Podsumowaliśmy kolejną edycję raportu „Poprawmy prawo”. W ramach wspólnej akcji serwisu Prawo.pl i LEX wskazujemy problematyczne przepisy, które na pewno należy zmienić. Chodzi przede wszystkim o regulacje mające istotny wpływ na wymiar sprawiedliwości, prawników, podatki, pracę, działalność gospodarczą, zdrowie, oświatę, samorząd i administrację. Pełną wersję raportu opublikujemy w czwartek.
Czytaj: Zgłoś przepisy do poprawki, wygraj dostęp do LEX>>
Poza przepisami wymagającymi pilnych zmian legislacyjnych, zaprezentujemy w nim także duże opracowanie dotyczące inflacji prawa w Polsce. Chodzi tu o wzrost zakresu regulacji, a zwłaszcza liczby i częstotliwości zmian, co bezpośrednio przekłada się na poczucie pewności prawa obywateli i przedsiębiorców. Brak pewności prawa generuje ryzyko, a to wprost wpływa na stabilność przedsiębiorstw i może ograniczać inwestycje. Na inflację prawa nakłada się trwający kryzys praworządności. Wokół kondycji wymiaru sprawiedliwości w Polsce narosło dużo kontrowersji, co skutkuje powstawaniem kolejnych rodzajów ryzyka związanych ze stosowaniem prawa. Tak więc osłabiony został łagodzący inflację prawa wpływ sądów, poprzez wskazywanie określonej interpretacji w przypadku kolizji norm.
Coraz więcej przepisów, ale słabiej z jakością
Okazuje się, że w 2022 r. opublikowano 127 532 nowe akty prawne (w 2021 – 119 617). Dodatkowo ogłoszono 1392 teksty jednolite, czyli urzędowe publikacje aktów prawnych z naniesionymi wszystkimi zmianami. Przynajmniej raz zmieniono 25 191 aktów (w 2021 – 21 043). To 20-proc. wzrost. Najczęściej zmienianym aktem prawnym była ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych – doczekała się 32 wersji. Rok wcześniej była to ustawa covidowa i jej 31 nowych wersji.
Mnóstwo nowych regulacji, ich niska jakość, co pokazuje raport „Poprawmy prawo”, negatywnie wpływają na pewność prawa, potrzebną do poprawnego funkcjonowania gospodarki i administracji. Brak pewności prawa przenosi się na zaufanie społeczne do instytucji stanowiących prawo, ale także stosujących prawo. Niska jakość regulacji i ich zmienność są jednymi z czynników wpływających na przewlekłość postępowań sądowych. Trwające latami procesy w sprawach gospodarczych czy karnych przekładają się na życie społeczno-gospodarcze i opinie o systemie tworzenia i stosowania prawa. Inflacja prawa oraz niska ocena wymiaru sprawiedliwości nie budują autorytetu prawa i instytucji publicznych.
Prawie 130 tysięcy nowych aktów prawnych
Przyjrzyjmy się bliżej ilościowemu czynnikowi wywołującemu inflację prawa. Liczba nowych aktów prawnych – 127 532 – opublikowanych w 2022 r. obejmuje akty pochodzące ze wszystkich 66 dzienników urzędowych.
W 2022 r. opublikowano w Dzienniku Ustaw 2829 aktów prawnych (w 2021 – 2490), w tym 547 ustaw i 2189 rozporządzeń wykonawczych. W 2021 r. ustaw opublikowano 503, a rozporządzeń 1903. Tendencja zwiększania ilości wydawanych aktów utrzymuje się. Spośród 25 191 aktów, które zostały zmienione w 2022 r., 1076 to ustawy i rozporządzenia (w 2021 – 971). Ustawy i rozporządzenia w 2022 r. zmieniono 1989 razy, w tym 1228 razy ustawy i 761 razy rozporządzenia (w 2021 – ustawy zmieniono 949 razy, a rozporządzenia 771). Sprawdziliśmy też, jak często były zmieniane wszystkie jednostki redakcyjne (czyli artykuły, ustępy, punkty i litery) w 50 najczęściej nowelizowanych w 2022 r. ustawach. Pierwsze miejsce w 2022 r. zajmuje ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy, której wszystkie jednostki zostały zmienione „tylko” 1352 razy. Ustawodawca potrzebuje również coraz mniej czasu na uchwalenie przepisów. Z raportu wynika, że w 2022 r. pełną ścieżkę legislacyjną (zgłoszenie projektu do laski marszałkowskiej, trzy czytania w Sejmie, Senat, podpis prezydenta, publikacja w Dzienniku Ustaw) pokonały 34 akty w czasie krótszym niż 30 dni, co oznacza istotny wzrost w stosunku do poprzednich lat – 12 ustaw w 2021 r. i 16 w 2020 r. W 2022 r. było 6 aktów, których pełna ścieżka legislacyjna trwała krócej niż 10 dni,
Spadająca jakość legislacji
- Jakość legislacji niestety spada od dłuższego czasu – najpierw problemy wynikające z pandemii, a później kryzys gospodarczy nie sprzyjają poprawie tego stanu rzeczy. Problemów przybywa. Jednocześnie polskie firmy bardzo poważnie traktują wszelkie zmiany w przepisach, a menedżerom zależy na jak najszybszym dostosowaniu się do nowego prawa – komentuje Cezary Żelaźnicki, EMEA Legal Business Solutions Leader i partner zarządzający PwC Legal Polska. Jego zdaniem, każda niespójność przepisów wraz z niepełną oceną ich skutków przeprowadzoną jeszcze na etapie ich tworzenia utrudniają efektywne prowadzenie przedsiębiorstw.
- W 2022 r. w legislacji ponownie dostrzegliśmy przyspieszenie wiążące się z lekceważeniem nie tylko zasad dobrej legislacji, lecz także ustawowych przepisów zapewniających np. partnerom społecznym odpowiedni czas na konsultowanie projektów – dodaje Arkadiusz Pączka, wiceprezes Federacji Przedsiębiorców Polskich.
Jego zdaniem, szczególnie niepokojące było dość częste stosowanie trybów pilnego i odrębnego, które umożliwiają pominięcie niektórych etapów procesu legislacyjnego. - Sam proces legislacyjny również nierzadko ulegał skróceniu poprzez nieprzestrzeganie siedmiodniowego terminu na przeprowadzenie drugiego czytania, a uchwalanie ustaw podczas jednego posiedzenia Sejmu przestało być rzadkością. Ironicznym podsumowaniem stanu legislacji w 2022 r. było uchwalenie pierwszej od kilku lat ustawy deregulacyjnej (o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców) z pogwałceniem trzydziestodniowego terminu na konsultacje społeczne – podsumowuje Arkadiusz Pączka.
Pełną wersję raportu „Poprawmy prawo” opublikujemy w czwartek.
Zobacz również:
Pełnomocnictwa u radców prawnych i doradców podatkowych wciąż problemem >>
Na receptach i skierowaniach nie ma terminów ich realizacji - pora to zmienić >>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
