Obecnie monitoring obejmuje, w przypadku szpitali psychiatrycznych, tylko sytuacje izolacji pacjenta (kamery są instalowane w izolatkach). Ministerstwo Zdrowia proponuje zmiany w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego, które spowodują, że także pomieszczenia przeznaczone do obserwacji będą wyposażone w instalację monitoringu.
Na razie resort opublikował założenia do tego projektu w wykazie prac rządu.
Czytaj w LEX: Tajemnica psychiatryczna - KOMENTARZ PRAKTYCZNY >>>
Sprawdź w LEX: Wytyczne 3/2019 w sprawie przetwarzania danych osobowych przez urządzenia wideo >>>
Przymus bezpośredni – bez właściwego nadzoru
Dlaczego zmiany są potrzebne? Stosowanie środków przymusu bezpośredniego w niektórych podmiotach leczniczych narusza prawa pacjenta. Wykazała to kontrola przeprowadzona przez Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur.
Jedną z możliwości stosowania przymusu bezpośredniego jest unieruchomienie za pomocą pasów lub uchwytów służących do mocowania pacjenta do łóżka. Eksperci podkreślają, że personel niekiedy nie ma wiedzy dotyczącej stosowania tych środków i między innymi z tego wynikają nadużycia. Na to nakłada się kwestia przepełnionych oddziałów psychiatrycznych i braki kadrowe. W dodatku nie ma ogólnopolskich badań dotyczących stosowania środków przymusu bezpośredniego w szpitalach psychiatrycznych.
Jednym z problemów jest brak poszanowania intymności pacjentów. – Nie jest rzadkością, że osoby chore są zabezpieczane w pasy w wieloosobowych salach szpitalnych, często nawet bez zastosowania parawanów, które choć w minimalnym stopniu mogłyby zagwarantować pacjentowi intymność – relacjonowała Klaudia Kamińska, specjalistka w Zespole KMPT.
Czytaj w LEX: Konieczne ograniczenie praw pacjenta – przymus leczenia >>>
Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego prof. Janusz Heitzman podczas posiedzenia Komisji Ekspertów ds. Ochrony Zdrowia Psychicznego podkreślał, że stosowanie przymusu nie może prowadzić do poniżenia pacjenta. – Niedopuszczalne jest stosowanie unieruchomienia na salach wieloosobowych – przekonywał.
Taki pogląd wyraża także Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Marcin Wiącek. – Unieruchomienie co do zasady powinno być wykonywane w jednoosobowych salach, a tylko wyjątkowo w salach wieloosobowych – podkreślał w piśmie do ministra zdrowia.
Wiceminister zdrowia Maciej Miłkowski w odpowiedzi na apel RPO zapowiadał zmiany w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego.
Pytanie jednak, czy te przedstawione w założeniach będą wystarczające? RPO zwracał uwagę, że z obecnych przepisów nie wynika jednoznacznie, że przymus bezpośredni może być stosowany w wyodrębnionej sali. Z przedstawionych przez resort zdrowia założeń wynika, że zmiany będą dotyczyły konieczności monitoringu. Nie ma w nich mowy o wyodrębnionej sali, choć konieczność zapewnienia monitoringu może w praktyce oznaczać, że pacjent do takiego właśnie pomieszczenia trafi.
Czytaj w LEX: Czyny zabronione ubezwłasnowolnionego przeciwko osobom sprawującym nad nim pieczę >>>
Przesłanki stosowania przymusu bezpośredniego
Problem ze stosowaniem środków przymusu bezpośredniego w pomieszczeniach bez nadzoru to tylko wierzchołek góry lodowej. Z badania KMPT wynika, że wobec pacjentów stosowano niedopuszczalne środki przymusu jak kajdanki i kaski, stosowano je też nadmiernie długo: na przykład izolacja pacjenta trwała nawet rok, a także bez uzasadnienia: kaftany bezpieczeństwa stosowane były podczas spacerów. Zdarzają się też przypadki, że wobec pacjenta są stosowane kajdanki nawet w czasie udzielania mu świadczeń medycznych.
Projekt ustawy przewiduje również zmiany w przepisach ustawy dotyczących przedłużenia przez lekarza stosowania przymusu bezpośredniego w formie unieruchomienia lub izolacji dalsze przedłużenie jego stosowania na kolejne okresy.
W ocenie KMPT bardzo często dochodzi również do nieprawidłowości w dokumentacji, polegające np. na zbyt ogólnym wskazywaniu przyczyny stosowania środków przymusu wobec pacjenta, czy braku zatwierdzenia ich stosowania przez właściwego lekarza.
Z założeń zmian do ustawy o ochronie zdrowia psychicznego wynika, że zmieniona zostanie jedna z przesłanek do zastosowania przymusu bezpośredniego wobec osób z zaburzeniami psychicznymi. Zgodnie z projektem ma się ona odnosić do „poważnego zakłócania lub uniemożliwiania funkcjonowania osób lub otoczenia podmiotu, w którym osoby te się znajdują”.
Przymus bezpośredni można zastosować, gdy osoba stwarzająca zagrożenie umieszczona w Ośrodku:
- dopuszcza się zamachu na życie lub zdrowie własne lub innej osoby;
- dopuszcza się zamachu na bezpieczeństwo powszechne;
- w sposób gwałtowny niszczy lub uszkadza przedmioty znajdujące się w jej otoczeniu;
- zachowuje się w sposób powodujący poważne zakłócenia w funkcjonowaniu Ośrodka;
- próbuje samowolnie opuścić Ośrodek;
- nawołuje inne osoby umieszczone w Ośrodku do zachowań określonych w pkt 1-5;
- próbuje oddalić się samowolnie, gdy przebywa poza terenem Ośrodka w związku z udzielaniem jej świadczeń zdrowotnych.
Przymus bezpośredni można zastosować prewencyjnie:
- w celu zapobieżenia samowolnemu oddaleniu się osoby pozostającej pod nadzorem służby ochrony poza Ośrodkiem;
- jeżeli zachowanie osoby stwarzającej zagrożenie wskazuje, że jest to niezbędne dla zapobieżenia jej agresji lub autoagresji.
Zdrowie psychiczne – zmiana języka
Projektowane zmiany mają na celu m.in. wprowadzenie zmian w terminologii wykorzystanej w przepisach ustawy, która – jak ocenia resort zdrowia - jest archaiczna i może przyczyniać się do stygmatyzacji osób dotkniętych zaburzeniami psychicznymi. Terminologia ma być zmieniona także w przepisach dotyczących stosowania przymusu bezpośredniego osób z zaburzeniami psychicznymi.
Kolejna zaproponowana zmiana ma na celu określenie, że co do zasady rozprawa miałaby być przeprowadzana w szpitalu, zaś odstępstwem od tej zasady możliwe byłoby wyłączenie w przypadku, kiedy przeprowadzenie rozprawy w szpitalu jest szczególnie utrudnione. Zaproponowano, aby w sprawach dotyczących przyjęcia bez zgody lub wypisania ze szpitala psychiatrycznego osoby przyjętej bez zgody uczestnikiem postępowania z mocy prawa jest również szpital psychiatryczny.
Zobacz omówienie wyroków w LEX:
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.