Pierwszym krokiem niezbędnym do powstania fundacji rodzinnej jest złożenie przez fundatora oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim lub w testamencie. Niezależnie od tego, czy fundacja rodzinna będzie tworzona za życia czy na wypadek śmierci, wymagana jest forma aktu notarialnego. Z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego lub ogłoszenia testamentu powstaje fundacja rodzinna w organizacji, która z tą chwilą może być podmiotem praw i obowiązków.
Czytaj też: Jak zabezpieczyć funkcjonowanie fundacji rodzinnej i interesy członków rodziny na pokolenia?
Nazwa fundacji rodzinnej może być obrana dowolnie, jednak powinna zawierać dodatkowe oznaczenie „Fundacja Rodzinna”, przy czym dodatkowe oznaczenie może być umiejscowione zarówno przed, jak i po nazwie np. Fundacja rodzinna Rodziny Kowalskich lub ABC Fundacja rodzinna.
Następnie, należy ustalić statut fundacji rodzinnej w formie aktu notarialnego oraz ustanowić organy fundacji rodzinnej. Statut powinien określać cele i zasady funkcjonowania fundacji rodzinnej m.in. kompetencje i zasady działania organów fundacji rodzinnej, beneficjentów lub sposób ich określenia, przysługujące im uprawnienia oraz zasady jego zmiany. Co ważne, fundator może dowolnie kształtować treść statutu, a tym samym może niejako tworzyć własne prawo spadkowe.
Intencją wielu fundatorów jest zachowanie pełni władzy nad majątkiem przekazywanym fundacji rodzinnej, dlatego zdarza się, że w statucie przyznają sobie dożywotnie uprawnienia do zasiadania w organach fundacji rodzinnej bądź prawo powoływania osób, które mogą pełnić funkcję członka zarządu lub rady nadzorczej. W wielu przypadkach, fundatorzy posiadają większość głosów na zgromadzeniu beneficjentów, prawo do przyznawania świadczeń ad hoc z fundacji rodzinnej czy prawo do zmiany statutu. Takie rozwiązania nie zawsze jednak będą odpowiednie, szczególnie w sytuacji, gdy proces sukcesji już się rozpoczął i kolejne pokolenia są zaangażowane w funkcjonowanie firmy rodzinnej. W takich przypadkach rodziny często decydują się na kolegialne podejmowanie decyzji i odpowiednie zabezpieczenie uprawnień beneficjentów. Ustalenie konkretnych zasad w tym zakresie wymaga przeprowadzenia przemyślanego procesu planowania sukcesji.
Majątek fundacji rodzinnej
Fundator zobowiązany jest do wniesienia mienia o wartości co najmniej 100.000,00 złotych na pokrycie funduszu założycielskiego. Majątek, który można wnieść do fundacji rodzinnej obejmuje wszelkiego rodzaju aktywa np. nieruchomości, środki pieniężne, papiery wartościowe, a także udziały, akcje, prawa wspólnika w spółkach handlowych.
Z uwagi na zwykle znaczącą wartość rodzinnego majątku (w tym firmy rodzinnej), warto rozważyć pokrycie funduszu założycielskiego środkami pieniężnymi w minimalnej wysokości (wówczas niezbędne jest założenie rachunku bankowego dla fundacji rodzinnej – co może potrwać nawet kilka tygodni). Docelowe składniki majątku wnoszone są wówczas do fundacji rodzinnej w formie darowizn po zarejestrowaniu fundacji rodzinnej. Takie rozwiązanie wybierane jest często przez Klientów ze względów bezpieczeństwa - by przeniesienie majątku następowało dopiero gdy sytuacja prawna fundacji rodzinnej jest stabilna (została już ona zarejestrowana).
Fundacje rodzinne powinny uzyskać także numer identyfikacji podatkowej (NIP) oraz wpis do rejestru gospodarki narodowej (REGON). Wnioski o nadanie NIP i REGON składa się na urzędowych formularzach, a czas ich rozpatrzenia to ok. 3-5 dni roboczych. Do wniosków należy dołączyć akt założycielski fundacji rodzinnej oraz statut, a w przypadku rejestru REGON również dokument z wykazem numerów PKD działalności gospodarczej wykonywanej przez fundację rodzinną.
Fundator po wniesieniu mienia do fundacji rodzinnej składa oświadczenie o pokryciu funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej oraz sporządza spis mienia. W spisie mienia należy wskazać rodzaj i wartość (zarówno rynkową, jak i podatkową) mienia, a także proporcje w jakich fundatorzy wnieśli majątek do fundacji rodzinnej. Spis mienia aktualizowany jest przez zarząd i zawiera informacje o wszystkich składnikach majątku fundacji rodzinnej, przekazywanych przez fundatorów, jak i osoby trzecie.
Wobec powyższego, rzeczywisty czas od podpisania aktu założycielskiego oraz statutu fundacji rodzinnej do złożenia wniosku o wpis fundacji rodzinnej do rejestru może wynieść nawet ok. 3-4 tygodnie, szczególnie gdy konieczne będzie utworzenie rachunku bankowego do wniesienia funduszu założycielskiego.
Złożenie wniosku o wpis fundacji rodzinnej do rejestru
Rejestr fundacji rodzinnych prowadzony jest przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.
Zgłoszenie fundacji rodzinnej do rejestru następuje na urzędowych formularzach, w których należy wskazać m.in. nazwę, siedzibę, adres, dane członków organów, sposób reprezentacji fundacji rodzinnej oraz czas trwania fundacji rodzinnej, jeśli jest oznaczony.
Dodatkowo do wniosku o wpis do rejestru należy dołączyć oświadczenie fundatora o wniesieniu mienia na pokrycie funduszu założycielskiego, dowód ustanowienia organów fundacji rodzinnej, dane adresowe oraz zgody na pełnienie funkcji członków organów fundacji rodzinnej (również członków zgromadzenia beneficjentów), a w przypadku członków zarządu również zaświadczenia o ich niekaralności. Wniosek podlega opłacie w wysokości 500 zł.
Co do zasady, zgłoszenia fundacji rodzinnej do rejestru dokonuje fundator, a w przypadku fundacji rodzinnej powołanej w testamencie członkowie zarządu. Możliwe jest złożenie wniosku o rejestrację przez pełnomocnika.
Czas oczekiwania na wpis fundacji rodzinnej do rejestru wynosi obecnie od 2 do 4 miesięcy.
Wpis do rejestru fundacji rodzinnej skutkuje nabyciem przez nią osobowości prawnej. Warto pamiętać, aby wniosek został złożony w terminie 6 miesięcy od powstania fundacji rodzinnej w organizacji, ponieważ w innym wypadku ulegnie ona rozwiązaniu.
Zgłoszenie beneficjentów rzeczywistych do CRBR
Fundacja rodzinna zobowiązana jest do zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych i ich aktualizacji. Beneficjentami rzeczywistymi fundacji rodzinnej są fundatorzy, beneficjenci oraz członkowie organów fundacji rodzinnej. W przypadku małoletnich beneficjentów do CRBR należy zgłosić również ich przedstawicieli ustawowych.
Termin na zgłoszenie beneficjentów rzeczywistych do CRBR wynosi 14 dni od daty utworzenia fundacji rodzinnej, przy czym ustawa nie precyzuje, czy termin ten należy liczyć od momentu powstania fundacji rodzinnej w organizacji czy wpisu fundacji rodzinnej do rejestru. Z uwagi na różne poglądy w tym zakresie, a także wymogi banków związane z utworzeniem rachunku bankowego, zalecamy dokonać niniejszego zgłoszenia niezwłocznie po zawiązaniu fundacji rodzinnej przez fundatora, a następnie po wpisie fundacji rodzinnej do rejestru zaktualizować ww. wpis przez zarząd fundacji rodzinnej.
Wniesienie udziałów lub akcji do fundacji rodzinnej
Wiele osób decyduje się wnieść do fundacji rodzinnej udziały lub akcje w spółkach kapitałowych. W takich sytuacjach zalecane jest przeprowadzenie prawnego studium wykonalności. Badanie to służy wykryciu ewentualnych ryzyk i obowiązków związanych z reorganizacją, które następnie należy zaadresować wdrażając odpowiednie rozwiązania.
W ramach tego rodzaju badania identyfikowane są w szczególności niezbędne do uzyskania zgody korporacyjne na przeniesienie udziałów lub akcji. Analizowane są także umowy zawarte przez firmę by zidentyfikować tzw. klauzule „change of control” i wynikające z nich obowiązki (szczególnie często zdarza się to w umowach z instytucjami finansowymi). Najczęściej klauzule tego rodzaju przewidują wymóg zawiadomienia drugiej strony o planowanej zmianie własnościowej lub nawet wymóg uzyskania jej zgody. Konsekwencją niedopełnienia tych obowiązków może być np. powstanie prawa do wypowiedzenia umowy przez drugą stronę.
Warto także przeanalizować m.in. kluczowe dla firmy rodzinnej decyzje administracyjne pod kątem ewentualnych obowiązków wynikających z reorganizacji, zagadnienia nieruchomościowe a także certyfikaty jakimi dysponuje spółka.
Robert Uhl, adwokat, local partner, prawo korporacyjne, Deloitte Legal
Klaudia Kus, aplikant radcowski, associate, prawo korporacyjne, Deloitte Legal
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
