Zmiany dla kuratorów sądowych wchodzą w życie

Wchodzi w życie nowelizacja ustawy o kuratorach sądowych. Z jednej strony wprowadza ona rozwiązania, o które kuratorzy walczyli - jak uregulowanie ryczałtu na pokrycie zwiększonych kosztów dojazdów. Z drugiej jednak strony osłabia rolę samego kuratorskiego samorządu. Wątpliwości z nią związane były na tyle duże, że Krajowa Rada Kuratorów apelował by prezydent jej nie podpisywał.

Ustawa została podpisana przez prezydenta w grudniu 2022 r. Podczas prac parlamentarnych, na ostatniej prostej Sejm przyjął część poprawek, o które kuratorzy walczyli m.in. w Senacie. Wśród nich  zapis przyznający kuratorom dodatkowy ryczałt z tytułu używania pojazdu prywatnego do celów służbowych. Co więcej udało się również zmienić określenie dodatku terenowego na "dodatek związany z uciążliwością pracy w terenie".  

USTAWA z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych >>>

Kuratorzy apelowali o skierowanie do TK

Krajowa Rada Kuratorów w piśmie skierowanym do prezydenta podkreślała, że nowe brzmienie ustawy o kuratorach sądowych odpowiada na wiele postulatów zgłaszanych przez przedstawicieli różnych środowisk kuratorskich, co jest postrzegane jednoznacznie pozytywnie. Ale jak wskazywała, ogranicza również możliwości funkcjonowania samorządu zawodowego, a tym samym  odbiera jedną z podstawowych cech zawodu zaufania publicznego, którym kuratorzy sądowi byli od dwudziestu już lat. A to z kolei w jej ocenie powoduje, że część przepisów może naruszać Konstytucję. Dlatego zaapelowała o skierowanie regulacji do Trybunału Konstytucyjnego. 

Zwróciła przy tym uwagę na dwie kwestie. Po pierwsze o zmiany dotyczące dyscyplinarek, które zostały nieco poprawione na etapie Sejmowym.

Przypomnijmy, obecnie zgodnie z ustawą o kuratorach sądowych, "kuratorskie" sądy dyscyplinarne są dwuinstancyjne. Sąd drugiej instancji działa przy Ministrze Sprawiedliwości, a minister powołuje składy członków spośród kandydatów (z każdego okręgu) wskazanych przez okręgowe zgromadzenia kuratorów (później w kolejności alfabetycznej składy). Zgromadzenia wybierają też członków sądu dyscyplinarnego pierwszej instancji, który działa przy danym sądzie okręgowym. Składy w tym przypadku wybiera prezes sądu okręgowego również w kolejności alfabetycznej. Jest też rzecznik dyscyplinarny kuratorów, którego wybiera okręgowe zgromadzenie kuratorów spośród swoich członków. Kadencja rzecznika dyscyplinarnego trwa 6 lat. To on na żądanie prezesa sądu okręgowego przeprowadza postępowanie wyjaśniające i występuje z ewentualnym wnioskiem o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Co ważne, od orzeczenia sądu dyscyplinarnego drugiej instancji służy stronom odwołanie do Sądu Apelacyjnego w Warszawie, w terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem.

Czytaj w LEX: Skarga na kuratora sądowego oraz tryb jej rozpoznania >

Sąd dyscyplinarny w sądzie okręgowym

Co w noweli? Po pierwsze, w sprawach dyscyplinarnych kuratorów zawodowych mają orzekać w pierwszej instancji – sąd dyscyplinarny w sądzie okręgowym, zwany dalej „sądem dyscyplinarnym pierwszej instancji”, w składzie 3-osobowym, w drugiej instancji – sąd okręgowy w składzie 3 sędziów. Z kolei rzecznika dyscyplinarnego powołuje na 4-letnią kadencję prezes sądu okręgowego spośród kuratorów zawodowych pełniących służbę w danym okręgu.  Rola okręgowego zgromadzenia kuratorów ograniczona została w tym przypadku do wyboru członków sądu dyscyplinarnego pierwszej instancji. 

Czytaj w LEX: Czarnecka-Dzialuk Beata, Czy kuratorowi sądowemu potrzebna jest mediacja? >>>

Kolejną kwestią budzącą wątpliwości jest wybór kuratora okręgowego. Obecnie powołuje go na 6-letnią kadencję, prezes sądu okręgowego spośród - co ważne - kandydatów wybranych przez okręgowe zgromadzenie kuratorów ze swego grona, bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy członków zgromadzenia. I dopiero w przypadku niedokonania wyboru kandydatów przez dwa kolejne zgromadzenia kuratorów, prezes sądu okręgowego powołuje go samodzielnie.

Zgodnie z przyjętą nowelą, kuratora okręgowego minister będzie powoływał spośród kuratorów zatrudnionych w danym okręgu. Będzie jednak możliwość - ze względu na dobro kuratorskiej służby sądowej powołania go spośród kuratorów zawodowych spoza okręgu. Okręgowe zgromadzenie kuratorów podobnie jak prezes sądu okręgowego mogą zgłosić, niezależnie, po trzech kandydatów.   - Odebranie samorządowi prawa wpływu na proces zarządczy, poprzez odebranie kompetencji do wskazywania kandydata na kuratora okręgowego, budzi zastrzeżenia natury konstytucyjnej, prowadząc do zaprzeczenia istoty poszanowania choćby minimalnego standardu wynikającego z treści konstytucyjnej zasady współdziałania i jednocześnie ochrony przyznanej samorządom zawodowym zawodów zaufania publicznego w rozumieniu art. 17 Konstytucji RP - wskazywała KRK.

Czytaj w LEX: Ustanowienie kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu >>>

Czytaj: Posłowie poprawiają nowelę o kuratorach sądowych, ale nie do końca tak jakby kuratorzy chcieli >>

Przeszedł ryczałt na dojazdy służbowe autem prywatnym

To uregulowanie, które znalazło się w przyjętej przez Sejm noweli od początku budziło duże wątpliwości i według kuratorów będzie przepisem martwym. Zapisano to bowiem tak, że kuratorowi będzie mógł zostać przyznany ryczałt w związku z używaniem prywatnego samochodu do celów służbowych, ale w przypadkach wymagających ponadprzeciętnego używania auta. Wniosek ma kierować kierownik zespołu kuratorskiej służby sądowej, za pośrednictwem kuratora okręgowego, w ramach dostępnych środków finansowych w planie finansowym sądu, w dodatku na podstawie umowy o używanie samochodu prywatnego do celów służbowych, a kropkę nad "i", czyli decyzje ma wydawać prezes sądu okręgowego.

Sprawdź w LEX: Czy kurator sądowy ma prawo do przechowywania wywiadów celowych wykonanych na rzecz innego sądu? >

Senat z kolei w swojej poprawce zapisał, że w wypadkach wymagających używania pojazdu prywatnego do celów służbowych, w szczególności - jak wskazano  - w razie trudności w przemieszczaniu się z wykorzystaniem środków komunikacji publicznej, niezależnie od dodatku, o którym mowa w ust. 5 (dodatek za uciążliwość pracy w terenie), kuratorowi zawodowemu przyznaje się ryczałt na pokrycie zwiększonych kosztów dojazdów służbowych do wysokości 25 proc. kwoty bazowej. Przyznaje go prezes sądu okręgowego w ramach środków finansowych dostępnych w planie finansowym sądu okręgowego, na wniosek kuratora zawodowego zatwierdzony przez kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej. Przy czym przyznanie ryczałtu wymaga zawarcia umowy o używanie pojazdu prywatnego do celów służbowych. A ryczałt ma być płatny do 20. dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedzający.

I Sejm ostatecznie się do tego przychylił. 

• Czytaj w LEX: Skarga na kuratora sądowego oraz tryb jej rozpoznania >>>
• Czytaj w LEX: Nawiązanie stosunku pracy z kuratorem sądowym >>>

Czytaj: Kuratorzy boją się o swoje dyscyplinarki - MS ogranicza rolę ich samorządu>

Ustawa o kuratorach sądowych. Komentarz

Krzysztof Stasiak

Sprawdź  

Co jeszcze się zmienia?

W myśl noweli prezes sądu okręgowego będzie mógł jak dotąd nadawać stopnie: kuratora zawodowego, starszego kuratora zawodowego i kuratora specjalisty, ale będzie miał kompetencję do podejmowania takich czynności związanych z awansem z urzędu. Poszerzony zostaje także katalog podmiotów uprawnionych do wnioskowania o awans zawodowy kuratora. Prezes sądu okręgowego będzie mógł nadać takie stopnie służbowe na wniosek kuratora okręgowego albo prezesa sądu rejonowego, kierownika zespołu lub zainteresowanego kuratora zawodowego, po zasięgnięciu opinii kuratora okręgowego, bądź też z urzędu, po zasięgnięciu opinii kuratora okręgowego.

Z kolei tytuł honorowy dyplomowanego kuratora specjalisty - jako zwieńczenie długoletniej, szczególnie wyróżniającej się pracy kuratora zawodowego (20 lat pracy, 5 lat jako kurator specjalista) ma nadawać Minister Sprawiedliwości z urzędu albo na wniosek prezesa sądu okręgowego lub kuratora okręgowego.

Zmiany mają objąć też przepisy dotyczące dodatków funkcyjnych i specjalnych. I tak kuratorowi zawodowemu pełniącemu obowiązki kierownika ośrodka kuratorskiego przysługiwać będzie dodatek funkcyjny w wysokości 110 proc. kwoty bazowej, natomiast kuratorowi zawodowemu prowadzącemu zajęcia w ośrodku kuratorskim w wysokości 80 proc. kwoty bazowej.

Wprowadza się także możliwość zwrotu kuratorowi sądowemu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu karnym, w którym uczestniczył w charakterze pokrzywdzonego lub oskarżyciela posiłkowego, oraz uzyskanie pomocy psychologicznej. W myśl noweli kuratorowi sądowemu (zarówno kuratorowi zawodowemu, jak i kuratorowi społecznemu), pokrzywdzonemu przestępstwem w związku z wykonywaniem czynności służbowych, przysługuje od pracodawcy, na jego wniosek, zwrot kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu karnym, w którym uczestniczył w charakterze pokrzywdzonego lub oskarżyciela posiłkowego. - Zwrot kosztów zastępstwa procesowego obejmuje wydatki rzeczywiście poniesione, do wysokości stawki określonej przepisami o ponoszeniu przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata albo radcę prawnego z urzędu - wynika z regulacji.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.