Wnioskodawca, którym był Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych ujawniły się rozbieżności w wykładni przepisów będących podstawą orzekania o udzieleniu zabezpieczenia wniosku składnego na podstawie ustawy z 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób.

Niedopuszczalne zabezpieczenie

Rzecznik szczegółowo omówił uchwałę Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2019 r., III CZP 75/18, w której przyjęto, że w postępowaniu toczącym się na podstawie ustawy z 2013 r. mają odpowiednie zastosowanie przepisy kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu zabezpieczającym, niedopuszczalne jest jednak udzielenie zabezpieczenia przez umieszczenie osoby, której postępowanie dotyczy, w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym.

Czytaj:  MZ zapewnia, że monitoruje sytuację w Gostyninie, gdzie trwa protest>>

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę, że w tej uchwale Sąd Najwyższy dostrzegł, iż mogą powstać sytuacje, w których izolacja uczestnika – w okresie po opuszczeniu zakładu karnego, a przed prawomocnym za-kończeniem postępowania o umieszczenie w Krajowym Ośrodku – stanie się uzasadniona albo nawet konieczna.

Ponadto wskazał, że – zdaniem Sądu Najwyższego – jeżeli spostrzeżenie to podziela także ustawodawca, powinien wypełnić istniejącą lukę jasnymi, precyzyjnymi przepisami niebudzącymi żadnych wątpliwości konstytucyjnych.

W uzasadnieniu zagadnienia prawnego wskazano także na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 listopada 2016 r., o sygnaturze K 6/14, w którym przyjęto, że decyzja ustawodawcy o zastosowaniu prawa procesowego cywilnego do postępowania przewidzianego w ustawie o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi nie budzi zasadniczych wątpliwości konstytucyjnych.

Pierwszeństwo ma bezpieczeństwo ofiar?

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę, że już po wydaniu uchwały z 30 stycznia 2019 r., III CZP 75/18, zapadło kilka orzeczeń sądów powszechnych, zajmujących stanowisko odmienne od stanowiska Sądu Najwyższego. Przedstawił zaprezentowaną w tych orzeczeniach argumentację, która opierała się na założeniu, że priorytetowe znaczenie należy przypisać zapewnieniu ochrony dla potencjalnych ofiar przestępstwa, a nie ich sprawcy.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich, za trafny należy uznać jednak pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uchwale z dnia 30 stycznia 2019 r., zgodnie z którym w postępowaniu toczącym się na podstawie ustawy z 22 listopada 2013 r. niedopuszczalne jest udzielenie na podstawie przepisów o zabezpieczeniu roszczeń zabezpieczenia pole-gającego na umieszczeniu osoby, której postępowanie dotyczy, w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym.

Czytaj: Gostynin pęka w szwach - jest kolejny protest i nerwowe oczekiwanie na zmiany w prawie>>

Izolacja po prawomocnym wyroku

Sąd Najwyższy stwierdził w uchwale, że przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie są przystosowane do orzekania, w ramach zabezpieczenia, czyli przed wydaniem rozstrzygnięcia merytorycznego, o umieszczeniu osób w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie.

Artykuł 2 ust. 3 ustawy z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, w zakresie nieuregulowanym w tej ustawie, odsyła do odpowiedniego stosowania przepisów kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym, a zatem regulującego postępowanie co do istoty sprawy. Nie odsyła natomiast bezpośrednio do przepisów o postępowaniu zabezpieczającym kodeksu postępowania cywilnego, którego przepisy nie są przystosowane do orzekania w ramach zabezpieczenia, czyli przed wydaniem rozstrzygnięcia merytorycznego, o umieszczeniu osób, których dotyczy postępowanie prowadzone na podstawie ustawy z dnia 22 listopada 2013 r., w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym, bowiem przepisy postępowania zabezpieczającego nie określają zasad orzekania w tej materii, czasu umieszczenia tych osób w Ośrodku, czy kontroli właściwych organów.

Nie może być tak, że w wyniku zastosowania konstrukcji wielostopniowego odesłania (analogii), na skutek wydania postanowienia zabezpieczającego, dochodzi do większej ingerencji w wolność osobistą, aniżeli na podstawie orzeczenia rozstrzygającego merytorycznie sprawę.

Powstałą lukę w prawie powinien wypełnić ustawodawca aktem normatywnym rangi ustawowej, na co zresztą Sąd Najwyższy zwracał już uwagę w uchwale z dnia 30 stycznia 2019 r., III CZP 75/18.

- Udało się uzyskać ważną uchwałę siedmiu sędziów SN. Na mój wniosek Izba Cywilna SN stwierdziła, że nie można pozbawiać wolności w ośrodku w Gostyninie w trybie zabezpieczenia wydawanego na podstawie ogólnych przepisów Kpc - napisał z kolei o tej uchwale na Twitterze RPO Adam Bodnar.

Sygnatura akt III CZP 89/19, uchwała 7 sędziów Izby Cywilnej SN z 9 marca 2021 r.