Po prawie 9 latach opiekunowie osób niepełnosprawnych doczekają się wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 r. (sygn. K38/13), w którym TK zakwestionował przepisy różnicujące prawo do wsparcia ze względu na datę powstania niepełnosprawności. Do wykazu prac legislacyjnych i programowych wpisany został bowiem projekt ustawy o świadczeniu wspierającym (nr UD493). Planowany termin przyjęcia projektu przez RM to I kwartał 2023 r.
We wtorek, 4 kwietnia, Rada Ministrów przyjęła projekt, o czym poinformował premier Mateusz Morawiecki na konferencji po posiedzeniu rządu.
- Nowe świadczenie jest upodmiotowieniem osoby z niepełnosprawnością, ale także zapewnieniem – tym, którzy dotychczas sprawowali opiekę – możliwości prowadzenia niezależnego życia, często powrotu na rynek pracy, ponieważ to świadczenie całkowicie odblokowuje możliwość pracy przez opiekuna – powiedział z kolei Paweł Wdówik, wiceminister rodziny i polityki społecznej.
- System wsparcia osób niepełnosprawnych i ich rodzin oparty jest na rozwiązaniach szczególnych i preferencyjnych. Takie założenie ma na celu zapewnienie możliwości rekompensaty pojawiających się dodatkowych ograniczeń, które wynikają z przyczyn niepełnosprawności lub niepełnosprawność może je pogłębiać. Realizacja wsparcia osób niepełnosprawnych i ich rodzin powinna przede wszystkim pozwolić przezwyciężyć, a nie kompensować sam fakt niepełnosprawności - wskazuje Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej w uzasadnieniu projektu.
Planowana data wejścia przepisów w życie to 1 stycznia 2024 r.
Czytaj również:
Od 2024 r. albo świadczenie pielęgnacyjne, albo świadczenie wspierające - dziś rząd przyjmie projekt ustawy>>
Będzie nowe świadczenie dla osób niepełnosprawnych. Rząd rozpatrzy projekt ustawy>>
Zmiana systemu świadczeń dla opiekunów osób z niepełnosprawnościami
Jak twierdzi Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej będące autorem projektu ustawy o świadczeniu wspierającym, projekt ma być m.in. realizacją jednego z priorytetów Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021-2030 przyjętej przez Radę Ministrów 16 lutego 2021 r. (M.P. poz. 218). W dokumencie tym założono, że zostanie przygotowana zmiana dotychczasowego systemu świadczeń dla opiekunów osób z niepełnosprawnościami, a pomoc zostanie uzależniona od stopnia wsparcia potrzebnego osobie z niepełnosprawnością. Ponadto wskazano, że polityka świadczeń będzie ukierunkowana na upodmiotowienie osoby z niepełnosprawnością tak, aby wsparcie było kierowane do samej osoby z niepełnosprawnością.
Sprawdź w LEX: Czy świadczenie pielęgnacyjne jest świadczeniem nienależnie pobranym w związku z przyznaniem emerytury? >
- Projekt ustawy realizuje ww. wskazania przez wprowadzenie nowego świadczenia - świadczenia wspierającego, adresowanego bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnością. Ponadto projekt ustawy wpisuje się również w oczekiwania i potrzeby środowisk skupiających osoby z niepełnosprawnościami, ponieważ brak różnicowania wsparcia w odniesieniu do indywidualnych potrzeb związanych z opieką poddawane były krytycznym ocenom ze strony niektórych środowisk opiekunów osób z niepełnosprawnościami. Projekt ustawy, dzięki zmianom w ustawie o świadczeniach rodzinnych umożliwiających podejmowanie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przez opiekunów osób z niepełnosprawnościami pobierających świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy, stanowi również realizację kolejnego postulatu środowisk skupiających osoby z niepełnosprawnościami i ich opiekunów. Wprowadzenie świadczenia wspierającego realizuje również wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 r. sygn. K38/13, w którym TK zakwestionował przepisy różnicujące prawo do wsparcia ze względu na datę powstania niepełnosprawności – czytamy w informacji o potrzebie wprowadzenia projektowanych przepisów.
Dla kogo świadczenie wspierające
Projektowana ustawa wprowadza do systemu prawnego nowy rodzaj świadczenia - świadczenie wspierające i określa warunki nabywania prawa do świadczenia kierowanego do osób z niepełnosprawnościami mających największą potrzebę wsparcia oraz zasady przyznawania i wypłacania tego świadczenia.
- Celem świadczenia wspierającego jest udzielenie osobom z największymi trudnościami w samodzielnym funkcjonowaniu pomocy służącej częściowemu pokryciu wydatków związanych z zaspokojeniem szczególnych potrzeb życiowych tych osób. Świadczenie wspierające w odróżnieniu od świadczeń opiekuńczych (świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy, zasiłek dla opiekuna) przeznaczonych dla opiekuna osoby wymagającej opieki będzie świadczeniem kierowanym bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnościami. Uprawnionymi do świadczenia będą osoby legitymujące się decyzją ustalającą odpowiedni poziom potrzeby wsparcia – twierdzą autorzy projektu.
Świadczenie wspierające ma przysługiwać osobie posiadającej decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia, w której potrzebę wsparcia określono na poziomie:
- od 1 do 3 punktów w skali potrzeby wsparcia - w przypadku dzieci poniżej 3. roku życia,
- od 70 do 100 punktów w skali potrzeby wsparcia - w przypadku dzieci i osób powyżej 3. roku życia.
Decyzje ustalające poziom potrzebny wsparcia będą wydawane przez wojewódzkie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności na wniosek osób z niepełnosprawnościami.
Kwota otrzymywanego świadczenia wspierającego będzie powiązana z wysokością renty socjalnej, której aktualna wysokość w roku 2023 po waloryzacji wynosi 1588,44 zł miesięcznie brutto.
Projektowana ustawa zakłada, że świadczenie wspierające przysługiwać będzie, w wysokości od 50 proc. do 200 proc. renty socjalnej w zależności od określonego w decyzji poziomu potrzeby wsparcia.
Realizacja świadczenia wspierającego będzie stanowiła zadanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 7/2022 >>
Załóż bezpłatne konto na Moje Prawo.pl i zyskaj unikalne funkcjonalności >>>
Potrzeba wsparcia
Jednocześnie MRiPS zamierza zmienić ustawę z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 100, 173 i 240). Zaproponowano zmiany polegające na wprowadzeniu regulacji dotyczącej wydawania decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia przez wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności, a także zdefiniowaniu potrzeby wsparcia oraz sposobu jej ustalania.
Sprawdź w LEX: Czy matka, która ma umiarkowany stopień niepełnosprawności może pobierać świadczenie pielęgnacyjne na własne dziecko? >
- Potrzeba wsparcia jest to stan, w którym w celu zapewnienia, zwiększenia lub utrzymania niezależności osoby z niepełnosprawnościami, w związku z brakiem lub utratą autonomii fizycznej, psychicznej, intelektualnej lub sensorycznej, wymagane jest wsparcie jednej lub więcej osób albo technologii wspomagających. Ustalając osobie z niepełnosprawnościami poziom potrzeby wsparcia, bierze się pod uwagę zdolność tej osoby do samodzielnego wykonywania określonych czynności lub zadań związanych z codziennym funkcjonowaniem oraz rodzaj wymaganego wsparcia. Osobom z niepełnosprawnościami powyżej 3. roku życia ustala się poziom potrzeby wsparcia wyrażony w wartościach punktowych w skali od 0 do 100. Osobom z niepełnosprawnościami do ukończenia 3. roku życia ustala się poziom potrzeby wsparcia, biorącą pod uwagę normy rozwojowe dziecka oraz potrzeby wsparcia zdrowotnego, wyrażony w wartościach punktowych w skali od 0 do 3. Poziom potrzeby wsparcia ustalany jest na podstawie oceny funkcjonalnej opartej na wywiadzie bezpośrednim z osobą ubiegającą się o ustalenie potrzeby wsparcia oraz obserwacji tej osoby. W przypadku osób do ukończenia 3. roku życia, przy ocenie poziomu potrzeby wsparcia, badanie lekarskie jest obligatoryjne. Poziom potrzeby wsparcia będzie określany w decyzji wydawanej przez wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności, od której będzie przysługiwał wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy oraz odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych – czytamy w istocie planowanych rozwiązań.
Czytaj również: Świadczenie pielęgnacyjne wzrośnie, ale zakaz pracy krytykowany
Albo świadczenie pielęgnacyjne dla opiekuna, albo świadczenie wspierające dla osoby z niepełnosprawnością
Zmieniona zostanie też ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 390). Celem zmiany jest umożliwienie podejmowania aktywności zawodowej przez opiekunów osób z niepełnosprawnościami uprawnionych do otrzymywania świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego oraz zasiłku dla opiekuna. - W obowiązującym stanie prawnym ww. świadczenia opiekuńcze przysługują, jeżeli opiekun niepełnosprawnego członka rodziny nie podejmuje lub rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się odpowiednim orzeczeniem o niepełnosprawności lub znacznym stopniem niepełnosprawności – podkreślają projektodawcy.
Zgodnie ze zmienianym art. 16a ust. 1 oraz 17 ust. 1, specjalny zasiłek opiekuńczy i świadczenie pielęgnacyjne będą przysługiwać uprawnionemu opiekunowi osoby z niepełnosprawnościami, jeżeli podjęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej jest utrudnione albo niemożliwe w związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad osobą posiadającą decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia – zapowiada ministerstwo.
Opiekun osoby z niepełnosprawnościami będzie mógł podejmować zatrudnienie lub inną pracę zarobkową i jednocześnie pobierać specjalny zasiłek opiekuńczy lub świadczenie pielęgnacyjne. Wysokość osiągniętych przez opiekuna dochodów z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w danym roku kalendarzowym nie będzie mogła przekroczyć poziomu sześciokrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę. Osiągnięcie zaś przez opiekuna osoby z niepełnosprawnościami w danym roku kalendarzowym poziomu dochodów z zatrudnienia wyższego niż sześciokrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę oznaczać będzie uchylenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego albo zasiłku dla opiekuna. W stosunku do osób, które nabyły lub nabędą prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego na podstawie obowiązujących ocenie przepisów do dnia wejścia w życie projektowanej ustawy, stosować się będzie nadal przepisy dotychczasowe (ochrona praw nabytych).
- Projektowane przepisy przewidują, że świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy oraz zasiłek dla opiekuna nie będą przysługiwać opiekunowi jeżeli osobie z niepełnosprawnościami w związku z opieką, nad którą otrzymywali ww. świadczenia opiekuńcze, przyznano świadczenie wspierające. W związku z tym, projekt ustawy przewiduje również wprowadzenie szeregu regulacji w innych ustawach o charakterze osłonowym dla tych opiekunów osób z niepełnosprawnościami, którzy zaprzestaną pobierać ww. świadczenia opiekuńcze w związku z wyborem przez osobę z niepełnosprawnościami świadczenia wspierającego – podkreślają autorzy projektu.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Czy korzystanie z urlopu wychowawczego po urodzeniu niepełnosprawnego dziecka jest formą rezygnacji z zatrudnienia w kontekście prawa do świadczenia pielęgnacyjnego? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
