Po latach wahań i zmian fiskus stawia sprawę jasno – darowizna nie może być w gotówce, nawet jeśli obdarowany sam wpłaci ją na konto bankowe. Obdarowany skorzysta ze zwolnienia tylko pod warunkiem, że to darczyńca przeleje pieniądze bezpośrednio na jego konto. Wiele rodzin wciąż wpada przez to w pułapkę, co oznacza konieczność zapłaty podatku. Jeszcze większe problemy mają rodziny, które przy zakupie nieruchomości przekazują darowiznę bezpośrednio na rachunek sprzedającego, z pominięciem konta osoby obdarowanej.
Pułapka na otrzymujących gotówkę
Kwestię darowizny w gotówce przedstawia najnowsza interpretacja z 24 maja 2024 r. (nr 0111-KDIB2-3.4015.56.2024.3.JKU). Z pytaniem wystąpiła kobieta, która w 2023 r. otrzymała od rodziców. Rodzice najpierw wypłacili pieniądze ze swojego rachunku i przekazali córce gotówkę, którą ona sama wpłaciła pieniądze na konto osobiste. Z operacji bankowych wynika wiec dokładnie, skąd pochodzą pieniądze. Kobieta spisała z rodzicami umowę darowizny i zgłosiła otrzymanie pieniędzy do urzędu skarbowego na druku SD-Z2, by skorzystać ze zwolnienia z podatku.
Z art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, że w przypadku gdy przedmiotem darowizny są środki pieniężne, dla skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania konieczne jest spełnienie trzech warunków:
- otrzymanie darowizny od jednej z osób wymienionych w tym przepisie – chodzi o osoby należące do zerowej grupy podatkowej, w której znajdują się małżonkowie, dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie, rodzeństwo, pasierb, pasierbica, ojczym i macocha.
- złożenie zgłoszenia o nabyciu własności środków pieniężnych w ciągu sześciu miesięcy - wyjątkiem jest sytuacja, gdy wartość darowizny nie przekracza kwoty wolnej od podatku albo gdy darowizna jest w formie aktu notarialnego,
- udokumentowanie ich otrzymania dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.
Dyrektor KIS stwierdził, że w opisanej we wniosku sytuacji wskazane warunki nie zostały jednak spełnione. Pieniądze zostały przekazane w gotówce, a dopiero później zostały wpłacone na konto. Z potwierdzenia transakcji wynika, że kobieta wpłaciła środki tytułem: „wpłata własna”.
- Otrzymana od rodziców darowizna środków pieniężnych nie korzysta ze zwolnienia określonego w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn - stwierdził dyrektor KIS.
Stanowisko w tym zakresie zmieniało się już kilkukrotnie, a jeszcze kilka lat temu było korzystne. Przykładowo w interpretacji z 2021 r. (nr 0111-KDIB2-2.4015.140.2021.1.MM) fiskus zgodził się, że darowiznę można przekazać w gotówce i wpłacić na konto bankowe.
Czytaj również: Fiskus zmienia zdanie i dopuszcza darowizny w gotówce >>
Pułapka na kupujących nieruchomości
Większy problem może jednak powstać przy wyższych darowiznach na zakup nieruchomości. W pułapkę podatkową wpadła bowiem kobieta, której rodzice kupili mieszkanie, ale wpłacili kwotę bezpośrednio na rachunek sprzedającego. Mówi o tym interpretacja z 2 maja 2024 r. (nr 0111-KDIB2-3.4015.49.2024.1.BD). Dyrektor KIS stwierdził, że kobieta nie ma prawa do ulgi, ponieważ wpłata nie zos
Czytaj w LEX: Ulga mieszkaniowa w podatku od spadków i darowizn >
Chodziło o sytuację, w której kobieta w marcu 2023 r. zawarła ze sprzedającym umowę sprzedaży nieruchomości w formie aktu notarialnego. W myśl umowy miała wpłacić ponad 850 tys. zł na rachunek sprzedającego, tytułem zapłaty za nabywaną nieruchomość. Realizacją postanowienia umowy sprzedaży było dokonanie przelewu przez darczyńcę w imieniu i na rzecz obdarowanej.
Fiskus stwierdził, że literalne brzmienie przepisu art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn nie pozwala skorzystać ze zwolnienia podatkowego w przypadku wpłaty na rzecz osoby trzeciej, gdyż nabycie nie jest udokumentowane tak, jak wskazuje przepis art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy. - Jeżeli więc darowizna została przekazana bezpośrednio przez darczyńcę na rachunek wierzyciela osoby obdarowanej (w tym przypadku sprzedającego nieruchomość), zwolnienie określone w art. 4a ustawy od spadków i darowizn nie ma zastosowania - stwierdził dyrektor KIS.
Ale jest wyjątek - wpłata na subkonto. Dyrektor KIS stwierdził, że warunek określony we wskazanym przepisie uważa się za spełniony również wtedy, gdy wpłata dokonywana jest na rachunek bankowy osoby trzeciej, ale na subkonto wyodrębnione w ramach tego rachunku dla osoby obdarowanej. Takie subkonta wyodrębniane są w ramach rachunków prowadzonych dla deweloperów czy spółdzielni mieszkaniowych. W analizowanym przypadku taka sytuacja jednak nie występuje.
Tu również fiskus zmienił stanowisko. Przykładem jest interpretacja z 2019 r. (nr 0111-KDIB2-2.4015.18.2019.1.PB), w której fiskus potwierdził, że darowiznę można przekazać z pominięciem rachunku bankowego obdarowanego, wprost na konto osoby trzeciej.
Z nowym rygorystycznym stanowiskiem nie zgadza się dr Szymon Solarski, adwokat. Podkreśla, że strony skutecznie wykreowały umowę darowizny, darczyńca świadczy kosztem swojego majątku, co powoduje przysporzenie po stronie obdarowanego, a do przesunięć majątkowych dochodzi wyłącznie na linii darczyńca–obdarowany. To, że należność nie trafia najpierw na konto obdarowanego, lecz bezpośrednio sprzedawcy, nie uchyla tego, iż obdarowany korzyść otrzymał. Ostatecznie to on nabywa prawo.
- Zbyt rygorystyczne trzymanie się literalnej wykładni przepisów doprowadzi do krzywdzenia podatników i ma negatywny wpływ na kulturę prawną. Fiskus zapomina bowiem o ratio legis, czyli celu, jaki norma prawna ma osiągnąć. W omawianym przypadku ma uchylić obowiązki podatkowe w obrębie przesunięć majątkowych dokonywanych między członkami najbliższej rodziny – zaznacza mec. Solarski.
Czytaj w LEX: Zwolnienie od podatku od spadków i darowizn nabycia rzeczy lub praw majątkowych przez osoby z rodziny >
Nie każdy skorzysta z kwoty wolnej od podatku
Przy mniejszych darowiznach ratunkiem może być wysoka kwota wolna od podatku, która od lipca 2023 r. wynosi dla pierwszej grupy podatkowej 36 120 zł. Jednak przy wysokich kwotach darowizn na mieszkanie, podatnicy muszą też zapłacić odpowiednio wysoki podatek.
Opodatkowaniu podlega nabycie od jednego zbywcy, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:
- 36 120 zł – dla nabywców zaliczonych do pierwszej grupy podatkowej,
- 27 090 zł – dla nabywców zaliczonych do drugiej grupy,
- 5733 zł – dla nabywców zaliczonych do trzeciej grupy.
Przypomnijmy, że limity tej wysokości obowiązują od 1 lipca 2023 r., kiedy weszły w życie największe od wielu lat podwyżki kwot wolnych w podatku od spadków i darowizn (Dz.U. 2023 poz. 1059).
Czytaj w LEX: Darowizna środków pieniężnych między małżonkami posiadającymi wspólne konto a zwolnienie podatkowe >
Przynależność do poszczególnych grup zależy od stopnia pokrewieństwa:
- do grupy I zalicza się małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki), wstępnych (rodzice, dziadkowie), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,
- do grupy II – zstępnych rodzeństwa (np. dzieci siostry), rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych,
- do grupy III – innych nabywców.
Jeśli wartość darowizny zmieści się w kwocie wolnej, nabywca nie zapłaci podatku, ani nie będzie musiał zgłaszać nabycia do urzędu skarbowego. Jeśli nie - i nie skorzysta ze zwolnienia przysługującego na podstawie art. 4a - zapłaci podatek od nadwyżki ponad kwotę wolną.
- Dzięki wzrostowi kwoty wolnej od podatku łatwiej będzie uniknąć podatku od spadków i darowizn. Korzystają na tym przede wszystkim osoby, które nabywają spadki i darowizny od członków bliższej i dalszej rodziny. Jeśli wartość darowizny zmieści się w kwocie wolnej, nabywca nie zapłaci podatku, ani nie będzie musiał zgłaszać nabycia do urzędu skarbowego – wyjaśnia Grzegorz Grochowina, szef zespołu zarządzania wiedzą w departamencie podatkowym w KPMG w Polsce.
Czytaj więcej: Jaką darowiznę można otrzymać bez podatku w 2024 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
