Narzędziem do wyrażenia zmniejszenia wartości należności wykazanych w bilansie w stosunku do ich wartości nominalnej są odpisy aktualizujące. Odpisy aktualizujące wartość należności są narzędziem urealniania wartości aktywów, wykazywanych w księgach rachunkowych i w sprawozdaniu finansowym.  Zgodnie z ustawą o rachunkowości, trwała utrata wartości zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Ta okoliczność uzasadnia dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość należności wynikającą z ksiąg rachunkowych do realnej jej wartości, czyli prawdopodobnej do ściągnięcia kwoty. Inaczej rzecz ujmując, odpisy aktualizujące tworzy się w odniesieniu do należności, które w znaczącym stopniu są zagrożone brakiem zapłaty.

 

Aktualizacja wartości należności

Ustawa o rachunkowości wskazuje jednoznacznie, że wartość należności aktualizuje się uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich zapłaty poprzez dokonanie odpisu aktualizującego, w odniesieniu do:

  1. należności od dłużników postawionych w stan likwidacji lub w stan upadłości oraz w stosunku do których zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne lub został złożony wniosek o zatwierdzenie układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu - do wysokości należności nieobjętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności, zgłoszonej likwidatorowi lub sędziemu-komisarzowi w postępowaniu upadłościowym lub umieszczonej w spisie wierzytelności w postępowaniu restrukturyzacyjnym;
  2. należności od dłużników w przypadku oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza lub jedynie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego – w pełnej wysokości należności;
  3. należności kwestionowanych przez dłużników oraz z których zapłatą dłużnik zalega, a według oceny sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika spłata należności w umownej kwocie nie jest prawdopodobna – do wysokości niepokrytej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności;
  4. należności stanowiących równowartość kwot podwyższających należności, w stosunku do których uprzednio dokonano odpisu aktualizującego - w wysokości tych kwot, do czasu ich otrzymania lub odpisania;
  5. należności przeterminowanych lub nieprzeterminowanych o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności, w przypadkach uzasadnionych rodzajem prowadzonej działalności lub strukturą odbiorców – w wysokości wiarygodnie oszacowanej kwoty odpisu, w tym także ogólnego, na nieściągalne należności.

Zobacz również: Ulga na złe długi – dobre wiadomości dla podatników >>

 

Księgowanie odpisów aktualizujących należności

Odpisy aktualizujące wartość należności, na mocy art. 35b ust. 2 ustawy o rachunkowości, zalicza się odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych lub do kosztów finansowych, w zależności od rodzaju należności, której dotyczy odpis aktualizacji. Należności umorzone, przedawnione lub nieściągalne zmniejszają dokonane uprzednio odpisy aktualizujące ich wartość. Należności umorzone, przedawnione lub nieściągalne, od których nie dokonano odpisów aktualizujących ich wartość lub dokonano odpisów w niepełnej wysokości, zalicza się odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych lub kosztów finansowych. W przypadku ustania przyczyny, dla której dokonano odpisu aktualizującego wartość aktywów, w tym również odpisu z tytułu trwałej utraty wartości, równowartość całości lub odpowiedniej części uprzednio dokonanego odpisu aktualizującego zwiększa wartość danego składnika aktywów i podlega zaliczeniu odpowiednio do pozostałych przychodów operacyjnych lub przychodów finansowych.

 

Rachunkowość finansowa przedsiębiorstwa - od jego powstania do likwidacji

Maria Hass-Symotiuk

Sprawdź  

Ujęcie w księgach odpisów aktualizujących

Utworzony odpis aktualizujący księguje się po stronie Ma na koncie 28 "Odpisy aktualizujące wartość należności". Saldo tego konta koryguje w bilansie wartość należności. Dla celów bilansowych odpisem aktualizującym obejmuje się kwotę należności wraz z VAT, czyli wartość brutto należności.

Kwotę odpisu przypadającą na należność główną, ujętą w księgach rachunkowych na koncie pozostałych kosztów operacyjnych, prezentuje się w rachunku zysków i strat sporządzanym według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości w pozycji E. II wariantu porównawczego lub w pozycji H.II wariantu kalkulacyjnego, jako "Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych". Z kolei ewentualny odpis aktualizujący wartość należności z tytułu odsetek za zwłokę w zapłacie, ujęty w księgach rachunkowych na koncie kosztów finansowych, wykazuje się w rachunku zysków i strat sporządzanym według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości w pozycji H.III wariantu porównawczego lub w pozycji K.III wariantu kalkulacyjnego, jako "Aktualizacja wartości aktywów finansowych". Natomiast w ustępie 1 pkt 7 dodatkowych informacji i objaśnień sporządzanych według załącznika nr 1 wykazuje się dane o odpisach aktualizujących wartość należności, ze wskazaniem stanu na początek roku obrotowego, zwiększeniach, wykorzystaniu, rozwiązaniu i stanie na koniec roku obrotowego.

  • Ewidencja księgowa utworzenia odpisu aktualizującego wartość należności
    •       - Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne" lub 75-1 "Koszty finansowe",
    •       - Ma konto 28 "Odpisy aktualizujące wartość należności".
  • Ewidencja księgowa rozwiązania odpisu aktualizującego na skutek spłaty należności objętej odpisem aktualizującym
    • - uregulowanie całości lub części należności, na którą utworzony był odpis aktualizujący:
      •       - Wn konto 13-0 "Rachunek bieżący",
      •       - Ma konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami".
    • - rozwiązanie odpisu aktualizującego dotyczącego należności głównej, w całości lub w części:
      •       - Wn konto 28 "Odpisy aktualizujące wartość należności",
      •       - Ma konto 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne".
    • - rozwiązanie odpisu aktualizującego dotyczącego odsetek:
      •       - Wn konto 28 "Odpisy aktualizujące wartość należności",
      •       - Ma konto 75-0 "Przychody finansowe".

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.