Usprawnienie procesów cywilnych jest pozytywną regulacją, zwłaszcza, że sędziowie „przećwiczyli” ją w czasie pandemii Covid. Jak zapewniał w Senacie podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Marcin Warchoł - w systemie on-line prowadzi się pól miliona spraw.
- Coraz bardziej i coraz chętniej sądy, służba więzienna, prokuratorzy korzystają z przesłuchań zdalnych. Nauczyła nas tego pandemia, ale i tak coraz częściej w sądach te przesłuchania się przyjmują, z powodzeniem funkcjonują. Chcemy je więc popularyzować. Dlatego też są tutaj te rozwiązania, które temu służą. One naprawdę zasługują na uznanie - zapewnia minister Warchoł.
Senatorowie mieli jednak zastrzeżenia co do niestaranności nowelizacji i złamania zasad poprawnej legislacji.
Nowy przepis dotyczący rozpraw on-line brzmi: Przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia jawnego przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość (posiedzenie zdalne) jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie wzgląd na charakter czynności, które mają być dokonane na posiedzeniu, a przeprowadzenie posiedzenia zdalnego zagwarantuje pełną ochronę praw procesowych stron i prawidłowy tok postępowania.
Czytaj: Rozprawy on-line oraz jeden sędzia jako zasada – to zły pomysł
MS odwiesza wstrzymanie biegu przedawnienia karalności czynów>>
W takim przypadku na sali sądowej przebywają sąd i protokolant, a pozostałe osoby uczestniczące w posiedzeniu nie muszą przebywać w budynku sądu prowadzącego postępowanie. Zapis obrazu i dźwięku z czynności procesowych odbywających się na sali sądowej przekazuje się do miejsca przebywania tych uczestników posiedzenia, którzy zgłosili zamiar zdalnego udziału w posiedzeniu sądu oraz z miejsca przebywania tych uczestników posiedzenia do budynku sądu prowadzącego postępowanie.
Czytaj w LEX: Rozprawy zdalne w postępowaniu cywilnym >
- Co prawda informacja o konieczności zapisu obrazu i dźwięku z czynności sądowych pojawia się w dalszej części przepisu, lecz nie jest ujęta w samej definicji. Proponowane uzupełnienie treści definicji opiera się na obecnej treści tej definicji zawartej w ustawie covidowej – wyjaśnia główny legislator Renata Bronowska.
Czytaj też w LEX: Struktura pism składanych przez profesjonalnych pełnomocników w świetle nowelizacji KPC >
Obszerna nowelizacja została uchwalona przez Sejm 7 lipca i dotyczy szeregu kwestii i procedur. Uchyla m.in. przepis, wprowadzony w związku z pandemią, który zawieszał bieg terminów przedawnienia karalności, wprowadza na stałe możliwość przeprowadzania posiedzeń zdalnych w postępowaniu cywilnym oraz reformuje przepisy dotyczące sądowych kar porządkowych w sądach.
Jeden sędzia w II instancji
W nowelizacji kontrowersje wzbudza m.in. wprowadzenie do tych przepisów - w odniesieniu do spraw cywilnych normy ograniczającej zakres spraw, w których sąd - także w II instancji - orzeka w składzie trzech sędziów.
Obecnie orzekanie w takim trzyosobowym składzie w II instancji stanowi generalną zasadę, po zmianie w takim składzie miałyby być rozpatrywane na przykład tylko sprawy "o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia, choćby w jednej z wniesionych apelacji, przekracza milion złotych". Zniesienie trzyosobowych składów sądu miałoby też nastąpić w sprawach małżeńskich i w sprawach o ubezwłasnowolnienie.
Na mocy nowych zapisów nastąpić ma ponadto rozszerzenie funkcjonowania elektronicznego Portalu Informacyjnego Sądów Powszechnych na sprawy karne. Jednocześnie regułą w sprawach cywilnych stanie się doręczanie pisma profesjonalnym pełnomocnikom za pośrednictwem tego elektronicznego portalu.
Zobacz nagranie szkolenia w LEX: Funkcjonowanie Portalu Informacyjnego Sądów Powszechnych i moduł doręczeń sądowych >
Inna obszerna część nowelizacji odnosi się do kompetencji Prokuratora Generalnego oraz Prokuratora Krajowego. Zgodnie z nowelą, zakres uprawnień tego drugiego ma się zwiększyć, zaś zawęzić zakres uprawnień PG. Chodzi m.in. o kwestie bezpośredniego wydawania poleceń prokuratorom podległym, a także powoływanie i odwoływanie szefów prokuratur.
Apel o zatrzymanie zmian
Wspólnie z innymi organizacjami społecznymi, Fundacja Courtwatch Polska apelowałą o zatrzymanie niekorzystnych zmian w zakresie jawności.
Rozwiązania te godzą w pracę mediów, ale też w prawa organizacji społecznych, które działają w sądach na rzecz ochrony praw i wolności w obszarze swojego zainteresowania, a także śledzą przebieg postępowań sądowych i wspierają swoją obecnością uczestników postępowania.
Apel skierowano do parlamentarzystów oraz Ministerstwa Sprawiedliwości, by skłonić ich do wprowadzenia niezbędnych poprawek, które zagwarantują społeczeństwu możliwość bezproblemowego udziału w posiedzeniach zdalnych.
Czytaj w LEX: Zasady doręczeń pism procesowych za pośrednictwem komornika sądowego - nowelizacja KPC 2023 >
Naruszenie poprawnej legislacji
Komisja Ustawodawczej oraz Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji, po przeprowadzeniu dyskusji 25 lipca 2023 r., wnosili o odrzucenie tej ustawy w całości. Choćby dlatego, że nowela wprowadza zmiany do 31 ustaw, które nie są ze sobą tematycznie związane. Można by te ustawy podzielić na pięć odrębnych aktów prawnych. Zmiany wprowadzono np. w prawie restrukturyzacyjnym, w kodeksie postępowania karnego, kodeksie karnym, który nie wszedł w życie. Rozszerzenie zakresu spraw regulowanych tą ustawą jest niezgodne z art. 118 i art. 119 Konstytucji RP, gdyż narusza zasady wykonywania inicjatywy ustawodawczej oraz rozpatrywania ustawy w trzech czytaniach.
Ustawa ma wejść w życie w większości w ciągu 14 dni.
Zobacz nagranie szkolenia w LEX: Nowe obowiązki profesjonalnego pełnomocnika po zmianach w KPC >
