Raporty NIK oraz Regionalnych Izb Obrachunkowych pokazują, że wiele gmin przez lata nie przeprowadziło ani jednej kontroli, a te które je prowadzą robią to sporadycznie. Najczęstszą przyczyną tej bierności, wskazywaną przez same gminy, są braki kadrowe i skomplikowanie materii podatkowej. W efekcie podatek od nieruchomości, będący niezwykle ważnym źródłem dochodów własnych gmin, pozostaje poza jakąkolwiek kontrolą. Tracą na tym nie tylko budżety gmin, ale również uczciwi podatnicy, którzy korygując rozliczenia podatkowe we własnym zakresie, często spotykają się z oporem organów podatkowych. W interesie gmin (i ich mieszkańców) oraz podatników jest zmiana tego stanu rzeczy: uchylający się od opodatkowania powinni mieć świadomość nieuniknionej kontroli, zaś uczciwi podatnicy mają prawo do sprawnego i terminowego rozpatrzenia złożonej korekty.

WZORY DOKUMENTÓW w LEX:

 

Kontrole podatkowe w podatku od nieruchomości

- Kontrole podatkowe w podatku od nieruchomości są jak yeti – słyszeliśmy o nich, ale mało kto je widział. Jest to jeden z największych paradoksów polskiego podatku od nieruchomości, ponieważ wpływy z tych należności stanowią często najważniejsze źródło dochodów własnych gmin i są fundamentem ich budżetu – zauważa dr Adam Kałążny, radca prawny, partner associate w Deloitte.

Czytaj w LEX: Ewidencja gruntów i budynków a wpływ na podatek od nieruchomości >>>

Czytaj w LEX: Nieprawidłowości w zasadach naliczania oraz ewidencji księgowej podatku od nieruchomości w JSFP >>>

Nasz rozmówca dodaje, że w przypadku podatków stanowiących dochód budżetu centralnego i kontrolowanych przez Krajową Administrację Skarbową (KAS) sytuacja jest zgoła odmienna. Liczba wykonywanych czynności sprawdzających i kontroli utrzymuje się na wysokim poziomie. Warto przy tym nadmienić, że łączne wpływy z podatku od nieruchomości (według danych za 2021 rok) to ponad 50 proc. wpływów z CIT i ok. 35 proc. wpływów z PIT. Można więc powiedzieć, że podatki te, przynajmniej w teorii, to ta sama liga.

 

Opodatkowanie infrastruktury podatkiem od nieruchomości

Adam Kałążny

Sprawdź  

Kontroli rozliczeń prawie nie ma

Tymczasem dane zawarte w raportach z kontroli NIK oraz Regionalnych Izb Obrachunkowych pokazują, że lokalne organy podatkowe nie wywiązują się z obowiązku kontrolowania rozliczeń podatkowych.

- Przykładowo, w Raporcie z kontroli NIK z realizacji dochodów z podatku od nieruchomości przez gminy z terenu województwa łódzkiego w latach 2004-2005 wskazano, że w 4 z 14 analizowanych gmin nie przeprowadzono w badanym okresie ani jednej kontroli podatkowej. Podobna sytuacja ma miejsce w Raporcie z kontroli NIK z realizacji dochodów z podatku od nieruchomości i podatku od środków transportowych przez gminy z terenu województwa kujawsko-pomorskiego w latach 2019-2021 (I kwartał). Kontrolerzy stwierdzili, że w 8 z 15 analizowanych gmin organy podatkowe nie przeprowadzały u podatników żadnych kontroli podatkowych, a w pozostałych gminach robiły to sporadycznie – punktuje dr Adam Kałążny.

Czytaj w LEX: Zwolnienia z podatku od nieruchomości dotyczące gruntów, budynków i budowli kolejowych - zmiany po 1.01.2022 r. >>>

Zobacz również:
Opodatkowanie zbiorników cały czas problematyczne >>
Firmy dostały szansę na odzyskanie dużych kwot z podatku od nieruchomości >>

Kontrola nie może być karą

Doświadczenia praktyków prowadzą do wniosku, że kontrole w podatku od nieruchomości są wszczynane najczęściej w reakcji na podjęcie konkretnej czynności przez podatnika. Chodzi tu przede wszystkim o przekształcenia własnościowe, inwestycje lub korekty wcześniejszych rozliczeń. W odbiorze podatników kontrola jest zatem „karą” za aktywność gospodarczą lub skrupulatność w weryfikacji swoich rozliczeń podatkowych i korygowanie wykrytych w nich błędów. Postępowania nadpłatowe ciągną się niejednokrotnie latami i często docierają aż przed Naczelny Sąd Administracyjny: w 2021 NSA rozstrzygnął dwa razy więcej spraw z zakresu podatku od nieruchomości niż spraw z zakresu CIT i zaledwie o połowę mniej niż spraw z zakresu VAT. Tymczasem nieuczciwi podatnicy, którzy mogą przez lata uchylać się od opodatkowania nie deklarując gruntów, budynków lub budowli nie są w praktyce zagrożeni jakąkolwiek kontrolą.

Czytaj w LEX: Opodatkowanie podatkiem od nieruchomości budynków i lokali związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej >>>

Czytaj w LEX: Tymczasowe obiekty budowlane – opodatkowanie podatkiem od nieruchomości >>>

 

Braki kadrowe i skomplikowanie przepisów – to główne przyczyny braku kontroli

Dlaczego tak się dzieje?

- Jako główną przyczynę takiego stanu rzeczy gminy wskazują najczęściej braki kadrowe oraz skomplikowanie materii podatkowej, w której pracownicy urzędów nie czują się pewnie – twierdzi dr Adam Kałążny.

Dr hab. Wojciech Morawski, prof. UMK w Toruniu, odpowiada jednoznacznie: bo gminy są małe i w efekcie są słabe kadrowo. - Ich przeciwnik to często wielkie firmy doradztwa podatkowego. Pracownik, który nigdy nie stosował przepisów o kontroli, boi się wejść na wojenną ścieżkę z profesjonalistami. Nawet w dużych miastach nie są masowo prowadzone kontrole. Są oczywiście miasta (Szczecin), gdzie kontrole są, ale to jakieś wyjątki zupełne – zauważa nasz rozmówca.

Czytaj w LEX: Jak prawidłowo wyliczyć wysokość podatku od nieruchomości – na przykładach >>>

Czytaj w LEX: Zwolnienie z podatku od nieruchomości w uchwałach rady gminy - wnioski po kontrolach RIO >>>

Jak zatem rozwiązać problem? Zdaniem prof. Morawskiego, trzeba dać gminom możliwość zakładania związków komunalnych, które łączyłyby siły wielu mniejszych gmin także w zakresie prowadzenia postępowań podatkowych.

- Może warto uregulować też jasno zasady, na jakich gminy mogą korzystać z usług doradców podatkowych. Toczy się obecnie wśród doradców podatkowych spór o to. Warto, aby prawodawca jasno rozstrzygnął to zagadnienie i może (ale nie mam tu jednoznacznego stanowiska) jasno takie rozwiązanie dopuścił, ale obwarowując je może jakimiś warunkami – zaznacza prof. Morawski.

Wywiad z prof. Wojciechem Morawskim na ten temat opublikujemy w Prawo.pl jutro.

Czytaj w LEX: Ulgi i zwolnienia w podatku od nieruchomości w kontekście celów polityki podatkowej gminy >>>

 

 

Zamiast kontroli są postępowania podatkowe

Łukasz Kalisz, adwokat i doradca podatkowy w Alto, twierdzi z kolei, że niska liczba kontroli podatkowych w sprawach dotyczących podatku od nieruchomości nie musi automatycznie oznaczać, że organy samorządu terytorialnego w ogóle nie weryfikują rozliczeń podatników. Z jego praktyki wynika, że weryfikacja ta ma jak najbardziej miejsce, ale przybiera częściej formę postępowania podatkowego, co potwierdzają również wypowiedzi dra Kałążnego. Może to wynikać ze specyfiki podatku od nieruchomości oraz z tego, że taki sposób badania jest dla organów bardziej efektywny.  

W przypadku osób fizycznych zobowiązanie w podatku od nieruchomości powstaje z dniem doręczenia decyzji ustalającej wysokość tego zobowiązania. Zakwestionowanie dotychczasowych rozliczeń opartych na decyzji ustalającej jest prostsze i szybsze, gdy w trakcie postępowania podatkowego można bezpośrednio określić wysokość zobowiązania i zmienić pierwotne dane. Z kolei w przypadku osób prawnych kontrola podatkowa po prostu wydłuża proces podważenia nieprawidłowych rozliczeń - kończy się ona bowiem z dniem doręczenia protokołu, który wcale nie musi być uwzględniony przez podatnika.

Czytaj w LEX: Współwłasność nieruchomości a odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe >>>

- Prócz tego bardzo często szerokie badanie rozliczeń w podatku od nieruchomości ma miejsce w ramach postępowań o stwierdzenie nadpłaty, gdy podatnik sam inicjuje sprawę podatkową. Organy podczas postępowania weryfikują wtedy wszystkie zadeklarowane dane i sprawdzają, czy nie istnieją zaległości, które mogłyby obniżyć wysokość nadpłaty do zwrotu – zaznacza Łukasz Kalisz. Dodaje również że że brak bieżących kontroli może ułatwiać uchylanie się od opodatkowania. - Wydaje się, że wciąż istnieje luka w podatku od nieruchomości, szczególnie w dużych miastach. Może ona zostać zmniejszona poprzez stałe weryfikowanie, czy podatnicy faktycznie deklarują prawidłowe dane – twierdzi nasz rozmówca.

Czytaj w LEX: Państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne jako podatnicy podatku od nieruchomości >>>

Czytaj w LEX: Zwolnienie z podatku od nieruchomości w specjalnej strefie ekonomicznej >>>

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.