Problem dotyczy obowiązków, które musi spełnić spółka, by skutecznie wybrać opodatkowanie ryczałtem od dochodów spółek (estoński CIT). Przedmiotem sporu są warunki wynikające z art. 28j ust. 5 ustawy o CIT. Zgodnie z tym przepisem spółka musi „na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego pierwszy miesiąc opodatkowania ryczałtem zamknąć księgi rachunkowe oraz sporządzić sprawozdanie finansowe zgodnie z przepisami o rachunkowości”. Eksperci zwracają uwagę, że w praktyce organy podatkowe kwestionują wybór ryczałtu, jeśli stwierdzą, że podatnik nie wypełnił warunków wynikających z ustawy o rachunkowości.

Ministerstwo Finansów i Gospodarki odniosło się do tego problemu w odpowiedzi na interpelację poselską nr 10786. Jak stwierdził wiceminister Jurand Drop, tzw. rozporządzenia "COVID-owe" przedłużyły również (o trzy miesiące) termin na sporządzenie tego sprawozdania finansowego, o którym mowa w art. 28j ust. 5 ustawy CIT (sporządzane najpóźniej na dzień 30 kwietnia 2022 r).

Czytaj też w LEX: Estoński CIT jako sposób na optymalizację opodatkowania >

 

Odpowiedź korzystna, ale wątpliwości pozostały

- Odpowiedź Ministerstwa Finansów i Gospodarki jest wysoce satysfakcjonująca, ponieważ potwierdza racjonalność działań podatników. Od 1 stycznia 2022 roku bowiem poluzowane zostały istotnie warunki korzystania z tzw. estońskiego CIT i wprowadzono wyraźną możliwość przejścia na ryczałt spółek w trakcie roku – poprzez dodanie art. 28j ust. 5 ustawy o CIT. Przepis ten w ostatnim czasie staje się jednak narzędziem do wyciągania negatywnych konsekwencji dla podatników – poprzez negowanie przez organy podatkowe skutecznego przejścia na estoński CIT - mówi Michał Zając, doradca podatkowy, wspólnik w Kancelarii Wojtas i Zając.

Przypomina, że początek funkcjonowania nowych przepisów przypadł na okres COVID-u i wydłużenie terminów na przygotowanie rocznych sprawozdań finansowych i deklaracji CIT. Odpowiedź resortu finansów dotyczy podatników, którzy „łapią się” na okres przejściowy (31 stycznia 2022 - 30 kwietnia 2022 r.) – czyli weszli na ryczałt spółek 1 lutego, 1 marca, 1 kwietnia lub 1 maja 2022 r. Interpelacja potwierdza, że rozporządzenie „pandemiczne” przedłużyły również termin sporządzenia sprawozdania finansowego wymaganego przez art. 28j ust. 5 ustawy o CIT na dzień przypadający w okresie 31 stycznia 2022 - 30 kwietnia 2022 r.

Michał Zając zwraca jednak uwagę, że mimo pozytywnej odpowiedzi, do rozwiązania pozostaje szerszy problem. Art. 28j ust. 5 ustawy o CIT nie przewiduje sankcji za niedochowanie terminu sporządzenia czy podpisania sprawozdania finansowego. Organy podatkowe nie mają więc prawa do kreowania takich negatywnych skutków w drodze wykładni rozszerzającej. 

- Niedopuszczalna jest zatem sytuacja, w której podatnik traci możliwość skorzystania z przysługującego mu prawa wyboru formy opodatkowania tylko dlatego, że spóźnił się z realizacją obowiązków bilansowych. Celem zamknięcia ksiąg przed przejściem na estoński CIT jest bowiem wyraźne rozdzielenie i uporządkowanie rozliczeń w księgach rachunkowych, a nie pozbawianie podatników możliwości korzystania z tej formy opodatkowania. Takie działanie organów naruszałoby zasadę zaufania do państwa i stanowionego prawa. Co więcej, odwołania kaskadowe w ustawie o CIT są na tyle ogólnikowe, że utrudniają prawidłowe stosowanie przepisów. Jest to szczególnie niebezpieczne, gdy wymogi ustawy niepodatkowej (ustawy o rachunkowości) decydują o powstaniu, zakresie i momencie realizacji obowiązku podatkowego. W związku z tym, resort finansów powinien zająć się nie tylko stanami faktycznymi objętymi przedłużeniem terminów na mocy rozporządzenia, ale także ogólnie precyzją przepisów - mówi Michał Zając.

Zobacz też procedurę w LEX: Warunki podmiotowe opodatkowania estońskim CIT >

 

Konieczne doprecyzowanie przepisów

Eksperci zwracają uwagę na jeszcze jeden praktyczny aspekt związany z interpretacją ogólną MF:

Sergiusz Felbur, doradca podatkowy w kancelarii Schoenherr Halwa Okoń Chyb Sp.k., uważa, że odpowiedź na interpelację jest dla podatników korzystna, ale nie rozwiązuje wszystkich wątpliwości.

- Przedmiot interpelacji poselskiej dotyczył bowiem wyłącznie podatników, którzy zmienili formę opodatkowania na tzw. estoński CIT w trakcie roku obrotowego 2022. Na koniec 2022 r. z tej formy opodatkowania korzystało mniej niż 10 tys. podmiotów, przy czym duża część z nich ze skutkiem od początku 2022 roku. Problem jest zatem wciąż aktualny, w szczególności dla podatników, którzy rozważają estoński CIT jeszcze w tym roku. MF nadal podtrzymuje bowiem swoje niekorzystne stanowisko wynikające z interpretacji ogólnej wydanej w styczniu 2024 r., sygn. DD8.8203.1.2023 (patrz: odpowiedź na interpelację poselską Janusza Kowalskiego, nr 10460, sygn. DD8.054.3.2025). Jest ono szczególnie niekorzystne dla nowo powstałych spółek - mówi Sergiusz Felbur.

Przypomnijmy, że zgodnie z interpretacją ogólną, zawiadomienie o wyborze opodatkowania ryczałtem jest skuteczne pod warunkiem spełnienia wszystkich obowiązków określonych w przepisach ustawy o CIT, w obowiązujących podatnika terminach. Jeśli podatnik złoży zawiadomienie o wyborze opodatkowania ryczałtem, lecz na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego pierwszy miesiąc opodatkowania ryczałtem nie zamknie ksiąg rachunkowych oraz nie sporządzi sprawozdania finansowego w ciągu trzech miesięcy od dnia bilansowego – wówczas zawiadomienie o wyborze opodatkowania ryczałtem zostanie uznane za bezskuteczne.

Zobacz też procedurę w LEX: Ponowny wybór estońskiego CIT po wcześniejszej utracie prawa do opodatkowania w tej formie >

W odpowiedzi na interpelację nr 10460 resort wyjaśnia m.in. że "sprawozdanie uważa się za sporządzone z dniem złożenia podpisu przez kierownika jednostki, a w przypadku, gdy kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy – przez ostatniego członka tego organu".

- Podatnicy nadal nie wiedzą, jak wypełnić zawiadomienie ZAW-RD, gdy spółka została zawiązana pod koniec miesiąca kalendarzowego (jako spółka w organizacji), ale jej rejestracja w Krajowym Rejestrze Sądowym nastąpi w kolejnym miesiącu. Przed rejestracją spółka nie może jeszcze wybrać estońskiego CIT, w dodatku zazwyczaj nie posiada jeszcze NIP, który trzeba wpisać w formularzu. W interpretacji ogólnej MF się do tej kwestii nie odnosi. Obawiam się, że organy podatkowe mogą próbować kwestionować skuteczność zmiany formy opodatkowania dla takich przypadków. Gdyby zatem przyjąć, że interpretacja ogólna ma również zastosowanie do takich stanów faktycznych, to podatnicy zostaliby obciążeni obowiązkiem zamknięcia ksiąg i sporządzenia sprawozdania finansowego obejmującego np. tydzień kalendarzowy. Taki wymóg nie ma najmniejszego sensu, jest to zazwyczaj okres przygotowawczy do rozpoczęcia faktycznej działalności. Przepisy ustawy o rachunkowości oraz ustawy o CIT powinny wprost wyłączać z obowiązku sporządzenia śródrocznego sprawozdania finansowego za okres sprzed rejestracji spółki w organizacji w KRS, gdy podatnicy wybierają estoński CIT w trakcie roku obrotowego. Wydaje się, że stosowną nowelizację można przeprowadzić dosyć sprawnie i ująć ją w dwóch przepisach - mówi Sergiusz Felbur.

Czytaj również: ​Nowy podatek od budowli to nowe problemy firm i samorządów

Sprawdź też w LEX: 

W jaki sposób ustalić podatek dla zaliczek na poczet zysku w spółce na CIT estońskim? >

Czy postawienie spółki w stan likwidacji pozbawia ją prawa do estońskiego CIT? >