Teoretycznie - jak mówią prawnicy - ta furtka powinna mieć zastosowanie w szczególnych sytuacjach. Ustawa jednak nie precyzuje jakich. Nie ma też - wskazują - przykładów tego typu sytuacji. Jak mówiła w czwartek podczas konferencji "Nowelizacja postępowania cywilnego - najważniejsze zmiany" (organizowanej przez Wolters Kluwer) prof. Anna Kościółek z Uniwersytetu Rzeszowskiego, miałoby to zastosowanie choćby w sprawach, w których spór dotyczy prawa, a nie faktów, były próby ugody i nie zakończyły się sukcesem.
Miało być przyspieszenie - będzie martwy przepis?
Część sędziów nieoficjalnie mówi, że art. 205(4) dotyczący wyznaczenia posiedzenia przygotowawczego, tak naprawdę będzie przepisem martwym. Zgodnie z nim - paragrafem 1, przewodniczący po złożeniu odpowiedzi na pozew, a także gdy odpowiedź na pozew nie została złożona, ale wyrok zaoczny nie został wydany, wyznacza takie posiedzenie i wzywa na nie strony.
Czytaj: Zmiany w procedurze cywilnej wyzwaniem dla uczestników postępowań>>
Równocześnie - par. 2 - przewodniczący i sąd są obowiązani podejmować czynności tak, by termin pierwszego posiedzenia przygotowawczego przypadł nie później niż dwa miesiące po dniu złożenia odpowiedzi na pozew albo ostatniego pisma przygotowawczego złożonego w wykonaniu zarządzenia przewodniczącego, a jeżeli odpowiedź na pozew albo pismo przygotowawcze nie zostaną złożone - nie później niż dwa miesiące po upływie terminu do złożenia tych pism.
Czytaj w LEX: Nadużycie prawa procesowego – nowa instytucja w związku z nowelizacją KPC >
Ustawodawca wprowadził jednak par. 3 - który jak mówią prawnicy - będzie nagminnie wykorzystywany przez sędziów. Zgodnie z nim "jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że przeprowadzenie posiedzenia przygotowawczego nie przyczyni się do sprawniejszego rozpoznania sprawy, przewodniczący może jej nadać inny właściwy bieg, w szczególności skierować ją do rozpoznania, także na rozprawie".
Czytaj: Zażalenia poziome zablokują sądy rejonowe>>
- Dla mnie takie stwierdzenie oznacza tyle, że ustawodawca ostateczną decyzję, czy wyznaczyć, czy nie wyznaczać posiedzenia, powierza przewodniczącemu. Nie podano przy tym przykładowo sytuacji, które mogą wskazywać, że takie postępowanie nie przyczyni się do sprawniejszego rozpoznania sprawy - podkreślała profesor Kościółek.
I przyznała, że może to prowadzić do sytuacji kiedy sędziowie - nie ze względu na charakter sprawy, ale liczbę spraw w swoim referacie, będą decydować się na zastosowanie trzeciego paragrafu. - Bo wyznaczanie takiego posiedzenia, ze względu na wielkość referatu, uznają za nieefektywne - dodała.
Decyzja o odstąpieniu - bez uzasadnienia
Wtórował jej radca prawny Marcin Dziurda, były prezes Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. - Posiedzenie jest faktycznie fakultatywne, ponieważ przesłanki z paragrafu trzeciego, odstąpienia od wyznaczenia posiedzenia przygotowawczego, są całkowicie uznaniowe i w każdej sprawie przewodniczący może taką decyzję podjąć - mówił.
Zwrócił uwagę, że w myśl przepisu, przewodniczący swojej decyzji nie musi uzasadniać. - Poprzez skierowanie sprawy na rozprawę albo posiedzenie niejawne, manifestuje, że nie wyznacza posiedzenia przygotowawczego. To jest bardzo ciekawe myślę, także dla autorów noweli, w jakim procencie spraw, te posiedzenia będą wyznaczane - mówi.
Czytaj: Po zmianach w procedurze tysiące spraw cywilnych do umorzenia - już od 21 listopada>>
Dodatkowe obłożenie dla sądów I instancji
Sędzia dr Katarzyna Gajda-Roszczynialska z Uniwersytetu Śląskiego, zwróciła uwagę na jeszcze jedną kwestie. Jak wskazała, po nowelizacji sądy I instancji, głównie sądy rejonowe, już są obciążone zażaleniami poziomymi. Wyznaczanie posiedzeń przygotowawczych będzie dla nich kolejnym obciążeniem .
Czytaj w LEX: Zmiany w uzasadnianiu orzeczeń po nowelizacji KPC >
- Poza dwoma sesjami w tygodniu, dołożono de facto trzecią - wynikającą z zażaleń poziomych. Wyznaczenie posiedzeń przygotowawczych oznacza czwartą sesję. Czyli w praktyce niemożność przygotowania się do trzech poprzednich. Więc pytanie praktyczne jest takie, gdzie sędzia ma na to znaleźć czas? - powiedziała Gajda-Roszczynialska.
Czytaj w LEX: Plan rozprawy i posiedzenie przygotowawcze po reformie KPC >
I dodała, że liczyła iż przy takiej zmianie zostanie również podjęty temat np. przedmiotu roszczenia procesowego. - Ale dostaliśmy posiedzenie przygotowawcze, zażalenia poziome, nie dostaliśmy jakichkolwiek dyskusji w przedmiocie roszczenia procesowego, ani rozszerzonej pomocy procesowej w tym zakresie, jedyne co strony dostały to ryzyko sankcji w postaci perspektywy umorzenia postępowania w sytuacji niestawiennictwa powoda. Czy rzeczywiście to jest ten dobry kierunek? - pytała.
Czytaj w LEX: Koszty sądowe – najistotniejsze zagadnienia po zmianach z lipca 2019 r. >
Wskazała, że szybkość postępowania "nie może stać się wartością samą w sobie" z uszczerbkiem dla praw obywateli. - I o tym muszą pamiętać i sędziowie i pełnomocnicy - dodała.
A sędzia to nie mediator...
Prelegenci wskazywali również, że sędzia zawodowy nie może być mediatorem, a brak takich umiejętności może dodatkowo utrudniać przeprowadzenia przez niego postępowania przygotowawczego. Wskazywali, że w myśl znowelizowanego kodeksu postępowania cywilnego, m.in. jeśli chodzi o przepisy dotyczące posiedzeń przygotowawczych, sędzia ma stawać się orędownikiem, propagatorem alternatywnych sposobów rozwiązywania sporu. - Tymczasem bez odpowiednich narzędzi, jest to utrudnione - mówili.
Czytaj w LEX: Mediacja po reformie KPC >
- Moim zdaniem sędziowie częściej będą korzystać z paragrafu trzeciego i pomijać tę instytucję. Ustawodawca rozróżnił też pojęcie rozwiązania sporu od rozstrzygnięcia sporu. Rozmawiałem z sędzią, która jest sędzią w stanie spoczynku, zajmowała się sprawami rodzinnymi i została mediatorem, dzwoni i pyta: jak ma mam sobie z nimi poradzić, ja bym chciał wydać rozstrzygnięcie. Ja mówię wówczas, pani sędzio musi pani pamiętać to jest ich spór i pani może jedynie pomóc w rozwiązaniu. I to też dotknie obecnie sędziów - mówił adwokat dr Marcin Białecki.
Czytaj w LEX: Zmiany w postępowaniach uproszczonych po nowelizacji KPC >
I wskazał, że jego zdaniem, brakuje też szkoleń dla sędziów związanych z rozwiązywaniem sporów. - Już na etapie posiedzenia przygotowawczego mają oni korzystać z narzędzi, z których my korzystamy jako mediatorzy - mówił.
