Wątpliwości, jakie miała podatniczka, zrodziły się na gruncie podatku od spadków i darowizn. Córka zamierzała ustanowić na rzecz swojej matki nieodpłatnie służebność mieszkania na podstawie art. 296 i nast. kodeksu cywilnego. Wartość domu przekracza kwotę wolną od podatku dla nabywcy z I grupy podatkowej. Córka jest w związku małżeńskim, w którym obowiązuje wspólnota majątkowa. Małżonkowie mają dom, na którym zostanie ustanowiona służebność osobista (służebność mieszkania) na rzecz jej matki. Stronami umowy ustanawiającej służebność będą wyłącznie matka i córka. Mąż córki podpisze w formie pisemnej oświadczenie na wyrażenia zgody na ustanowienie służebności.
Pobierz wzór dokumentu w LEX: Umowa służebności mieszkania >
Matka wystąpiła o interpretację, czy w takiej sytuacji będzie ona zwolniona w całości z obowiązku zapłaty podatku od nieodpłatnego nabycia prawa służebności mieszkania na podstawie art. 4a ust. 1 pkt 1 oraz ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Jej zdaniem, ustanowienie na jej rzecz służebności mieszkania, którego wartość jest wyższa niż kwota zwolniona od podatku, przez córkę jest zwolniona w całości od podatku, jeżeli łącznie spełnione zostaną następujące warunki:
- prawo służebności mieszkania zostanie ustanowione na podstawie umowy w formie aktu notarialnego pomiędzy wnioskodawczynią i jej córką,
- mąż córki wyrazi zgodę w formie aktu notarialnego na ustanowienie przez żonę służebności mieszkania na rzecz matki.
Skutki podatkowe nieodpłatnej służebności
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 29 października br. (0111-KDIB2-2.4015.127.2021.1.PB) przyznał rację podatniczce. Stwierdził, że ustanowienie nieodpłatnej służebności co do zasady podlega przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Natomiast stosownie do art. 4a ust. 1 pkt 1 tej ustawy – zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.
Zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych dokonać należy na formularzu SD-Z2.
Pobierz wzór dokumentu w LEX: SD-Z2 (6) Zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych >
Mąż nie jest stroną umowy
Ustanowienie nieodpłatnej służebności osobistej (mieszkania) przez córkę wnioskodawczyni na jej rzecz, tj. osoby wymienionej w zamkniętym katalogu określonym w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, będzie korzystać ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 4a tej ustawy.
Zobacz również: Zniesienie współwłasności nieruchomości byłych małżonków może mieć skutki podatkowe >>
Bez wpływu pozostaje fakt, że zawierając umowę ustanowienia nieodpłatnej służebności osobistej na rzecz matki, córka pozostaje wraz z mężem we wspólności majątkowej małżeńskiej. Okoliczność ta wywiera bowiem skutki jedynie w sferze prawa rodzinnego, gdyż stosownie do art. 37 par. 1 pkt 1 ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy – zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków.
Zgoda małżonka niezbędna jest zatem dla stwierdzenia ważności jednostronnej czynności dokonanej przez drugiego małżonka, w przypadku, gdy prowadzi ona do ustanowienia nieodpłatnej służebności mieszkania objętego wspólnością majątkową małżeńską. Z faktu tego nie można jednak wywodzić, że wyrażając taką zgodę drugi z małżonków również staje się stroną tej czynności.
Jeśli więc nabycie ograniczonego prawa rzeczowego (nieodpłatnej służebności osobistej – mieszkania) nastąpi na podstawie umowy zawartej wyłącznie pomiędzy matką a jej córką, to w sytuacji, gdy mąż córki wyrazi zgodę na ustanowienie służebności, nabycie to skorzysta ze zwolnienia przewidzianego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Ponieważ umowa ustanowienia służebności zawarta zostanie w formie aktu notarialnego, na matce nie będzie ciążył również obowiązek zgłoszenia nabycia prawa właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.
Określanie wartości służebności
Jak podkreśla Paulina Biskup, radca prawny w Kancelarii JKP Legal, na gruncie prawa rodzinnego nie budzi wątpliwości, że wyrażenie przez małżonka zgody na zaciągnięcie zobowiązania nie sprawia, że małżonek wyrażający zgodę staje się stroną umowy. - Przedstawiony przez dyrektora KIS pogląd pozostaje zbieżny z poglądami doktryny i orzecznictwa wyrażanymi na gruncie art. 37 kodeksu rodzinnego opiekuńczego – ocenia.
Podkreśla ona, że dyrektor KIS podtrzymał dotychczasową, korzystną dla podatników linię orzeczniczą, opierającą się na założeniu, że konieczność uzyskania zgody małżonka na dokonanie czynności prawnej wywiera skutki jedynie w sferze prawa rodzinnego, a nie prawa podatkowego.
- Przyjęcie przez dyrektora KIS prawidłowości stanowiska podatnika spowodowało brak konieczność analizowania jaka jest de facto wartość otrzymanego prawa majątkowego. Warto jednak pamiętać, że przy ustalaniu wartości służebności bierze się pod uwagę 4 proc. wartości rzeczy obciążonej służebnością pomnożonej przez czas na jakie prawo zostało ustalone, a w przypadku ustalenia służebności na czas nieokreślony – przez 10 lat – zauważa Paulina Biskup. Wskazuje również, że według orzecznictwa sądów administracyjnych prawo rzeczowe obciąża całą nieruchomość, a nie tylko jej określoną część czy udziały. Wobec powyższego, dla celów podatkowych 4 proc. wartości rzeczy obciążonej służebnością odnosi się do całej nieruchomości obciążonej, a nie jedynie do zakresu, w jakim uprawniony korzysta z nieruchomości obciążonej.
Z kolei Robert Jaszczuk, partner w kancelarii SSW Pragmatic Solutions, zauważa, że wydana interpretacja jest dość dobrym sygnałem w kontekście zwalniania z podatku darowizny. - Po szeregu dość rygorystycznych interpretacji czy też wyroków sądów w tym zakresie, cieszy fakt, że zwykłe stosunki rodzinne - odpowiednio przygotowane formalnie - nie muszą generować konieczności zapłaty podatku - ocenia Robert Jaszczuk. Ekspert zwraca także uwagę, że często tego typu transakcje są lekceważone z perspektywy podatkowej przez podatników, którzy "najpierw działają a później się zastanawiają". - W komentowanej interpretacji cieszy fakt, że wnioskodawczyni była świadoma możliwych konsekwencji podatkowych oraz dołożyła należytej staranności do przygotowania się do zawarcia umowy służebności – podkreśla Robert Jaszczuk.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
