Ponieważ jednak RPO konsekwentnie nie uznaje Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych za prawidłowo ukształtowany sąd, skierował tę skargę, podobnie jak poprzednie, do Izby Cywilnej Sądu Najwyższego. Ale sprawę rozpoznała jednak Izba Kontroli.  

Dziedziczenie ustawowe, ale z długami

Dziadek dziewczynki zmarł w 2016 r. Nie sporządził testamentu, a postępowanie spadkowe wszczęto na wniosek jego wierzyciela, bowiem spadek był obciążony długami. By nie odziedziczyć długów po ojcu, córki zmarłego odrzuciły spadek.  Następnie wystąpiły do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu swoich małoletnich dzieci (jest to czynność przekraczająca zakres tzw. zwykłego zarządu majątkiem dziecka, która wymaga zgody sądu rodzinnego).

Czytaj: Dziecko dziedziczyło długi po ojcu - SN uwzględnia skargę nadzwyczajną RPO>>
 

Oświadczenie notarialne wpłynęło za późno

Do akt sprawy wpłynęło notarialne oświadczenie o odrzuceniu spadku, złożone w imieniu jednej z wnuczek zmarłego – małoletniej, przez jej przedstawicielkę ustawową, za zgodą sądu rodzinnego. Sąd spadku uznał, że nie rodzi ono żadnych skutków prawnych, ponieważ zostało złożone po upływie terminu z art. 1015 § 1 Kodeksu  cywilnego. Przewiduje on na to sześć miesięcy liczonych od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Według sądu spadku termin ten powinien być liczony od dnia, w którym matka dziewczynki złożyła w swoim imieniu notarialne oświadczenie o odrzuceniu spadku.

Zobacz procedurę w LEX: Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku >

Zmieniło się orzecznictwo

Sąd spadku przyjął stanowisko, że złożenie do sądu rodzinnego wniosku o zezwolenie na złożenie oświadczenia nie ma wpływu na bieg terminu do odrzuceniu spadku. Gdy sąd wydawał to postanowienie, takie stanowisko było obecne w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Dopiero uchwała Sądu Najwyższego wydana 22 maja 2018 r. w składzie 7 sędziów (sygn. III CZP 102/17) rozstrzygnęła rozbieżności dotyczące oceny wpływu wszczęcia postępowania przed sądem rodzinnym na bieg terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu albo odrzuceniu spadku. Uchwała ta przesądziła, że termin z art. 1015 § 1 k.c. nie może się skończyć przed prawomocnym zakończeniem postępowania o wyrażenie zgody na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez małoletniego spadkobiercę.

Czytaj w LEX: Justyński Tomasz, Rodzicielskie oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku a termin zawity z art. 1015 k.c. Glosa do uchwały SN z dnia 22 maja 2018 r., III CZP 102/17 >

 

Umowa zrzeczenia się dziedziczenia w polskim prawie cywilnym

Grzegorz Wolak

Sprawdź  

Bez rażącego naruszenia prawa, ale niesprawiedliwe

Rzecznik Praw Obywatelskich przyznał, że zaskarżone postanowienie spadkowe wydano kilka miesięcy przed podjęciem tej uchwały SN. W związku z tym nie można uznać, aby zostało wydane z rażącym naruszeniem prawa poprzez jego błędną wykładnię. Niemniej jednak, w ocenie Rzecznika Sąd Rejonowy w P., stwierdzając nabycie spadku przez małoletnią, dopuścił się naruszenia zasad, praw i wolności konstytucyjnych, co dało podstawę do skargi nadzwyczajnej.

Sąd Najwyższy w składzie dwóch sędziów Elżbieta Karska i Paweł Czubik oraz ławnik Józef Kowalski uchylił postanowienie Sadu rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z 3 października 2017 roku. I przekazał temu sądowi do ponownego rozpoznania. Orzekł również o zwrocie kosztów procesu pozwanej. 

Zobacz procedurę w LEX: Odpowiedzialność podatkowa spadkobierców >

Sygnatura akt I NSNc 158/21, orzeczenie z 7 lipca 2022 r. 

Zobacz procedury w LEX:
Złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przed notariuszem (dziedziczenie ustawowe) >
Złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przed notariuszem (dziedziczenie testamentowe) >
Złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przed sądem >