Kluczowe znaczenie ma tu równowaga pomiędzy egzekwowaniem należności przez spółki energetyczne, a ochroną odbiorców przed całkowitą utratą dostępu do energii, co wiąże się z zapewnieniem im minimum egzystencji.
Pojęcie ubóstwa energetycznego w polskim prawie
Polski ustawodawca wprowadził do porządku prawnego pojęcie „ubóstwa energetycznego” jako implementację unijnej zasady energy poverty. Wynika to z dyrektyw Unii Europejskiej dotyczących ochrony konsumentów i regulacji rynku energii. W ten sposób chronieni są tzw. odbiorcy wrażliwi – czyli osoby, które mogą mieć trudności z pokryciem kosztów energii niezbędnej do codziennego życia.
Zgodnie z art. 5gb ustawy – Prawo energetyczne, ubóstwo energetyczne oznacza sytuację, w której gospodarstwo domowe prowadzone przez jedną osobę lub przez kilka osób wspólnie w samodzielnym lokalu mieszkalnym lub w budynku mieszkalnym jednorodzinnym, w którym nie jest wykonywana działalność gospodarcza, nie może zapewnić sobie wystarczającego poziomu ciepła, chłodu i energii elektrycznej do zasilania urządzeń i do oświetlenia, w przypadku gdy gospodarstwo domowe łącznie spełnia następujące warunki: osiąga niskie dochody; ponosi wysokie wydatki na cele energetyczne; zamieszkuje w lokalu lub budynku o niskiej efektywności energetycznej.
Ograniczenia w dochodzeniu należności przez spółki energetyczne
Przedsiębiorstwa energetyczne, podobnie jak inne podmioty gospodarcze, mogą dochodzić swoich należności w sposób klasyczny, a więc prowadząc negocjacje z dłużnikiem, kierując do niego wezwania do zapłaty, dokonując wpisów w bazach informacji gospodarczej, a w ostateczności kierując sprawę na drogę postępowania sądowego i egzekucyjnego. Podstawy dochodzenia należności wynikają nie tylko z samej ustawy, lecz także z przepisów wykonawczych oraz z treści umowy kompleksowej zawartej pomiędzy przedsiębiorstwem energetycznym a odbiorcą. Ważną rolę odgrywają również taryfy określające ceny i stawki opłat za paliwa lub energię, które wpływają na wysokość roszczeń. Szczególne znaczenie w ochronie praw odbiorców ma natomiast prezes Urzędu Regulacji Energetyki, pełniący funkcję organu nadzoru i kontroli nad przedsiębiorstwami energetycznymi, w tym nad sposobem prowadzenia przez nie działań windykacyjnych.
W przypadku sektora energetycznego zakres dopuszczalnych działań windykacyjnych jest jednak istotnie ograniczony przepisami ustawy – Prawo energetyczne. To właśnie ona reguluje podstawowe zasady wstrzymywania dostaw energii, przy czym decydujące znaczenie ma tutaj charakter odbiorcy.
Cena promocyjna: 205.2 zł
|Cena regularna: 228 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 159.6 zł
Ograniczenia w zakresie windykacji należności i wstrzymania dostaw
Podstawowym ograniczeniem w zakresie prowadzenia windykacji przez przedsiębiorstwa energetyczne są przepisy art. 6b ust. 1–3 Prawa energetycznego, które przewidują możliwość wstrzymania dostawy paliw lub energii w określonych sytuacjach. Przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych albo energii może wstrzymać dostarczanie paliw lub energii, jeżeli w wyniku przeprowadzonej kontroli stwierdzono nielegalne pobieranie paliw lub energii albo gdy odbiorca zwleka z zapłatą za świadczone usługi przez co najmniej 30 dni po upływie terminu płatności.
W sytuacji, gdy wniosek o wstrzymanie dostaw zgłasza sprzedawca energii lub paliw gazowych, przedsiębiorstwo odpowiedzialne za dostawy może wstrzymać je tylko wówczas, gdy odbiorca zalega z zapłatą za świadczone usługi lub za pobrane paliwo gazowe czy energię, również przez okres co najmniej 30 dni po upływie terminu płatności. Przepisy te mają na celu wyważenie interesów przedsiębiorstw energetycznych w zakresie odzyskiwania należności z ochroną praw odbiorców.
Procedura wstrzymania dostaw i środki alternatywne
Przed wstrzymaniem dostaw przedsiębiorstwo energetyczne musi najpierw pisemnie powiadomić odbiorcę o zamiarze wstrzymania dostaw. Powiadomienie to daje odbiorcy 14 dni na uregulowanie zaległych i bieżących należności lub na złożenie wniosku o zastosowanie rozwiązania alternatywnego, które pozwoli uniknąć wstrzymania dostaw energii elektrycznej stosowanego przez sprzedawcę.
Rozwiązania alternatywne mogą obejmować m.in. systemy przedpłat, audyty energetyczne, usługi doradcze w zakresie energii, alternatywne plany płatności, doradztwo w zarządzaniu długiem lub czasowe wstrzymanie wstrzymania dostaw. Istotne jest, że w przypadku odbiorców w gospodarstwach domowych, którym grozi wstrzymanie dostaw energii elektrycznej, stosowanie takich rozwiązań nie może generować dla nich dodatkowych kosztów.
Zgodnie z art. 3 pkt 13b Prawa energetycznego, odbiorca w gospodarstwie domowym to odbiorca końcowy, który kupuje energię, gaz lub ciepło wyłącznie w celu ich zużycia w gospodarstwie domowym. Może to być osoba fizyczna, która nabywa energię do ogrzewania mieszkania.
Sprawdź też w LEX: Czy wspólnota mieszkaniowa może odłączyć prąd w lokalu użytkowym w przypadku zalegania w opłatach przez właściciela tego lokalu? >
Ochrona odbiorców wrażliwych energii elektrycznej
Rozwiązaniem alternatywnym stosowanym przez wszystkie przedsiębiorstwa energetyczne wobec odbiorców wrażliwych energii elektrycznej jest zakaz wstrzymywania dostaw energii elektrycznej w okresie od dnia 1 listopada do dnia 31 marca, a także w soboty, w dni ustawowo uznane za wolne od pracy w rozumieniu ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy oraz w dni poprzedzające te dni.
Przez odbiorcę wrażliwego energii elektrycznej rozumie się osobę, której przyznano dodatek mieszkaniowy w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych, będącą stroną umowy kompleksowej lub umowy sprzedaży energii elektrycznej zawartej z przedsiębiorstwem energetycznym i zamieszkującą w miejscu dostarczania energii elektrycznej.
Przez odbiorcę wrażliwego paliwa gazowego rozumie się osobę, której przyznano ryczałt na zakup opału w rozumieniu art. 6 ust. 7 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych, która jest stroną umowy kompleksowej lub umowy sprzedaży paliw gazowych zawartej z przedsiębiorstwem energetycznym i zamieszkuje w miejscu dostarczania paliw gazowych.
Innymi słowy, są to odbiorcy znajdujący się w trudnej sytuacji ekonomicznej, których ustawodawca chroni przed arbitralnym i niespodziewanym odłączeniem energii.
Wyjątki wstrzymania dostaw dla odbiorców w gospodarstwach domowych
Ustawodawca przewidział szczególny wyjątek dla odbiorców w gospodarstwach domowych. Jeżeli taki odbiorca złoży reklamację do przedsiębiorstwa energetycznego dotyczącą dostarczania paliw gazowych lub energii, nie później niż w terminie 14 dni od otrzymania powiadomienia o możliwości wstrzymania dostaw, przedsiębiorstwo nie może wstrzymać dostaw do czasu rozpatrzenia reklamacji. Przedsiębiorstwo energetyczne jest obowiązane rozpatrzyć reklamację w terminie 14 dni od dnia jej złożenia. W przypadku, gdy reklamacja nie zostanie rozpatrzona w tym terminie, uznaje się ją za uwzględnioną.
Jeżeli przedsiębiorstwo nie uwzględni reklamacji, a odbiorca w gospodarstwie domowym w terminie 14 dni od otrzymania powiadomienia o nieuwzględnieniu reklamacji wystąpi do koordynatora – prowadzącego postępowania w sprawie pozasądowego rozwiązywania sporów między odbiorcami– z wnioskiem o rozwiązanie sporu, dostarczanie paliw lub energii nie wstrzymuje się do czasu rozwiązania sporu przez koordynatora.
Czytaj także: Prawo energetyczne do zmiany. Korzyści dla konsumenta, obowiązki dla samorządów i firm
Program wsparcia dla odbiorców wrażliwych
Odbiorcy wrażliwi energii elektrycznej oraz odbiorcy wrażliwi paliw gazowych mogą złożyć wniosek do odpowiedniego sprzedawcy – energii elektrycznej lub paliw gazowych – o zastosowanie programu wsparcia wobec zaległych i bieżących należności za energię lub paliwa oraz za świadczone usługi. Do wniosku należy dołączyć kopię decyzji przyznającej dodatek mieszkaniowy w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy o dodatkach mieszkaniowych.
Sprzedawcy energii elektrycznej oraz sprzedawcy paliw gazowych opracowują program wsparcia, który może obejmować zawarcie umowy w sprawie zaległych i bieżących należności, obejmującej odroczenie terminu płatności, rozłożenie należności na raty, ich umorzenie lub odstąpienie od naliczania odsetek za nieterminową zapłatę. Program może także przewidywać zawieszenie postępowania egzekucyjnego oraz inne formy wsparcia stosowane przez sprzedawcę.
Sprzedawca energii lub paliw gazowych jest obowiązany do rozpatrzenia wniosku o zastosowanie programu wsparcia w terminie 21 dni od jego otrzymania i do poinformowania odbiorcy wrażliwego energii elektrycznej, odbiorcy wrażliwego paliw gazowych lub odbiorcy objętego opieką długoterminową domową o zastosowanym rozwiązaniu.
Rola prezesa Urzędu Regulacji Energetyki
Na gruncie ustalania opłat za zakup energii oraz związanych z tym późniejszych procesów dochodzenia należności kluczową rolę odgrywa prezes Urzędu Regulacji Energetyki. Organ ten odpowiada za zatwierdzanie taryf dla przedsiębiorstw energetycznych, co w praktyce oznacza kontrolę nad wysokością cen i stawek opłat za energię, gaz i ciepło. Jednocześnie prezes URE jest upoważniony do stosowania kar pieniężnych wobec przedsiębiorców energetycznych na podstawie art. 56 Prawa energetycznego.
Autor: Marcin Sykała, radca prawny w Kancelarii Prawniczej Maciej Panfil i Partnerzy
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
