyrobów gotowych (Wn konto 580, Ma konto 500). W zależności od relacji pomiędzy kosztem wytworzenia a wartością produktów w stałych cenach ewidencyjnych może powstać saldo odchyleń debetowe (Wn konto 620, Ma konto 580) lub kredytowe (Wn konto 580, Ma konto 620). Po ustaleniu i przeksięgowaniu odchyleń od cen ewidencyjnych produktów konto 580 nie może wykazywać salda.
Odchylenia zgromadzone na koncie 620 Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów rozlicza się w ciągu roku, według wskaźnika odchyleń przeciętnych, na odchylenia przypadające:
- na produkty sprzedane i rozchodowane z innych tytułów (np. na własne potrzeby administracyjne, przekazane nieodpłatnie),
- na zapasy produktów znajdujących się w magazynach na koniec okresu sprawozdawczego.
Zmiana cen ewidencyjnych - księgowanie
W przypadku występowania dużych różnic między ceną ewidencyjną a rzeczywistym kosztem wytworzenia należy dokonać zmiany cen ewidencyjnych (zwiększając lub obniżając). Zmiana cen ewidencyjnych nie jest traktowana jako zmiana zasad rachunkowości i może zostać wprowadzona również w trakcie roku, w celu zapobieżenia zniekształceniu kosztów produkcji oraz wartości zapasów. Zmiana cen ewidencyjnych nie ma wpływu na przyjętą przez jednostkę do stosowania metodę wyceny rzeczowych aktywów obrotowych w trakcie roku – wycena ta nadal odbywa się według stałych cen ewidencyjnych.
Decyzja jednostki o podwyższeniu (rzadziej o obniżeniu) cen ewidencyjnych wyrobów gotowych może dotyczyć tylko wyrobów pozostających na stanie ewidencyjnym jako zapas. Zmiany cen nie mogą dotyczyć wyrobów już rozchodowanych w związku ze sprzedażą i zarachowanych w koszty w dotychczasowych cenach ewidencyjnych. Zarachowana w koszty wartość wyrobów w cenie ewidencyjnej jest bowiem korygowana o odchylenia od cen ewidencyjnych, przypadające na sprzedane wyroby (debetowe zwiększające lub kredytowe zmniejszające koszt ujęty na koncie 710 Koszt własny sprzedanych produktów).
Wzrost cen ewidencyjnych wyrobów gotowych powoduje zatem wzrost wartości stanu zapasów wyrobów gotowych, ujętych na koncie 601, a kwota przyrostu wartości zapasów wyrobów gotowych będzie podlegać ujęciu również na koncie odchyleń od cen ewidencyjnych (na koncie 621), zapisem:
- Wn konto 601 Wyroby gotowe
- Ma konto 621 Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych.
Koszt własny sprzedanych wyrobów – przed zmianą cen ewidencyjnych – miał „swoje odchylenia” wynikające ze stosowania wcześniej obowiązujących cen ewidencyjnych, które powinny zostać rozliczone przy doprowadzaniu kosztu sprzedanych wyrobów do wartości wg kosztu wytworzenia sprzedanych produktów.
Różnice między wartością wyrobów
Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów oznaczają różnicę pomiędzy wartością wyrobów według „stałych” cen a rzeczywistym kosztem wytworzenia. Odchylenia gromadzone na koncie 620 "Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów" rozlicza się w ciągu roku na odchylenia przypadające:
- na produkty sprzedane i rozchodowane z innych tytułów,
- na zapasy produktów znajdujących się w magazynie na koniec okresu sprawozdawczego.
Częstotliwość rozliczania odchyleń jednostka ustala we własnym zakresie, np. co miesiąc, kwartał lub półrocze.
Rozliczenia odchyleń od cen ewidencyjnych produktów z tytułu ich sprzedaży w ciągu roku można dokonywać za pomocą wskaźnika odchyleń przeciętnych (Wop). Wskaźnik odchyleń przeciętnych oblicza się z dokładnością czterech miejsc po przecinku za pomocą następującego wzoru:
Wop = (O x 100) / (Rk + S + Rw), gdzie:
- Wop – wskaźnik odchyleń przeciętnych,
- O – suma odchyleń od cen ewidencyjnych produktów do rozliczenia za dany okres sprawozdawczy wraz z ich stanem na początek tego okresu,
- Rk – zapas produktów w cenach ewidencyjnych na koniec okresu sprawozdawczego,
- S – wartość sprzedanych produktów w cenach ewidencyjnych w ciągu okresu sprawozdawczego,
- Rw – rozchód produktów z tytułu dostaw wewnętrznych, np. do własnych placówek handlowych.
Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów rozchodowanych z innych tytułów niż sprzedaż i dostawy do własnych sklepów rozlicza się i wyksięgowuje na bieżąco przy każdej operacji powodującej ich rozchód.
Na podstawie wyliczonego wskaźnika Wop obliczana jest kwota odchyleń przypadających na rozchód produktów z tytułu ich sprzedaży: Os = (S x Wop) / 100, natomiast kwota odchyleń przypadających na zapas produktów może zostać ustalona wg wzoru: ORk = (Rk × Wop) : 100, ewentualnie ORk = O – Os.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
