Obecna nowelizacja procedury cywilnej - to nie reforma a rewolucja - mówią prawnicy i podkreślają, że strony, które nie są reprezentowane w sądzie przez profesjonalnego pełnomocnika mogą czuć się zagubione.

Zgodnie z nowelą Kpc "sąd w razie uzasadnionej potrzeby może udzielić stronom i uczestnikom postępowania niezastępowanym przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych, a minister sprawiedliwości ma w drodze rozporządzenia przygotować wzory pouczeń, których udzielania na piśmie wymaga kodeks, mając na względzie konieczność zapewnienia komunikatywności przekazu". Problem w tym, że gros zmienionych przepisów już obowiązuje, a wzory mają obowiązywać od 7 sierpnia 2020 r. 

 


Chodzi też o przepis, zgodnie z którym i wzory pouczeń i ich tłumaczenia na języki obce najczęściej wykorzystywane w obrocie z zagranicą, będą udostępnione na stronie internetowej resortu sprawiedliwości.

Czytaj: 
Sądy zmagają się z zażaleniami poziomymi, MS: to nie jest problem>>

Mroczkowski: Sędziowie poradzą sobie ze zmianami w procedurze cywilnej>>
 

Trwa analiza pouczeń z sądów

Ministerstwo Sprawiedliwości poinformowało Prawo.pl, że prace na rozporządzeniami ujednolicającymi wzory pouczeń obecnie trwają. - Analizowane są dotychczasowe druki z poszczególnych sądów, żeby mieć ogólny obraz, jak są redagowane do tej pory - wskazano. 

Resort dostrzega jednak potrzebę wsparcia eksperckiego. - Zostanie wyłoniona do współpracy placówka naukowa zajmująca się językoznawstwem od strony praktycznej - dodaje.  

Czytaj: Pouczenia ciągle problemem, MS nie opracowało jeszcze wzorów>>

Kwestia pouczeń w sprawach cywilnych nie jest problemem nowym. Dostrzegł go m.in. Europejski Trybunał Praw Człowieka, których w dwóch wyrokach zobowiązał Polskę do opracowania dobrych wzorów pouczeń. 

Czytaj w LEX: Koszty sądowe – najistotniejsze zagadnienia po zmianach z lipca 2019 r. >

Chodzi o wyroki wydane w 2018 r. i 2019 r.  ETPC stwierdził w nich naruszenie art. 6 ust. 1 EKPC, uznając, że działanie sądów polskich było nadmiernie formalistyczne. Trybunał wziął pod uwagę, że skarżący byli osobami pozbawionymi wolności, a w postępowaniu cywilnym występowali bez profesjonalnego pełnomocnika. W tej sytuacji, w postępowaniu mogli polegać wyłącznie na własnej wiedzy i pouczeniach sądu na temat przepisów proceduralnych. I - jak zauważył ETPC - nie zostali należycie pouczeni o wymogach formalnych związanych z wnoszeniem apelacji.

 

Sprawdź również książkę: Kodeks cywilny. Przepisy >>


Wbrew zasadom prawidłowej legislacji

Sędziowie krytykują to, w jaki sposób resort zajął się rozwiązaniem problemu. Mówią wprost: wzory pouczeń powinny być gotowe już w momencie reformy procedury cywilnej. 

Czytaj: Posiedzenie przygotowawcze jednak fakultatywne - sędziowie mają furtkę>>

- Sytuacja obecnie jest taka, że przepisy są, a rozporządzenie z wzorami pouczeń ma być dopiero w sierpniu 2020 r. Zgodnie z zasadami prawidłowej legislacji, projekt ustawy powinien zawierać także projekt rozporządzeń wykonawczych a rozporządzenia o pouczeniach nie ma. Strony będą zagubione, bo te pouczanie z różnych sądów będą różne – mówi sędzia Grzegorz Karaś z Sądu Okręgowego we Wrocławiu.

Czytaj w LEX: Nadużycie prawa procesowego – nowa instytucja w związku z nowelizacją KPC >

Wtóruje mu sędzia Monika Biała z Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków, podkreślając że sytuacja gdy znowelizowany przepis art. 5 Kpc wejdzie w życie dopiero 7 sierpnia 2020, a ustawa co do zasady (z małymi wyjątkami) obowiązuje już od listopada 2019 roku, wydaje się nie do końca zrozumiała i zasadna. 

 - W praktyce przez kolejne miesiące brak jest przepisów wykonawczych, a co za tym idzie jest niejednolita praktyka w zakresie pouczeń udzielanych stronom na piśmie. Być może znacznie korzystniejszym rozwiązaniem mogło być wprowadzenie na tyle długiego vacatio legis - co do całej ustawy - aby można było, mając na uwadze całość zmian, przygotować akty wykonawcze - mówi. 

Czytaj w LEX: Plan rozprawy i posiedzenie przygotowawcze po reformie KPC >

Sędziowie nieoficjalnie wskazują, że prace nad zmianami w Kpc przypominają eksperyment na żywym organizmie. - Zadziałano na zasadzie: zobaczymy jak to będzie, pomęczcie się na pierwszej linii - czyli w sądach rejonowych, a potem - na tej podstawie - opracujemy rozporządzenie - podkreślają.

Zobacz procedurę w LEX: Ustalenie planu rozprawy i zatwierdzenie planu rozprawy >

Czytaj: Wkrótce wzrost opłat sądowych w sprawach cywilnych>>

Wzory potrzebne

Sędziowie nie mają jednak wątpliwości, że pouczenia wymagają ujednolicenia. - Udzielenie zrozumiałych i czytelnych pouczeń stronom działającym bez zawodowego pełnomocnika wydaje się szczególnie istotne w świetle  nowego brzmienia art. 205  Kpc, który zaostrza reguły prekluzji dowodowej i wprowadza obligatoryjność odpowiedzi na pozew z konsekwencjami procesowymi niezłożenia jej w terminie - mówi sędzia Biała.

 

Prawnicy wskazują, że ważna jest treść pouczenia - musi być przystępna, wyjaśniać w prosty sposób często zawiłe kwestie, ze względu choćby na nadal niską świadomość prawną społeczeństwa.   

- Jeśli zaś chodzi o opracowanie wzorów pouczeń (o których mowa w art. 5 par. 2 Kpc) - to przede wszystkim powinni nad nimi pracować prawnicy, praktycy cywiliści.  Analizując przepisy znowelizowanej ustawy można niestety w niektórych miejscach odnieść wrażenie,  że pracował nad nimi prawnik innej specjalności. Przykładowo - w niektórych przepisach ustawodawca posługuje się zamiennie terminami: tytuł egzekucyjny i tytuł wykonawczy, stosując je jak synonim. Tego rodzaju błędy wymagają pilnej korekty ze strony ustawodawcy – dodaje sędzia Biała. 

Czytaj w LEX:

Zmiany w uzasadnianiu orzeczeń po nowelizacji KPC >

Zmiany w postępowaniu odwoławczym w związku z reformą KPC >