Takie zmiany przewiduje nowelizacja ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej oraz ustawy o VAT, która ma wejść w życie 1 października 2025 r. Po pierwsze, nowelizacja umożliwi podatnikom złożenie tzw. deklaracji pierwotnej, jeżeli nie została wcześniej złożona:
- po wszczęciu kontroli celno-skarbowej (po doręczeniu kontrolowanemu upoważnienia do przeprowadzenia tej kontroli) i
- po zakończeniu tej kontroli (doręczeniu kontrolowanemu wyniku kontroli).
Po drugie, możliwe będzie złożenie korekty deklaracji częściowo uwzględniającej nieprawidłowości stwierdzone przez naczelnika urzędu celno-skarbowego, zawarte w wyniku kontroli celno-skarbowej.
Zgodnie z nowelizacją, do kontroli celno-skarbowych, w których przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy doręczono wynik kontroli, stosuje się przepisy w brzmieniu dotychczasowym.
Zobacz wzór w LEX: Upoważnienie do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej>
Pierwotna deklaracja na korzystniejszych zasadach
- Przyjęte zmiany należy ocenić pozytywnie. Rozwiązują one sporo problemów, z którymi borykają się podatnicy w ramach kontroli celno-skarbowych - mówi Jakub Warnieło, doradca podatkowy, szef zespołu postępowań podatkowych i sądowych MDDP.
Jak wyjaśnia, obecnie zdarzają się sytuacje, w których przedsiębiorcy – często po prostu omyłkowo – nie składają deklaracji podatkowej, co prowadzi do szybkiego wszczęcia kontroli celno-skarbowej. Po zmianie przepisów podatnicy będą mogli w ciągu 14 dni od wszczęcia takiej kontroli złożyć pierwotną deklarację, dzięki czemu już na tym etapie możliwe będzie zakończenie całej kontroli. Obecne brzmienie przepisów było nieprecyzyjne i w wielu przypadkach organy podatkowe twierdziły, że po wszczęciu kontroli możliwe jest jedynie skorygowanie wcześniej złożonej deklaracji. Jeśli zaś taka deklaracja nigdy nie była złożona, to po wszczęciu kontroli nie można było już tego dokonać.
- Umożliwienie złożenia pierwotnej deklaracji po wszczęciu kontroli celno-skarbowej będzie również ograniczało ryzyko związane z dodatkowym zobowiązaniem podatkowym. W takim przypadku bowiem ewentualna dodatkowa sankcja VAT będzie mogła wynieść maksymalnie 15 proc., a nie 20 proc. jak dotychczas - dodaje Jakub Warnieło.
Czytaj też w LEX: Janczukowicz Krzysztof, Dopuszczalność zabezpieczenia zobowiązania podatkowego w toku kontroli celno-skarbowej>
Dr Grzegorz Keler, adwokat, dyrektor w Thedy&Partners, wyjaśnia, że po doręczeniu podatnikowi upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej będzie on mógł nie tylko złożyć korektę deklaracji, ale też samą deklarację. Możliwość taka będzie istniała również po zakończeniu kontroli.
- To bardzo ważne w praktyce. Do tej pory podatnicy, którzy składali wadliwe lub nawet nierzetelne deklaracje, ale w odpowiednim momencie dokonali korekty, mogli liczyć na zakończenie kontroli, zanim tak naprawdę się ona zaczęła. Mogli też uniknąć prowadzenia postępowania po zakończeniu kontroli. Natomiast podatnicy, którzy deklaracji nie złożyli wcale, na takie preferencje nie mogli liczyć, nawet jeśli kwota uszczuplonego w ten sposób podatku była niska. Teraz te różnice znikną - mówi dr Keler. Dodaje, że dotyczy to również sankcji VAT, która będzie taka sama w przypadku złożenia korekty deklaracji lub złożenia nowej, „pierwotnej” deklaracji – w obu przypadkach wyniesie 15 proc.
Korekta nie musi uwzględniać wszystkich ustaleń skarbówki
Jakub Warnieło podkreśla, że jeszcze większe znaczenie może mieć przepis, który przewiduje, że po zakończeniu kontroli celno-skarbowej przedsiębiorcy będą mogli złożyć korektę deklaracji uwzględniającą jedynie część nieprawidłowości stwierdzonych w wyniku kontroli. - Obecnie przepisy są zerojedynkowe – albo podatnik zgadza się z całością ustaleń kontroli, albo wszczynane jest postępowanie podatkowe, którego przedmiotem jest całość zobowiązania. Po nowelizacji organy podatkowe będą mogły zaakceptować taką pierwotną deklarację lub korektę, która częściowo uwzględnia ustalenia kontroli. Dzięki temu dalsze badanie rozliczeń w ramach postępowania podatkowego powinno być ograniczone tylko do tych elementów, które nie zostały uwzględnione po kontroli - mówi Jakub Warnieło.
Według Zbigniewa Stawickiego, wiceministra finansów i zastępcy szefa Krajowej Administracji Skarbowej, w obecnie obowiązującym stanie prawnym podatnik może złożyć prawnie skuteczną korektę tylko wówczas, kiedy w całości, "co do złotówki", zgadza się z poglądem organu przeprowadzającego kontrolę. - Jest to zmiana niewątpliwie korzystna dla podatnika, ponieważ pozwoli mu uniknąć na gruncie prawa podatkowego, również na gruncie prawa karnoskarbowego, niekorzystnych konsekwencji toczenia sporu o całość ustaleń. Ta zmiana będzie również będzie korzystna dla organów celno - skarbowych, ponieważ pozwoli skrócić proces doprowadzania zobowiązania podatkowego podatnika do prawidłowego stanu w możliwie najkrótszym czasie i możliwie uniknąć niepotrzebnych, czasochłonnych i kosztochłonnych sporów - wyjaśniał w Sejmie zastępca szefa KAS.
Według niego, zmiany sprowadzają się do tego, by w przypadku "normalnie działających przedsiębiorców czy podatników, którzy z jakichś powodów popełnili błąd", doprowadzić do stanu poprawnego prawnie. Zaś uwolnione w ten sposób zasoby Krajowej Administracji Skarbowej zostaną skierowane do zwalczania najgroźniejszej przestępczości podatkowej.
Czas na zmiany w KKS
Eksperci zwracają jednak uwagę, że wprowadzenie nowych przepisów wymaga też wprowadzenia odpowiednich zmian w innych ustawach.
Jak zaznacza dr Grzegorz Keler, możliwość uwzględniania w korekcie deklaracji części ustaleń skarbówki pozwoli na ograniczenie postępowań prowadzonych po kontrolach do kwestii spornych. W niektórych przypadkach może to też zmniejszyć odpowiedzialność karnoskarbową – np. jeżeli skorygowanie deklaracji w części pozwoli na zmianę kwalifikacji prawnej czynu.
- Na gruncie przepisów kodeksu karnego skarbowego kwestia ta może jednak być dyskusyjna, ponieważ art. 16a KKS nie wspomina o skutkach złożenia korekty częściowej. Stąd również z tego powodu konieczne jest znowelizowanie KKS w kierunku uwzględniającym zmiany w ustawie o KAS - mówi dr Grzegorz Keler. - Zatem zmiany idą w dobry kierunku, ale należy dostosować do nich przepisy KKS. Warto też, aby analogiczne zasady wprowadzić w odniesieniu do kontroli podatkowej (regulowane przez przepisy Ordynacji podatkowej), gdzie również możliwa jest korekta na wstępnym etapie, przed formalnym wszczęciem kontroli, a także po otrzymaniu przez podatnika wyniku kontroli. Nie dotyczy to natomiast złożenia deklaracji pierwotnej. Spójność systemowa wymaga, aby zasady składania korekt były w tym przypadku podobne jak na gruncie ustawy o KAS - dodaje.
Jakub Warnieło zwraca uwagę, że warto też wprowadzić obowiązek informacyjny po stronie organów.
- Szkoda, że zgodnie z nowelizacją organy podatkowe nie będą miały obowiązku przesyłania podatnikom informacji o uwzględnieniu korekty deklaracji (gdy istnieją przesłanki do nałożenia dodatkowej sankcji) lub jej częściowym uwzględnieniu. Taka informacja będzie dopiero zawarta w postanowieniu o przekształceniu kontroli w postępowanie podatkowe. Zatem podatnicy będą czekać nawet kilka miesięcy na potwierdzenie uwzględnienia ich deklaracji lub jej korekty złożonej po zakończeniu kontroli - mówi Jakub Warnieło.
Rozczarowaniem dla przedsiębiorców może być też zakres zmian i stosowanie ich tylko do "nowych" kontroli.
- Nowe przepisy zasadniczo znajdą zastosowanie tylko do kontroli celno-skarbowych wszczętych po wejściu w życiu nowelizacji, co niestety ogranicza wpływ nowelizacji na już trwające kontrole i postępowania - dodaje ekspert MDDP.
Czytaj również: W Krajowym Systemie e-Faktur pewne kwestie trzeba poprawić
Polecamy poradnik w LEX: Matusiakiewicz Łukasz, KAS a dwuinstancyjność postępowania podatkowego>