Wojciech Kapica: Poziom wdrożenia regulacji nowej ustawy w polskim sektorze finansowym należy ocenić jako wysoki, ale z pewnością nie można powiedzieć, że prace w tym obszarze zostały zakończone. Instytucje zobowiązane nadal mają problemy z odpowiednią dokumentacją przeprowadzonej oceny ryzyka, prawidłową identyfikacją i weryfikacją beneficjentów rzeczywistych, a także należy stwierdzić, że większość podmiotów zobowiązanych nie docenia ryzyka nierezydenta. Mimo że większość przepisów nowej ustawy weszła w życie już ponad rok temu, temat ten wciąż nie schodzi z pola zainteresowania nie tylko instytucji finansowych, ale przede wszystkim organów nadzoru. Jak trudny jest to temat widać szczególnie w trakcie kontroli organów nadzoru.
Czytaj: Pranie pieniędzy - większa odpowiedzialność i wyższe kary dla obowiązanych>>
Czy organy nadzoru są w tym zakresie aktywne? Pomagają w interpretowaniu nowych przepisów?
Nie sposób nie zauważyć aktywności Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. Rekordowe pod względem nowych zaleceń i komunikatów w tej materii były miesiące czerwiec i lipiec 2019 r. Generalny Inspektor opublikował ponad połowę (dziesięć) spośród dotychczas wydanych komunikatów (szesnaście) w trakcie ostatnich dwóch miesięcy. Komunikaty odnosiły się przede wszystkim do nowych zasad raportowania transakcji ponadprogowych, obowiązujących od lipca 2019 r. Siedemnastego lipca 2019 roku światło dzienne ujrzała natomiast Krajowa Ocena Ryzyka, będąca kompleksowym dokumentem opisującym system przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu w Polsce, wymuszająca na instytucjach obowiązanych aktualizację swoich ocen ryzyka. Wypada jednak zauważyć, że wciąż brakuje całościowych wytycznych organów nadzoru, które byłyby zbiorem najlepszych standardów i praktyk oczekiwanych przez organy. Z jednej strony ułatwiłoby to funkcjonowanie zwłaszcza mniejszych podmiotów, a z drugiej niewątpliwie poprawiło skuteczność całego systemu AML.
Czytaj w LEX: Obowiązki radcy prawnego i adwokatów w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy >
Instytucje zobowiązane radzą sobie z oceną ryzyka? Jakie problemy występują najczęściej?
Instytucje do ocenionego przez nie poziomu ryzyka muszą dobrać narzędzia, które zapewnią skuteczność systemu. Ale co równie ważne instytucja musi być w stanie na każdym kroku wykazać ową należytą staranność przy projektowaniu systemu przed organami nadzoru. I z tym mają problemy instytucje, co wskazuje również GIIF. Z Krajowej Oceny Ryzyka wynika, że wskutek przeprowadzonych przez GIIF kontroli zidentyfikowano najczęstsze naruszenia obowiązków nakładanych nową ustawą, przede wszystkim związane z nieprawidłową identyfikacją beneficjenta rzeczywistego, niewłaściwym udokumentowaniem przeprowadzenia oceny ryzyka, niedokonywaniem bieżącej analizy transakcji, niezapewnieniem pracownikom odpowiednich szkoleń.
Czy zastosowanie zaleceń organów nadzorczych oznacza, że w takiej zobowiązanej do stosowania tych przepisów firmie czy instytucji można już spać spokojnie?
Nie bardzo. Wprawdzie mogłoby się wydawać, że okres najbardziej dynamicznych zmian w otoczeniu prawnym, które w sposób bezpośredni kreują system przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w Polsce, jest już za nami, ale nic bardziej mylnego. Na horyzoncie bowiem już czeka dyrektywa AML V, która istotnie zmienia przepisy wprowadzone dyrektywą AML IV, a które znalazły swoją implementację w naszej nowej ustawie. Państwa członkowskie miały transponować przepisy dyrektywy AML V do 10 stycznia 2020 r. Zmiany dotyczące obejmują większą przejrzystość na temat tego, kto tak naprawdę jest właścicielem spółek i trustów.
Czy w Polsce zostały wprowadzone przepisy implementujące tę nową dyrektywę?
Częściowo. Ideą jaka przyświecała ustawodawcy przy tworzeniu nowej ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu było maksymalne uwzględnienie AML V. Jednakże tworząc ustawę bazowano na projekcie AML V, stąd na poziomie szczegółów mamy jeszcze kilka elementów do implementacji. Możemy się więc spodziewać w najbliższym okresie projektu ustawy zmieniającej ustawę AML, co zresztą było zapowiadane przez Ministerstwo Finansów.
Zobacz procedurę w LEX: Biuro rachunkowe jako instytucja obowiązana >
Jakie nowe obowiązki wynikają z nowej unijnej dyrektywy?
Obowiązkowo wprowadzone mają być publiczne rejestry beneficjentów rzeczywistych dla osób prawnych. Ten szerszy dostęp do części informacji o beneficjentach rzeczywistych usprawnić ma kontrolę publiczną i przyczynić się do zapobiegania niewłaściwemu wykorzystaniu podmiotów prawnych do celów prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Krajowe rejestry informacji o beneficjentach rzeczywistych zostaną połączone bezpośrednio, aby ułatwić współpracę i wymianę informacji między państwami członkowskimi. Ponadto państwa członkowskie mają wprowadzić mechanizmy weryfikacji informacji o beneficjentach rzeczywistych zebranych przez rejestry, aby poprawić dokładność informacji i wiarygodność tych rejestrów. Zgodnie z dyrektywą państwa członkowskie będą też musiały ustanowić scentralizowane rejestry rachunków bankowych lub systemy wyszukiwania w celu identyfikacji posiadaczy rachunków bankowych i płatniczych. Nowe przepisy dyrektywy mają również za cel przeciwdziałać ryzyku finansowania terroryzmu związanemu z anonimowym użyciem wirtualnych walut i instrumentów przedpłaconych.
Zobacz procedurę w LEX: Zgłaszanie informacji o beneficjentach rzeczywistych >
Nowe przepisy będą miały teraz zastosowanie do podmiotów, które świadczą usługi związane z utrzymywaniem, przechowywaniem i transferem walut wirtualnych, usługi podobne do usług świadczonych przez audytorów, zewnętrznych księgowych i doradców podatkowych, którzy są już objęci dyrektywą AML IV, oraz handlujących dziełami sztuki. Ci nowi gracze będą musieli zidentyfikować swoich klientów i zgłaszać wszelkie podejrzane działania jednostkom analityki finansowej.
Ponadto V dyrektywa AML rozszerzy kryteria oceny krajów trzecich wysokiego ryzyka i zapewni wspólny wysoki poziom zabezpieczeń przepływów finansowych z takich krajów.
Sprawdź w LEX: Czy prezes oraz członek zarządu sp. z o.o. muszą zostać zgłoszeni w centralnym rejestrze beneficjentów rzeczywistych? >
Przyjęcie i wdrożenie w państwach członkowskich dyrektywy AML V nie kończy tego procesu. Jaki będzie jego kolejny etap?
Kolejne zmiany stanu prawnego w obszarze przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu prowadzą do wniosku, że obszar ten będzie podlegał ciągłym zmianom w najbliższym okresie. Około pół roku po przyjęciu V dyrektywy AML UE przyjęła VI dyrektywę AML, którą państwa członkowskie muszą transponować do 3 grudnia 2020 r. Dyrektywa ta wymienia 22 konkretne przestępstwa źródłowe dotyczące prania pieniędzy, które powinny być kryminalizowane we wszystkich państwach UE. Niektóre z bardziej interesujących to przestępstwa przeciwko środowisku, cyberprzestępczość oraz bezpośrednie i pośrednie przestępstwa podatkowe. Instytucje będą musiały dogłębnie zrozumieć istotę tych przestępstw bazowych, by móc zastosować odpowiednie czynniki zarządzania ryzykiem. Przepisy dyrektywy rozszerzają zakres odpowiedzialności karnej osób prawnych oraz osób na niektórych stanowiskach (przedstawiciele, decydenci lub osoby uprawnione do sprawowania kontroli), którzy popełniają przestępstwa na rzecz swojej organizacji, w tym jeżeli przestępstwo było możliwe z powodu braku nadzoru lub kontroli nad danym podmiotem.
Sprawdź również książkę:
Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Komentarz
>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.