Za zaległości podatkowe podatnika odpowiada nie tylko on sam. Solidarnie z podatnikiem może odpowiedzialność ponosić również osoba trzecia, przykładowo - w przypadku spółek kapitałowych i spółek w organizacji - może to być członek zarządu takiej spółki, o ile nie zdoła się od niej uwolnić w sposób przepisami określony. Precyzyjniej, art. 116 par. 1 pkt 1 lit a) ordynacji podatkowej stanowi, że za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, prostej spółki akcyjnej, prostej spółki akcyjnej w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu nie wykazał, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2024 r. poz. 1428) albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie Prawo restrukturyzacyjne.
Cena promocyjna: 124.5 zł
|Cena regularna: 249 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 124.5 zł
Wniosek trzeba złożyć, nawet gdy będzie nieskuteczny
Powyższa przesłanka egzoneracyjna nie współgra jednakże do końca z regulacjami prawa upadłościowego, co generowało szereg wątpliwości. Ustawa Prawo upadłościowe przewiduje bowiem, że podstawą ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność, a art.11 ust 1 ustawy mówi, że dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Użyta w przepisie liczba mnoga oznacza, że co do zasady, spółka winna mieć co najmniej dwóch wierzycieli, aby można było skutecznie złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. W konsekwencji przez lata utrwalił się w świadomości taki pogląd, że przepisy prawa upadłościowego wyłączają możliwość złożenia wniosku o upadłość, skutkującego w dalszej kolejności uwolnieniem się od odpowiedzialności na tej podstawie, gdy spółka ma jednego wierzyciela, a zatem nie należy takiego wniosku w sądzie w ogóle składać. Pogląd ten jednak jest błędny. Sądy administracyjne konsekwentnie przyjmują, że jeżeli spółka nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań, członek zarządu powinien w imieniu spółki taki wniosek zawsze złożyć, nawet w sytuacji jeżeli posiada tylko jednego wierzyciela. To, że wniosek będzie nieskuteczny, nie ma przy tym znaczenia, bo czym innym jest obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, a czym innym to czy wniosek ten będzie skuteczny.
Odpowiedzialność podatkowa w spółkach kapitałowych - czytaj w LEX >
W systemie LEX znajdziesz zagadnienie powiązane z tym artykułem:
Restrukturyzacyjne prawo
Najczęściej czytane w temacie:
Czytaj więcej w systemie informacji prawnej LEX
To zagadnienie zawiera:
Najczęściej czytane w temacie:
Czytaj więcej w systemie informacji prawnej LEX
Art. 116 par. 1 pkt 1 lit a) ordynacji podatkowej przewiduje konieczność złożenia we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości i tylko taki stan faktyczny uwalnia członka zarządu od konieczności regulowania zobowiązań spółki. Art. 21 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe wymaga złożenia wniosku, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Niezłożenie wniosku przez członka zarządu spółki w tym terminie skutkuje jego odpowiedzialnością jako osoby trzeciej za zobowiązania spółki.
Jak wyżej wspomniałam, orzecznictwo sądów administracyjnych jest w tym zakresie niekorzystne dla członków zarządu. Sądy od dłuższego czasu podkreślają bowiem, że przyjęcie, że członek zarządu zwolniony jest z obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, w sytuacji gdy spółka zalega z płatnościami wyłącznie w odniesieniu do jednego wierzyciela, stawiałoby w uprzywilejowanej pozycji tych członków zarządu, których spółki miałyby tylko jednego wierzyciela - Skarb Państwa, w stosunku do tych, których spółki miałyby co najmniej dwóch wierzycieli. Doszłoby do nierównego traktowania członków zarządu (osób trzecich) w zależności od tego, ilu wierzycieli miały zarządzane przez nich spółki oraz do osłabienia funkcji gwarancyjnej odpowiedzialności osób trzecich (tak np. NSA w wyroku z 23 lutego 2024 r., III FSK 4424/21, z 20 marca 2024 r., III FSK 4908/21, z 5 września 2024 r., III FSK 766/24).
Odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania podatkowe na przykładach - czytaj w LEX >
W judykaturze akcentuje się też to, że dla uwolnienia się członka zarządu od odpowiedzialności za zobowiązania spółki jest istotne jedynie zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości w odpowiednim terminie, a nie dalsze losy tegoż wniosku. Te bowiem, w tym sama skuteczność wniosku, nie mają znaczenia dla odpowiedzialności osoby trzeciej. Dodatkowo podkreśla się, że ustawa Prawo upadłościowe ma znaczenie jedynie w kontekście ustalenia wystąpienia stanu niewypłacalności i terminu w którym wniosek o ogłoszenie upadłości powinien zostać złożony. Z tego też względu można i powinno się go złożyć, aby nie ponosić odpowiedzialności za zobowiązania spółki, nawet jeżeli spółka ma tylko jednego wierzyciela.
Zobacz też linię orzeczniczą w LEX: Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki kapitałowej w sytuacji wieloosobowego zarządu >
Zobacz również: Odpowiedzialność członków zarządu - praktyczne skutki wyroków TSUE
TSUE popiera stanowisko polskich sądów
Co ważne, powyższy pogląd polskich sądów został uznany za prawidłowy także przez Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 30 kwietnia 2025 r. w sprawie C-278/24. TSUE uznał, że „Artykuł 273 dyrektywy VAT 2006/112 (Dz.Urz.UE L z 2006 r. Nr 347, str. 1), zmienionej dyrektywą Rady (UE) 2018/1695 z 6 listopada 2018 r., w związku z art. 325 TFUE, z prawem własności, a także z zasadami równego traktowania, proporcjonalności i pewności prawa, należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie mechanizmowi krajowemu, w ramach którego:
- członek lub były członek zarządu spółki mającej zobowiązanie z tytułu podatku od wartości dodanej ponosi wraz z tą spółką solidarną odpowiedzialność za zaległości podatkowe powstałe w okresie, w którym pełnił on tę funkcję,
- odpowiedzialność ta jest ograniczona do tych zaległości podatkowych, których egzekucja od spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna,
- zwolnienie z tej odpowiedzialności zależy w szczególności od przedstawienia przez członka lub byłego członka zarządu dowodu, że wniosek o ogłoszenie upadłości tej spółki został złożony we właściwym czasie lub że niezłożenie tego wniosku nie wynika z jego winy, o ile ów członek lub były członek, w celu wykazania braku winy, może skutecznie powołać się na to, że dochował wszelkiej staranności wymaganej przy prowadzeniu spraw danej spółki, przy czym wspomniany członek lub były członek nie może w tym celu ograniczyć się do podniesienia, że w chwili stwierdzenia trwałej niewypłacalności jedynym wierzycielem tej spółki był Skarb Państwa”.
W niniejszej sprawie Sąd Administracyjny we Wrocławiu podkreślał, że członek zarządu spółki posiadającej więcej niż jednego wierzyciela ma możliwość zwolnienia się z odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania tej spółki poprzez złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Natomiast członek lub były członek zarządu spółki posiadającej tylko jednego wierzyciela nie ma możliwości „skutecznego” złożenia takiego wniosku. Trybunał stanął jednak na stanowisku, że dla uwolnienia się członka zarządu od odpowiedzialności nie ma znaczenia odrzucenie wniosku przez sąd upadłościowy, albowiem samo tylko jego złożenie wystarczy, aby uznać, że członek zarządu danej spółki wypełnił swoje zobowiązania. Trybunał poparł zatem w całości stanowisko niekorzystne dla zarządów spółek, których członkowie nie złożyli wniosku o ogłoszenie upadłości świadomi okoliczności, że nie będzie on skuteczny. Działanie takie będzie niestety skutkowało ich odpowiedzialnością, o ile oczywiście nie wskażą oni innych przewidzianych art. 116 par. 1 ordynacji przesyłek egzoneracyjnych.
Katarzyna Siwiec, radca prawny, doradca podatkowy
