Zakład Ubezpieczeń Społecznych miał 3 miesiące - od upływu terminu do złożenia zeznania rocznego w podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) za rok 2022 – na dokonanie zwrotu nadpłaconej przez przedsiębiorców składki na ubezpieczenie zdrowotne (dalej: składki zdrowotnej). Bo tak wynika z art. 81 ust. 2s ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 2561). Już 10 lipca ZUS poinformował, że wypłacił osobom prowadzącym działalność gospodarczą ponad 300 mln zł. - Z tytułu nadpłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne ZUS wypłacił przedsiębiorcom 60 mln zł już w ubiegłym tygodniu. Kolejna transza przelewów, 256 mln zł, została przekazana dzisiaj. Oznacza to, że do dziś łączna kwota przekroczyła już 316 mln zł. Kolejne transze są w przygotowaniu – mówiła prof. Gertruda Uścińska, prezes ZUS. Kolejnych komunikatów o kolejnych transzach już nie było. Serwis Prawo.pl postanowił więc sprawdzić, jak wyglądało rozliczenie składki zdrowotnej według nowych, bo wprowadzonych Polskim Ładem zasad. A przede wszystkim, ile przedsiębiorcy nadpłacili.
Czytaj w LEX: Składka zdrowotna i rozliczenie składki zdrowotnej >
Czytaj również:
Resort zdrowia i ZUS interpretują przepisy, by dać więcej czasu na rozliczenie składki zdrowotnej>>
ZUS-owi trudno będzie ścigać tych, którzy nie rozliczą składki zdrowotnej>>
Przedsiębiorcy na koniec roku sięgną do dna kieszeni, by dopłacić składkę zdrowotną>>
Państwo zabrało ludziom 1,2 mld zł netto przy szalejącej inflacji
Z pytaniem o rozliczenie składki zdrowotnej zwróciliśmy się do ZUS, do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej , a także do NFZ i Ministerstwa Zdrowia. I to właśnie Ministerstwo Zdrowia, jako jedyne, udzieliło nam informacji.
Jak przekazał Prawo.pl resort zdrowia, według danych Centralnego Wykazu Ubezpieczonych o przypisie składki na ubezpieczenie zdrowotne za 2022 r. od osób prowadzących działalność pozarolniczą (kody tytułów ZUS „05**”) wartość składek wyniosła: 19 103 552 490,65 zł. Z informacji ZUS w sprawie rozliczenia za 2022 r. składek na ubezpieczenie zdrowotne przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność wynika, że:
- nadpłata składek na ubezpieczenie zdrowotne wyniosła 2 138 664 155 zł,
- dopłata składek na ubezpieczenie zdrowotne wyniosła 948 015 300 zł.
- Oznacza to, że per saldo przedsiębiorcy zapłacili o około 1,2 mld zł składki zdrowotnej więcej niż powinni, a państwo w czasie największej, kilkunastoprocentowej inflacji pobrało od ludzi i trzymało ich pieniądze, które – co ważne - mu się nie należały, a oddało je pomniejszone o 15-procentową, inflacyjną prowizję – mówi serwisowi Prawo.pl dr Tomasz Lasocki, adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Dokładnie przed tym przestrzegał na łamach serwisu Prawo.pl.
A, jak zauważa dr Lasocki, nie wiadomo, czy dane te są pełne. Bo część przedsiębiorców mogła po prostu nie złożyć wniosku albo złożyła go po terminie, co też wyłączało możliwość otrzymania zwrotu nadpłaty.
- Niestała składka zdrowotna to generalnie bardzo zły pomysł. Jej konstrukcja leży a liczby tylko potwierdzają tę degrengoladę – podkreśla dr Tomasz Lasocki. I dodaje: - Na pewno ta rozklekotana składka zdrowotna musi zostać naprawiona. Różne w 100-letniej historii ubezpieczeń w Polsce mieliśmy reformy, ale nikt nie wpadł na coś takiego, żeby obywatele nie wiedzieli, ile składki mają zapłacić.
Czytaj w LEX: Rozliczenie składki zdrowotnej >
Zdaniem Adama Mariańskiego, doktora habilitowanego nauk prawnych, profesora UŁa i przewodniczącego Komisji Podatkowej BCC, źródłem tego problemu są przepisy Polskiego (Nie)Ładu. – Cały system składki zdrowotnej oparty na dochodzie przedsiębiorców jest odwróconym do góry nogami podatkiem i do tego rządzący powinni się przyznać. Przekaz był taki: zabieramy bogatym przedsiębiorcom a dajemy biednym. Dajemy też na służbę zdrowia, którą trzeba dofinansować. Tyle tylko, że nikt nie wiedział, jak to zrobić. Pamiętam pierwsze spotkania konsultacyjne, gdy na pytania z sali odpowiadała cisza, a po chwili słyszeliśmy, że odpowiedź udzielona zostanie mailem – mówi prof. Adam Mariański. I podkreśla: - O ile urzędy skarbowe szybko są w stanie weryfikować zeznania podatkowe, o tyle ZUS takiego doświadczenia nie ma. Może więc być tak, że za kilka lat będzie fala kontroli, bo ZUS będzie kwestionował podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Reforma niedopracowana i niedoszacowana
Po kilkukrotnie zmienianym planie finansowym Narodowego Funduszu Zdrowia na 2022 r. widać, jak rosła prognoza spodziewanych wpływów ze składki zdrowotnej. W planie finansowym NFZ z 30 lipca 2021 r. zakładano, że w 2022 r. z tytułu składki zdrowotnej wpłynie prawie 107,6 mld zł, w tym 104,1 mld zł od ZUS. 28 marca 2022 r. podniesiono tę prognozę o 9,12 mld zł do kwoty ponad 116,7 mld zł, w tym od ZUS - do kwoty ponad 113,2 mld zł, a w kolejnej zmianie planu finansowego z 14 lipca 2022 r. zwiększono przewidywane wpływy o kolejne 5,2 mld zł do kwoty 121,9 mld zł (w tym od ZUS – do 118,3 mld zł).
Plan modyfikowany był jeszcze dwa razy (29 listopada i 23 grudnia), by w ostatecznej jego wersji na 2022 r. przyjąć, że składka należna brutto w roku planowania równa przypisowi wyniesie 121,9 mld zł, w tym od ZUS – 118,3 mld zł.
Z kolei w planie finansowym NFZ na 2023 r. z 30 grudnia 2022 r. założono, że wpływy ze składki zdrowotnej, pierwotnie szacowane na 134,5 mld zł, będą niższe o 1 mld zł.
Zobacz procedurę: Obliczanie składki zdrowotnej przedsiębiorców rozliczających się na zasadach ogólnych (skala podatkowa) oraz podatkiem liniowym >
Zdaniem Łukasza Kozłowskiego, głównego ekonomisty Federacji Przedsiębiorców Polskich, dokonana 30 grudnia 2022 r. korekta planu finansowego NFZ o 1 mld zł to efekt wycofania się państwa z finansowania składki na ubezpieczenie zdrowotne dla kilkunastu grup ubezpieczonych. Zwraca jednak uwagę na inną ciekawą kwestię, a mianowicie na okres, w którym ZUS nie przekazywał składek do NFZ. Chodzi o okres od 4 do 13 lipca 2023 r. – Od strony formalnej zbiega się to czasowo z okresem, w którym ZUS dokonywał zwrotów nadpłaconej składki zdrowotnej przedsiębiorcom. Może coś być na rzeczy, ponieważ we wcześniejszych latach nie było takiego okresu, w którym ZUS nie przekazywałby składek do NFZ. Zakład robi to każdego dnia – mówi Łukasz Kozłowski. I dodaje: - Informacja o kwocie nadpłaconych przez przedsiębiorców składek powinna być podana do publicznej wiadomości, bo spełnia kryterium informacji publicznej.
- Polski Ład był reformą niedopracowaną i niedoszacowaną, co widać po wielkości tych kwot. Ponad 3 miliardy złotych, na co składają się składki niedopłacone i składki, które powinny być zwrócone, to naprawdę duża różnica – mówi Przemysław Hinc, doradca podatkowy i członek zarządu w kancelarii PJH Doradztwo Gospodarcze. I podkreśla: - To, co tu widzimy, to po prostu zwykłe partactwo, bo jak się okazało, płatnicy składek kwotą ponad dwóch miliardów złotych kredytowali państwo przez cały rok 2022, a i potem też w 2023 roku, aż do momentu zwrotu nadpłaty lub jej rozliczenia z końcem tego roku. W ten sposób państwo zaciągnęło nieoprocentowany kredyt u ubezpieczonych. Kredyt, na który ani oni się nie zgadzali, ani nie mogli odmówić udzielenia go, ale też nawet nie otrzymali z tego tytułu odsetek.
Co więcej, jak tłumaczy Przemysław Hinc, realnie stracili na tym dokładnie tyle, ile wyniósł wskaźnik inflacji. W rzeczywistości jednak ponieśli szkodę znacznie większą, gdyż dotowali ZUS i NFZ, zamiast zarobione pieniądze inwestować w rozwój lub przetrwanie swoich firm, w sytuacji kryzysu gospodarczego wywołanego pandemią i wybuchem wojny tuż u granic. - Na określenie tego, co się stało, na usta ciśnie się tylko jedno słowo: „chaos”, a potwierdzają to wielokrotne korekty planu finansowego. To też pokazuje, że ani NFZ, ani żadne z odpowiedzialnych ministerstw i ZUS, nie miały opracowanego rzetelnego modelu skutków tak radykalnej reformy i jej wpływu na sytuację ubezpieczonych i płatników. To zaś oznacza, że rząd wprowadził ją bez miarodajnego oszacowania wpływu „podatku zdrowotnego” na portfele ubezpieczonych, ale też policzenia wpływu reformy na sytuację ZUS i NFZ.
Zobacz nagrania szkoleń w LEX:
Rozliczenie składki zdrowotnej - ustalenie danych liczbowych >
Rozliczenie składki zdrowotnej - jak wypełnić roczną deklarację >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
