Krzysztof Koślicki: Czy epidemia koronawirusa zaskoczyła ministra finansów?
Jan Sarnowski: Jeśli chodzi o finanse państwa, w przypadku Polski sytuacja budżetowa jest dobra ze względu na pierwotnie planowane zrównoważenie budżetu. Pierwsze w historii. Przez ostatnie lata nastąpił w Polsce wyraźny spadek długu publicznego w relacji do PKB. W latach 2017-2019 zanotowaliśmy spadek państwowego długu publicznego o 8,1 pkt proc. i długu instytucji rządowych i samorządowych o 8,3 pkt proc. Tylko w ubiegłym roku relacja długu do PKB obniżyła się o prawie 3 pkt proc.
O tym, że dysponujemy buforem bezpieczeństwa świadczą ostatnie ratingi. Mimo trwającego od ponad miesiąca lockdownu, 14 kwietnia agencja Moody's potwierdziła rating Polski na poziomie A2, z perspektywą stabilną. Wcześniej na podobny krok zdecydowała się agencja Fitch, która pod koniec marca utrzymała ocenę polski na poziomie A, ze stabilną perspektywą. Wskazała jednocześnie, że Polska posiada silne makroekonomiczne fundamenty i zróżnicowaną gospodarkę. Również agencja S&P utrzymała ocenę ratingową Polski na poziomie A-/A-2 odpowiednio dla długo- i krótkoterminowych zobowiązań w walucie zagranicznej oraz A/A-1 odpowiednio dla długo- i krótkoterminowych zobowiązań w walucie krajowej.
Natura obecnego kryzysu, jest trudna do przewidzenia dla ekonomistów, bo zmienia się z dnia na dzień Według Polskiego Instytutu Ekonomicznego każdy miesiąc lockdownu to spadek PKB w danym roku o 2 pkt proc., jednak polską gospodarkę charakteryzuje duży potencjał, również regeneracyjny. Temu mają też służyć rozwiązania tarczy antykryzysowej.
Czytaj w LEX: Rozliczanie strat powstałych w związku z koronawirusem >
Na jakich rozwiązaniach skupiło się Ministerstwo Finansów?
Jednym z głównych zadań Ministerstwa Finansów teraz, jest zapewnienie firmom możliwości przetrwania na rynku i utrzymania płynności finansowej. Zestawiając daty realizacji środków zaradczych - moment wprowadzenia lockdownu i tarczy antykryzysowej - działamy w podobnym tempie, a niejednokrotnie szybciej niż inne państwa UE. Tak jak w innych krajach ogromna większość pomocy w zakresie płynności realizowana jest poprzez bezpośrednie wsparcie finansowe firm. Podobnie jak w większości państw UE, pomoc została skierowana natychmiast do małych i mikrofirm, w kolejnych stadiach do firm średnich i dużych.
Czytaj w LEX: Tarcza antykryzysowa - pakiet zmian w podatkach w związku z koronawirusem >
Poprzez przesunięcie obowiązków podatkowych dajemy przedsiębiorcom przestrzeń do działania, dostosowania prowadzonej działalności do nowej sytuacji. Służy temu m.in. wydłużenie terminów raportowania schematów podatkowych (MDR), odroczenie wejścia w życie przepisów dotyczących nowego pliku JPK_VAT czy matrycy stawek VAT. Istotnym elementem pomocy jest odłożenie w czasie konieczności rozliczenia niektórych podatków. W ten sposób z jednej strony wspomagamy płynność, a z drugiej czas na skoncentrowania się nie na formalnościach, a na utrzymaniu się na rynku. Tylko przesunięcie na czerwiec terminu wpłaty zaliczek pobranych przez pracodawcę na poczet podatków dochodowych, czyli tzw. PIT-4, to ok. 10 mld złotych nieoprocentowanego kapitału dla przedsiębiorców.
Istotnym komponentem pakietu są regulacje zachęcające firmy do włączenia się do walki z koronawirusem. Są to m. in. ulgi na otwieranie linii produkcyjnych pilnie potrzebnych towarów, np. wyposażenia medycznego czy ochronnego, a także ułatwienia dla zastosowania ulgi badawczo-rozwojowej przy opracowaniu nowych rozwiązań technologicznych czy lekarstw.
Czytaj w LEX: Kto może skorzystać z ulg podatkowych przewidzianych w tarczy antykryzysowej? >
Przepisy podatkowe w szczególny sposób traktują darowizny wspierające ograniczanie skutków epidemii. Stawką 0-proc. VAT objęliśmy m.in. darowizny lekarstw i środków biobójczych na rzecz szpitali, domów pomocy społecznej, a także darowizny laptopów i tabletów dla szkół których uczniowie z braku sprzętu nie mogą brać udziału w prowadzonych online lekcjach. Darowizny wiążą się również z ulgami w podatkach dochodowych. Ich kwotę podatnik może odliczyć bez limitu od podstawy opodatkowania, i to już na etapie zaliczek. W przypadku szybkiego dokonania darowizny, odliczeniu podlega wielokrotność jej wartości, do 30 kwietnia aż 200 proc., a do 31 maja – 150 proc. Dzięki temu pomoc szybciej trafi tam, gdzie jest najbardziej potrzebna. Część z tych rozwiązań jest inspirowana narzędziami wdrożonymi w Chinach i we Włoszech. Inne, takie jak zastosowanie stawki 0-proc. VAT, zostały wypracowane w Polsce. Wzorując się przykładzie Polski wprowadziły je później m.in. Niemcy.
Zobacz również: MF zleci specjalne analizy i badania podatników >>
Dlaczego tak długo trzeba było czekać chociażby na przesunięcie terminów na rozliczenia podatkowe?
Pierwsza ustawa realizująca założenia tarczy antykryzysowej weszła w życie z początkiem kwietnia, to znaczy dwa tygodnie po wprowadzeniu stanu zagrożenia. Równocześnie wydane zostało rozporządzenie odraczające termin rozliczenia CIT za 2019 r. do końca maja. To były jedne z pierwszych decyzji, potem przyszły kolejne. W mojej ocenie nie był to długi czas oczekiwania, tym bardziej, że w trakcie procesu legislacyjnego podatnicy byli informowani o planowanym zakresie wsparcia.
Równolegle trwały błyskawiczne prace nad ustawową regulacją wprowadzającą rozwiązania osłonowe dla przedsiębiorców, w tym m.in. w zakresie podatków dochodowych, odroczenia terminu zapłaty tzw. podatku od przychodów z budynków oraz prolongata terminu przekazania zaliczek na podatek od przychodów.
Czytaj w LEX: Zmiana terminów podatkowych w związku z koronawirusem >
Czy pana zdaniem rozwiązania przyjęte w ramach tarczy antykryzysowej dla podatników są wystarczające?
W tarczy antykryzysowej mamy szeroki katalog instrumentów mających na celu przeciwdziałanie negatywnym skutkom COVID-19. To działania przemyślane, dedykowane przede wszystkim przedsiębiorcom. Pracując nad przepisami podatkowymi kierowaliśmy się potrzebą wprowadzenia takich regulacji, które najskuteczniej i najszybciej jak to możliwe, pozwolą na zmniejszenie obciążeń finansowych podatników. Zależało nam również na precyzji działania, tak by wsparcie najszybciej trafiło do tych firm, które go najbardziej potrzebują. W konsekwencji, w pakiecie instrumentów osłonowych znalazły się rozwiązania adekwatne do obecnej sytuacji w kraju, które mają na celu ułatwienie przedsiębiorcom realizację m.in. obowiązków podatkowych na dziś. Dodajmy, że z naszych doświadczeń czerpią inne kraje.
Czytaj w LEX: Jak zadbać o zdrowie psychiczne pracowników - budowanie odporności psychicznej w kryzysie >
Jak skomentowałby pan w takim razie postulaty organizacji biznesowych? Ich zdaniem tarcza to za mało.
Organizacje biznesowe mają prawo czuć niepewność z powodu zaistniałej sytuacji, jest to całkowicie zrozumiałe. Dlatego też cały czas wsłuchujemy się w głosy środowiska biznesu i na bieżąco analizujemy zasadność podjęcia następnych działań i wdrożenia kolejnych rozwiązań osłonowych. Regulacje podatkowe pojawiają się w kolejnych ustawach i w wydawanych przez Ministra Finansów rozporządzeniach. Przykładowo rozporządzeniem przesunięto o pół roku termin instalacji kas fiskalnych online dla branż hotelarskiej i gastronomicznej, z 1 lipca na styczeń przyszłego roku. W drugiej ustawie tarczowej znalazły się m. in. korzystne dla firm zmiany w uldze na złe długi. Zabezpieczono również istnienie podatkowych grup kapitałowych, które w tym roku nie osiągną wymaganego progu rentowności lub nie spełnią warunku dotyczącego zaległości podatkowych.
Dlaczego MF nie zdecydowało się chociażby na uwolnienie środków zgromadzonych na rachunkach VAT? Czy nie pomogłoby to w zachowaniu płynności firmom?
Możliwość uwolnienia środków z rachunku VAT była analizowana już na etapie tworzenia tarczy antykryzysowej. Uwolnienie środków z rachunków VAT o masowym, niekontrolowanym charakterze, mogłoby zostać wykorzystane do wyłudzania VAT, a więc mogłoby zniweczyć efekt działań uszczelniających. Czas kryzysu stanowi doskonały moment dla oszustów podatkowych, którzy mogą chcieć wykorzystać zaistniałą sytuację i nadzwyczajne środki związane z uelastycznianiem polityki podatkowej.
Dlatego też, w obecnej sytuacji apeluję do przedsiębiorców, aby korzystali z dostępnych i sprawdzonych już narzędzi. Mam na myśli uwalnianie środków z rachunku VAT na wniosek podatnika. Termin 60 dni to ustawowy termin rozpatrzenia wniosku, ale aktualnie jest on znacznie krótszy. Mając na uwadze trudną sytuację podatników, już na samym początku stanu epidemii, wydane zostały organom podatkowym zalecenia, aby możliwie jak najszybciej rozpatrywały takie wnioski. Gdy nie ma wątpliwości wobec uczciwości firmy, środki uwalniane są szybko.
Czytaj w LEX: Kalendarz najważniejszych zmian w podatkach w 2020 r. >
A gdyby tak zawiesić pobór podatków na dłużej? Przynajmniej do czasu ustania epidemii?
Proszę nie zapominać, że już teraz rozliczenie części podatków zostało przesunięte w czasie. Dzięki temu w ciągu najbliższych dwóch miesięcy na kontach polskich firm pozostanie wg naszych szacunków w sumie ponad 21 mld zł - to ogromny zastrzyk gotówki. Są to środki które poprawią płynność firm, które najmocniej dotknęła epidemia koronawirusa. Szczególne rozwiązania przewidziano dla przedsiębiorców z dużą ilością sztywnych kosztów, np. pracowniczych, oraz firm z branż w których obrót zmniejszył się do minimum, np. nieruchomościowej, hotelarskiej czy gastronomii. To one szczególnie odczują przesunięcie terminu na przekazanie przez płatników zaliczek na podatek od wynagrodzeń pobranych za marzec i kwiecień, a także przesunięcie terminu zapłaty podatku od przychodów z budynków (czyli tzw. podatku minimalnego od nieruchomości komercyjnych), za miesiące marzec-maj 2020 do 20 lipca 2020 r.
Firmy mogą również ubiegać się o indywidualne ulgi w spłacie podatku. Z ich przyznawaniem nie będzie się wiązała opłata prolongacyjna. Podatnik nie poniesie jej w związku z odroczeniem terminu płatności podatku, rozłożeniem jego zapłaty na raty, a także w związku z odroczeniem lub rozłożeniem na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami. Taka opłata wynosi teraz 4 proc. kwoty podatku lub zaległości podatkowej. Zwolnienie z obowiązku jej opłacenia będzie trwać w okresie epidemii oraz w okresie 30 dni bezpośrednio następujących po jego odwołaniu. Jest to rozwiązanie, z którego chętnie korzystają przedsiębiorcy. Dotychczas do administracji wpłynęło już ponad 28 tys. wniosków o ulgi z powołaniem się na trudności wynikające z epidemii koronawirusa.
Zobacz procedurę w LEX: Narzędzia podatkowe wspierające zwalczanie pandemii koronawirusa >
Co jest teraz priorytetem działania MF?
Celem Ministerstwa Finansów jest przygotowanie regulacji, w tym podatkowych, które pomogą firmom w powrocie do normalności. Pierwszym elementem podatkowego pakietu restartu gospodarki jest regulacja dotycząca rozliczenia straty z 2020 wstecz, z rekordowymi wpływami za 2019. Rozwiązanie to można zastosować, jeśli przychody w 2020 r. będą niższe o co najmniej 50 proc. w stosunku do przychodów uzyskanych w 2019 r. Stratę z 2020 r. przedsiębiorcy odliczą poprzez korektę zeznania złożonego za 2019.
Sprawdź również książkę: Compliance w biurze rachunkowym - procedury, instrukcje, formularze [PRZEDSPRZEDAŻ] ebook >>
Aktualnie Ministerstwo Finansów prowadzi prace nad narzędziami, które zminimalizują obciążenia pozostałe po okresie epidemii oraz dadzą firmom impuls do dalszego wzrostu. W tym trudnym czasie system podatkowy powinien wspierać konsolidację i procesy restrukturyzacyjne. Z kolei łatwiejszy dostęp do kapitału pozwoli na utrzymanie zatrudnienia. W tym zakresie jednym z ważniejszych działań jest tzw. system estoński, dzięki któremu mniejsi podatnicy CIT nie zapłacą podatku od reinwestowanego dochodu. Istotny jest również rozwój regulacji podatkowych ukierunkowanych na wsparcie badań i rozwoju. Przewidziane już w tarczy działania to preludium do szerszego spektrum rozwiązań dla przemysłu 4.0. Ważne jest również, by obciążenia związane z rozliczaniem podatków były dostosowane do wielkości i możliwości przedsiębiorców. Jest to szczególnie istotne, gdy firmy muszą dostosowywać się do dynamicznie zmieniającej się sytuacji gospodarczej. Istotnie zwiększona zostanie dostępność ryczałtowego, uproszczonego rozliczania podatku dochodowego dla mniejszych przedsiębiorców.
Obecna sytuacja cały czas wymaga podejmowania wielu działań, decyzji i rozwiązań, które pozwolą gospodarce na powrót do normalności. Polska jest jednym z pierwszych krajów na świecie, który zaoferował tak szeroki i konkretny pakiet pomocowy dla obywateli w związku z pandemią koronawirusa. Pamiętajmy, że tarcza antykryzysowa to zestaw wielu połączonych ze sobą regulacji, które zapewnią gospodarce wsparcie przy zachowaniu stabilności finansów publicznych. To kompleksowy pakiet działań wielu resortów, które ze sobą ściśle współpracują. Katalog działań w przyjętych już ustawach nie jest zamknięty z uwagi na dynamikę sytuacji, z którą mamy do czynienia. Dlatego tarcza jest sukcesywnie uzupełniana, np. tarczą finansową.
Czy w tym roku zostaną jeszcze wprowadzone jakieś istotne zmiany w podatkach?
Ministerstwo Finansów stale analizuje wszystkie propozycje zmian i potrzeby zgłaszane przez środowiska przedsiębiorców. Jeżeli będzie to uzasadnione i bezpieczne do wdrożenia, to zostaną zaproponowane kolejne rozwiązania osłonowe dla podatników. Dalsze działania Ministerstwa Finansów będą, podobnie jak dotychczas, koncentrować się na trzech kluczowych polach: wsparciu walki z epidemią, umożliwieniu firmom przetrwania okresu zamrożenia gospodarki i nadaniu impulsu do dalszego rozwoju gospodarczego Polski.
Czytaj w LEX: Jak wykorzystać Facebooka w promocji biura rachunkowego? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
