Obecna nowelizacja procedury cywilnej - to nie reforma a rewolucja - mówią prawnicy i podkreślają, że strony, które nie są reprezentowane w sądzie przez profesjonalnego pełnomocnika mogą czuć się zagubione.
Zgodnie z nowelą Kpc "sąd w razie uzasadnionej potrzeby może udzielić stronom i uczestnikom postępowania niezastępowanym przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych, a minister sprawiedliwości ma w drodze rozporządzenia przygotować wzory pouczeń, których udzielania na piśmie wymaga kodeks, mając na względzie konieczność zapewnienia komunikatywności przekazu". Problem w tym, że gros zmienionych przepisów już obowiązuje, a wzory mają obowiązywać od 7 sierpnia 2020 r.
Chodzi też o przepis, zgodnie z którym i wzory pouczeń i ich tłumaczenia na języki obce najczęściej wykorzystywane w obrocie z zagranicą, będą udostępnione na stronie internetowej resortu sprawiedliwości.
Czytaj:
Sądy zmagają się z zażaleniami poziomymi, MS: to nie jest problem>>
Mroczkowski: Sędziowie poradzą sobie ze zmianami w procedurze cywilnej>>
Trwa analiza pouczeń z sądów
Ministerstwo Sprawiedliwości poinformowało Prawo.pl, że prace na rozporządzeniami ujednolicającymi wzory pouczeń obecnie trwają. - Analizowane są dotychczasowe druki z poszczególnych sądów, żeby mieć ogólny obraz, jak są redagowane do tej pory - wskazano.
Resort dostrzega jednak potrzebę wsparcia eksperckiego. - Zostanie wyłoniona do współpracy placówka naukowa zajmująca się językoznawstwem od strony praktycznej - dodaje.
Czytaj: Pouczenia ciągle problemem, MS nie opracowało jeszcze wzorów>>
Kwestia pouczeń w sprawach cywilnych nie jest problemem nowym. Dostrzegł go m.in. Europejski Trybunał Praw Człowieka, których w dwóch wyrokach zobowiązał Polskę do opracowania dobrych wzorów pouczeń.
Czytaj w LEX: Koszty sądowe – najistotniejsze zagadnienia po zmianach z lipca 2019 r. >
Chodzi o wyroki wydane w 2018 r. i 2019 r. ETPC stwierdził w nich naruszenie art. 6 ust. 1 EKPC, uznając, że działanie sądów polskich było nadmiernie formalistyczne. Trybunał wziął pod uwagę, że skarżący byli osobami pozbawionymi wolności, a w postępowaniu cywilnym występowali bez profesjonalnego pełnomocnika. W tej sytuacji, w postępowaniu mogli polegać wyłącznie na własnej wiedzy i pouczeniach sądu na temat przepisów proceduralnych. I - jak zauważył ETPC - nie zostali należycie pouczeni o wymogach formalnych związanych z wnoszeniem apelacji.
Sprawdź również książkę: Kodeks cywilny. Przepisy >>
Wbrew zasadom prawidłowej legislacji
Sędziowie krytykują to, w jaki sposób resort zajął się rozwiązaniem problemu. Mówią wprost: wzory pouczeń powinny być gotowe już w momencie reformy procedury cywilnej.
Czytaj: Posiedzenie przygotowawcze jednak fakultatywne - sędziowie mają furtkę>>
- Sytuacja obecnie jest taka, że przepisy są, a rozporządzenie z wzorami pouczeń ma być dopiero w sierpniu 2020 r. Zgodnie z zasadami prawidłowej legislacji, projekt ustawy powinien zawierać także projekt rozporządzeń wykonawczych a rozporządzenia o pouczeniach nie ma. Strony będą zagubione, bo te pouczanie z różnych sądów będą różne – mówi sędzia Grzegorz Karaś z Sądu Okręgowego we Wrocławiu.
Czytaj w LEX: Nadużycie prawa procesowego – nowa instytucja w związku z nowelizacją KPC >
Wtóruje mu sędzia Monika Biała z Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków, podkreślając że sytuacja gdy znowelizowany przepis art. 5 Kpc wejdzie w życie dopiero 7 sierpnia 2020, a ustawa co do zasady (z małymi wyjątkami) obowiązuje już od listopada 2019 roku, wydaje się nie do końca zrozumiała i zasadna.
- W praktyce przez kolejne miesiące brak jest przepisów wykonawczych, a co za tym idzie jest niejednolita praktyka w zakresie pouczeń udzielanych stronom na piśmie. Być może znacznie korzystniejszym rozwiązaniem mogło być wprowadzenie na tyle długiego vacatio legis - co do całej ustawy - aby można było, mając na uwadze całość zmian, przygotować akty wykonawcze - mówi.
Czytaj w LEX: Plan rozprawy i posiedzenie przygotowawcze po reformie KPC >
Sędziowie nieoficjalnie wskazują, że prace nad zmianami w Kpc przypominają eksperyment na żywym organizmie. - Zadziałano na zasadzie: zobaczymy jak to będzie, pomęczcie się na pierwszej linii - czyli w sądach rejonowych, a potem - na tej podstawie - opracujemy rozporządzenie - podkreślają.
Zobacz procedurę w LEX: Ustalenie planu rozprawy i zatwierdzenie planu rozprawy >
Czytaj: Wkrótce wzrost opłat sądowych w sprawach cywilnych>>
Wzory potrzebne
Sędziowie nie mają jednak wątpliwości, że pouczenia wymagają ujednolicenia. - Udzielenie zrozumiałych i czytelnych pouczeń stronom działającym bez zawodowego pełnomocnika wydaje się szczególnie istotne w świetle nowego brzmienia art. 205 Kpc, który zaostrza reguły prekluzji dowodowej i wprowadza obligatoryjność odpowiedzi na pozew z konsekwencjami procesowymi niezłożenia jej w terminie - mówi sędzia Biała.
Prawnicy wskazują, że ważna jest treść pouczenia - musi być przystępna, wyjaśniać w prosty sposób często zawiłe kwestie, ze względu choćby na nadal niską świadomość prawną społeczeństwa.
- Jeśli zaś chodzi o opracowanie wzorów pouczeń (o których mowa w art. 5 par. 2 Kpc) - to przede wszystkim powinni nad nimi pracować prawnicy, praktycy cywiliści. Analizując przepisy znowelizowanej ustawy można niestety w niektórych miejscach odnieść wrażenie, że pracował nad nimi prawnik innej specjalności. Przykładowo - w niektórych przepisach ustawodawca posługuje się zamiennie terminami: tytuł egzekucyjny i tytuł wykonawczy, stosując je jak synonim. Tego rodzaju błędy wymagają pilnej korekty ze strony ustawodawcy – dodaje sędzia Biała.
Czytaj w LEX:
Zmiany w uzasadnianiu orzeczeń po nowelizacji KPC >
Zmiany w postępowaniu odwoławczym w związku z reformą KPC >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
