W kontekście windykacji i zabezpieczenia praw przedsiębiorstw energetycznych szczególne znaczenie ma problem nielegalnego poboru energii.
Przez nielegalny pobór energii rozumie się nielegalne pobieranie paliw lub energii – pobieranie paliw lub energii bez zawarcia umowy, z całkowitym albo częściowym pominięciem układu pomiarowo-rozliczeniowego lub poprzez ingerencję w ten układ mającą wpływ na zafałszowanie pomiarów dokonywanych przez układ pomiarowo-rozliczeniowy (art. 3 pkt 18 ustawy - Prawo energetyczne).
Zobacz również: Aspekty prawne windykacji w sektorze energetycznym. Ochrona odbiorców
Odpowiedzialność odbiorcy za nielegalny pobór energii
Innymi słowy, odbiorca jest odpowiedzialny za nielegalny pobór energii bez względu na fakt, iż pobrał tę energię ktoś inny. Jego obowiązkiem bowiem jest zabezpieczenie licznika przed niedozwolonym dostępem.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 27 marca 2008 r. (sygn. akt II CSK 489/07; LEX nr 515728): „Nielegalny pobór energii jest ustawowo definiowany jako pobieranie energii bez zawarcia umowy lub niezgodnie z umową. Oznacza to, że czyn sprawcy polegający na nielegalnym pobieraniu energii elektrycznej ustawodawca określił od strony przedmiotowej, wskazując te jego cechy, które decydują o jego bezprawności. Ustalenie nielegalnego poboru energii nie wymaga zatem badania winy sprawcy w znaczeniu subiektywnym.” Obowiązkiem odbiory jest bowiem zabezpieczenie układu pomiarowo-rozliczeniowego przed nieuprawnionym dostępem.
Zobacz też linię orzeczniczą w LEX: Ustalenie nielegalnego pobierania energii w kontekście winy sprawcy tego czynu >
Skutki nielegalnego poboru energii
W razie nielegalnego poboru energii, przedsiębiorstwo energetyczne może:
- pobierać opłatę od odbiorcy, a w przypadku gdy pobór paliw lub energii nastąpił bez zawarcia umowy – od osoby lub osób nielegalnie pobierających paliwa lub energię, w wysokości określonej w taryfie, chyba że nielegalne pobieranie paliw lub energii wynikało z wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą odbiorca nie ponosi odpowiedzialności;
- dochodzić odszkodowania na zasadach ogólnych.
Powyższe uprawnienia mają zasadniczo charakter rozłączny. Przedsiębiorstwo energetyczne może pobrać opłatę w związku z nielegalnym poborem energii w wysokości wskazanej w taryfie bądź dochodzić odszkodowania na zasadach ogólnych według właściwości sądów powszechnych, albowiem w tym zakresie organem właściwym nie będzie prezes Urzędu Regulacji Energetyki.
Nadmienić należy jednak, że dochodząc odszkodowania na zasadach ogólnych, to na przedsiębiorstwie spoczywa ciężar udowodnienia przesłanek odpowiedzialności za nielegalny pobór paliw lub energii oraz wykazania wysokości poniesionej szkody. W piśmiennictwie wskazuje się, iż ten tryb dochodzenia roszczenia jest zasadny w sytuacji, gdy poza nielegalnym poborem energii przedsiębiorstwo poniosło też znaczne inne szkody, których opłaty wskazane w taryfie nie wyrównałyby (A. Kościuk [w:] Prawo energetyczne. Komentarz, wyd. II, LEX/el. 2023, art. 57).
W przypadku wystąpienia z roszczeniem na podstawie kwot wskazanych w taryfach przedsiębiorstwo energetyczne nie jest zobowiązane do wykazania wysokości szkody, co znacząco ułatwia proces dochodzenia roszczenia. (A. Kościuk [w:] Prawo energetyczne. Komentarz, wyd. II, LEX/el. 2023, art. 57).
Niezależnie od powyższego wskazać należy, iż nielegalny pobór energii może spełniać przesłanki tzw. kradzieży energii i stanowić przestępstwo określone w art. 278 par. 1 w zw. z par. 5 kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem:
„Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Przepis ten stosuje się również do kradzieży energii.”
Oznacza to, że w przypadku nielegalnego poboru energii przedsiębiorstwo energetyczne może działać nie tylko w ramach cywilnoprawnych roszczeń, ale również powiadomić organy ścigania i w ostateczności żądać naprawienia szkody, gdy spełnione są przesłanki przestępstwa.
Cena promocyjna: 22.8 zł
|Cena regularna: 228 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 68.4 zł
Dochodzenie roszczeń w przypadku nielegalnego poboru – reżimy odpowiedzialności
W odniesieniu do kwestii dochodzenia roszczeń na zasadach ogólnych w piśmiennictwie wskazuje się, że przedsiębiorstwo energetyczne może skorzystać z kilku reżimów odpowiedzialności. W przypadku pobierania energii lub paliw bez zawarcia umowy takie postępowanie może stanowić podstawę do wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym z tytułu czynów niedozwolonych lub też roszczeń związanych z bezpodstawnym wzbogaceniem (A. Skoczylas [w:] Prawo energetyczne. Tom II. Komentarz do art. 12–72, wyd. II, red. Z. Muras, M. Swora, Warszawa 2016, art. 57).
W przypadku jednak, gdy w istocie doszło do zawarcia umowy między Przedsiębiorcą a Odbiorcą i jednocześnie doszło do nielegalnego poboru, zastosowanie znajdzie reżim odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 k.c.), albowiem dochodzi do nienależytego wykonania zobowiązania. Skorzystanie z tego reżimu jest zasadne dla wierzyciela, gdyż wprowadza ono domniemanie odpowiedzialności dłużnika, który będzie musiał wykazać, iż do nielegalnego poboru w istocie nie doszło (J. Pokrzywniak, Nielegalne pobieranie paliw lub energii na gruncie ustawy – Prawo energetyczne, PUG 2008, nr 2, s. 18 i n.).
W istocie więc, dochodząc roszczenia na zasadach ogólnych, wierzyciel może skorzystać zarówno z deliktowego reżimu odpowiedzialności, jak i reżimu kontraktowego, a kluczowe będzie uprzednie ustalenie, czy do nielegalnego poboru doszło w wyniku wcześniejszego zawiązania stosunku obligacyjnego.
Czytaj też w LEX: Odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu nielegalnego poboru energii >
Przedawnienie roszczeń z umów kompleksowych
Dochodząc swoich roszczeń na drodze postępowania sądowego na podstawie umowy kompleksowej, która odnosi się nie tylko do sprzedaży paliw lub energii, lecz również do świadczenia usług przesyłania lub dystrybucji paliw lub energii, a także usług ich magazynowania, kluczowe jest ustalenie terminu przedawnienia roszczeń. W orzecznictwie wskazuje się bowiem, iż umowa kompleksowa jest umową mieszaną, która łączy w sobie elementy umowy sprzedaży energii elektrycznej oraz umowy przesyłowej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 18 stycznia 2019 r., I AGa 339/18, LEX nr 2693436).
Czytaj także: Firma ma problem ze spłatą długu. Czy windykacja przedsądowa się opłaca?
Wskazać należy, iż zgodnie z art. 554 w zw. z art. 555 k.c. do sprzedaży energii elektrycznej zastosowanie znajduje dwuletni termin przedawnienia, natomiast do przedawniania roszczeń związanych ze świadczeniem usług przesyłowych, zastosowanie znajdzie art. 118 k.c., uwzględniając trzyletni okres przedawnienia.
Autor: Marcin Sykała, radca prawny w Kancelarii Prawniczej Maciej Panfil i Partnerzy
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
