Sposób opodatkowania powinien zostać dostosowany do rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej, wysokości osiąganych przychodów oraz ponoszonych kosztów uzyskania przychodu. Wyróżnia się cztery formy opodatkowania:
- na zasadach ogólnych,
- podatkiem liniowym,
- ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych,
- kartą podatkową.
Zasady ogólne opodatkowania dochodu
Opodatkowanie na zasadach ogólnych jest najczęściej wybieraną formą opodatkowania i znajduje zastosowanie u podatników, którzy nie złożyli oświadczenia o wyborze formy opodatkowania działalności gospodarczej.
Podatnicy rozliczający się na zasadach ogólnych według skali podatkowej, składają roczne zeznanie podatkowe na formularzu PIT-36 deklarując swój dochód lub stratę z tego źródła. Uzyskany przychód z działalności gospodarczej należy pomniejszyć o koszty jego uzyskania. Dochody z działalności gospodarczej wykazane na formularzu PIT-36 mogą zostać wykazane razem z innymi dochodami podlegającymi opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Zeznanie podatkowe powinno zostać złożone we właściwym urzędzie skarbowym w terminie do 30 kwietnia następującego po roku podatkowym.
W Polsce metoda opodatkowania skalą podatkową oparta jest na progresji. Skala podatkowa obejmuje dwie stawki podatkowe, tj. stawkę 17-proc. oraz stawkę 32-proc. Niższą stawkę podatku stosuje się do dochodów nieprzekraczających kwoty progu podatkowego, czyli kwoty 85 528 zł. Wyższą stawkę podatku stosuje się do dochodów przekraczających wspomnianą kwotę.
Podatnicy, którzy zdecydowali się na opodatkowanie swoich dochodów osiągniętych z tytułu prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej na zasadach ogólnych, zobowiązani są do obliczania i wpłacania zaliczek na podatek dochodowy w ciągu roku. Zaliczki na podatek dochodowy należy wpłacać w sposób miesięczny lub kwartalny. Uprawnieni do wyboru kwartalnego sposobu wpłacania zaliczek na podatek dochodowy są mali podatnicy oraz podatnicy rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej. Zaliczki na podatek dochodowy podatnicy zobowiązani są wpłacać do 20. dnia miesiąca następującego po okresie rozliczeniowym (odpowiednio miesiąca lub kwartału). Wyboru kwartalnej formy wpłacania zaliczek dokonuje się w zeznaniu rocznym za rok, w którym zaliczki opłacane były w sposób kwartalny.
Zobacz również: Co grozi za niezłożenie PIT w terminie?
Opodatkowanie za zasadach ogólnych jest korzystną dla podatników formą opodatkowania ze względu na licznie przysługujące ulgi i odliczenia zarówno od dochodu, jak i od podatku. Przysługujące odliczenia od dochodu to między innymi zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne, ulga na Internet oraz wpłaty na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego. Od podatku odliczyć można natomiast zapłacone składki na ubezpieczenie zdrowotne czy ulgę prorodzinną. Podatnicy mają również możliwość skorzystania ze wspólnego rozliczenia z małżonkiem, dzieckiem lub rozliczenia, jako osoba samotnie wychowująca dziecko.
Podatek liniowy – podstawowe regulacje
Podatnicy, którzy chcą opodatkować dochód osiągnięty z tytułu prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej podatnikiem liniowym, zobowiązani są do złożenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego pisemnego oświadczenia o wyborze tego sposobu opodatkowania do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został osiągnięty pierwszy przychód z tego tytułu w roku podatkowym, albo do końca roku podatkowego, jeżeli pierwszy taki przychód został osiągnięty w grudniu tego roku podatkowego. Dokonany wybór sposobu opodatkowania dotyczy również lat następnych. Podatnicy mają jednak możliwość zmiany formy opodatkowania poprzez złożenie stosownego oświadczenia w formie pisemnej do właściwego naczelnika urzędu skarbowego lub dokonanie aktualizacji wniosku CEIDG-1 w terminie dotyczącym wyboru tej formy opodatkowania.
W odróżnieniu od opodatkowania na zasadach ogólnych, opodatkowanie podatkiem liniowym obejmuje jedną stawkę podatkową – 19 proc. Również przy wyborze tej formy opodatkowania, przychód uzyskany z tego tytułu można pomniejszyć o koszty jego uzyskania. Dochody z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej rozlicza się na formularzu PIT-36L. Zeznanie podatkowe powinno zostać złożone we właściwym urzędzie skarbowym w terminie do 30 kwietnia następującego po roku podatkowym.
Podobnie jak przy wyborze opodatkowania dochodów na zadach ogólnych, podatnicy zobowiązani są do miesięcznego lub kwartalnego opłacania zaliczek na podatek dochodowy w ciągu roku. Zasady dotyczące wyboru oraz opłacania zaliczek na podatek dochodowy są analogiczne jak w przypadku opodatkowania na zasadach ogólnych.
Odmiennie niż w przypadku opodatkowania na zasadach ogólnych, podatnik nie może wykazać dochodów z tytułu jednoosobowej działalności gospodarczej łącznie z dochodami z innych źródeł. Podatnik nie ma także możliwości skorzystania z prawa do wspólnego rozliczenia z małżonkiem, dzieckiem lub jako osoba samotnie wychowująca. Katalog przysługujących ulg oraz odliczeń od dochodu i podatku, z których mogą skorzystać podatnicy uległ natomiast znacznemu zmniejszeniu.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Oświadczenie o wyborze opodatkowania przychodów z jednoosobowej działalności gospodarczej w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych podatnik składa właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym osiągnął pierwszy przychód z tego tytułu w roku podatkowym, albo do końca roku podatkowego, jeżeli pierwszy taki przychód osiągnął w grudniu roku podatkowego. Dokonany wybór sposobu opodatkowania dotyczy również lat następnych. Podatnicy mają jednak możliwość zmiany formy opodatkowania poprzez złożenie stosownego oświadczenia w formie pisemnej do właściwego naczelnika urzędu skarbowego lub dokonanie aktualizacji wniosku CEIDG-1 w terminie dotyczącym wyboru tej formy opodatkowania.
Zaletą opodatkowania na zasadach ryczałtu są stosunkowo niskie stawki ryczałtu – 2 proc., 3 proc., 5,5 proc., 8,5 proc., 10 proc., 12,5 proc., 15 proc. oraz 17 proc., w zależności od rodzaju wykonywanej działalności gospodarczej. Od 1 stycznia 2021 r. nastąpiło obniżenie stawki ryczałtu dla przychodów uzyskiwanych w ramach wolnych zawodów z 20 na 17 proc., a także ryczałtu przychodów uzyskiwanych ze świadczenia usług z 17 na 15 proc.
Zobacz również: Małżonkowie sprzedaż mieszkania rozliczają osobno >>
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest formą opodatkowania przychodu z działalności gospodarczej. Podatnik nie ma, więc możliwości obniżenia przychodu o koszty jego uzyskania. Przysługujące odliczenia od przychodu to między innymi zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne, wpłaty na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego, ulga na Internet, ulga rehabilitacyjna.
Ryczałt przeznaczony jest dla osób fizycznych uzyskujących przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej, które w roku poprzedzającym rok podatkowy:
- uzyskały przychody z tej działalności, prowadzonej wyłącznie samodzielnie, w wysokości nieprzekraczającej 2 000 000 euro (do 31 grudnia 2020 r. 250 000 euro),
- uzyskały przychody wyłącznie z działalności prowadzonej w formie spółki, a suma przychodów wspólników spółki z tej działalności nie przekroczyła kwoty 2 000 000 euro (do 31 grudnia 2020 r. 250 000 euro).
Opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych przeznaczone jest także dla osób rozpoczynających działalność w danym roku podatkowym, które nie korzystają z opodatkowania w formie karty podatkowej - bez względu na wysokość osiąganych przychodów. Z tej formy opodatkowanie nie mogą skorzystać podatnicy osiągający przychody m.in. z tytułu prowadzenia aptek czy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych.
Podatnicy wybierając opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, zobowiązani są do samodzielnego ustalania i wpłacania ryczałtu. Ryczałt może być opłacany w sposób miesięczny lub kwartalny. W przypadku opłacania ryczałtu w sposób miesięczny zaliczkę należy obliczyć i wpłacić na konto właściwego urzędu skarbowego do 20 dnia miesiąca za miesiąc poprzedni. Uprawnieni do obliczania i wpłacania ryczałtu w sposób kwartalny są wyłącznie podatnicy rozpoczynający prowadzenie działalności, oraz podatnicy, których otrzymane przychody w roku poprzedzającym rok podatkowy - nie przekroczyły kwoty stanowiącej równowartość 200 000 euro. Ryczałt za miesiąc grudzień lub kwartał IV opłaca się przed upływem terminu określonego na złożenie zeznania, tj. do końca lutego roku następującego po roku podatkowym
Przychody i zapłacony w trakcie roku podatek zostać muszą zadeklarowane do właściwego urzędu skarbowego w terminie od dnia 15 lutego do końca lutego następującego po roku podatkowym. Do wykazania swoich przychodów podatnik wykorzystuje formularz PIT-28.
Karta podatkowa – podstawowe zasady
Wniosek o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej podatnik składa właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, nie później niż do dnia 20 stycznia roku podatkowego. Rozpoczęcie działalności w trakcie roku podatkowego zobowiązuje przedsiębiorcę do złożenia stosownego wniosku o zastosowanie karty podatkowej jeszcze przed rozpoczęciem działalności. Odpowiednim do tego będzie urząd skarbowy właściwy dla miejsca zamieszkania podatnika oraz druk PIT-16.
Opodatkowanie kartą podatkową polega na opłacaniu podatku w postaci stałego, miesięcznego ryczałtu. Wysokość ryczałtu ustalana jest przez naczelnika urzędu skarbowego i uzależniona jest ona od następujących kwestii:
- rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej,
- liczby zatrudnionych pracowników,
- wielkości miejscowości, w której prowadzona jest działalność.
Podatnicy, którzy opodatkowują swoje przychody kartą podatkową zobowiązani są do złożenia do właściwego urzędu skarbowego deklaracji PIT-16A do 31 stycznia następującego po roku podatkowego. PIT-16A składa się z tytułu rozliczenia składki zdrowotnej odliczanej od podatku u osób rozliczających się na podstawie karty podatkowej.
Analogicznie jak w przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, ustawodawca przedstawił katalog działalności, które mogą skorzystać z tej formy rozliczenia podatkowego. W głównej mierze jest ona dedykowana małym przedsiębiorcą i są to m.in. gastronomia, usługi transportowe, sprzedaż domowych posiłków w mieszkaniach. Opodatkowanie kartą podatkową daje możliwość skorzystania tylko z jednego odliczenia – zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne. Podatnik nie może pomniejszyć osiągniętego przychodu o koszty jego uzyskania.
Karolina Demska, ekspert w zespole ds. PIT w KPMG w Polsce
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
