Celem świadczenia wspierającego jest udzielenie osobom niepełnosprawnym mającym potrzebę wsparcia, pomocy służącej częściowemu pokryciu wydatków związanych z zaspokojeniem szczególnych potrzeb życiowych tych osób. Ustawa określa warunki nabywania prawa do świadczenia wspierającego oraz zasady przyznawania i wypłacania tego świadczenia – podała w środę, w komunikacie Kancelaria Prezydenta RP, informując, że prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę w poniedziałek, 24 czerwca. W środę, 26 lipca, ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym została opublikowana w Dzienniku Ustaw pod poz. 1429.
Czytaj również: MRiPS i ZUS dzięki zakupom z wolnej ręki wdrożą świadczenie wspierające
Dla kogo świadczenie wspierające
Świadczenie wspierające (dalej: ŚW) ma trafiać bezpośrednio do dorosłych osób z niepełnosprawnościami. Jego wysokość powiązana została z wymiarem renty socjalnej. O wysokości świadczenia będzie decydować m.in. zdolność danej osoby do samodzielnego wykonywania określonych czynności lub zadań związanych z codziennym funkcjonowaniem czy jej wiek (określane punktowo). Zgodnie z ustawą, kwota świadczenia wspierającego zostanie powiązana z wysokością renty socjalnej, która wynosi teraz 1588,44 zł miesięcznie brutto.
W ustawie zapisano, że świadczenie wspierające przysługuje osobie od ukończenia 18. roku życia.
Ile wyniesie świadczenie wspierające
Ustawa przewiduje, że świadczenie wspierające przysługuje w wysokości od 40 proc. do 220 proc. renty socjalnej – w zależności od poziomu potrzeby wsparcia. Decyzje ustalające poziom potrzeby wsparcia będą wydawane przez wojewódzkie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności na wniosek osób niepełnosprawnych maksymalnie na 7 lat.
Sprawdź w LEX: Czy za okres, kiedy osoba korzysta z opieki wytchnieniowej, opiekunowi przysługuje świadczenie pielęgnacyjne? >
Świadczenie wspierające będzie przysługiwać miesięcznie w wysokości:
- 220 proc. renty socjalnej, jeżeli potrzebę wsparcia określono na poziomie od 95 do 100 punktów.
- 180 proc. renty socjalnej określono na poziomie od 90 do 94 punktów,
- 120 proc. renty socjalnej - na poziomie od 85 do 89 punktów,
- 80 proc. renty socjalnej - na poziomie od 80 do 84 punktów,
- 60 proc. renty socjalnej - na poziomie od 75 do 79 punktów,
- 40 proc. renty socjalnej - na poziomie od 70 do 74 punktów.
Świadczenie wspierające nie będzie przysługiwało, jeżeli:
- osoba uprawniona do świadczenia wspierającego zostanie umieszczona w domu pomocy społecznej, w rodzinnym domu pomocy, zakładzie opiekuńczo–leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, zakładzie karnym, zakładzie poprawczym, areszcie śledczym albo schronisku dla nieletnich;
- osoba uprawniona do świadczenia wspierającego uzyska za granicą prawo do świadczenia o podobnym charakterze, chyba że dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym będą stanowić inaczej;
- inna osoba będzie uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków z opieką nad osobą uprawnioną do świadczenia wspierającego, chyba że dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym będą stanowić inaczej.
Przy ustalaniu potrzeby wsparcia w formie punktów pod uwagę będzie brana m.in. zdolność danej osoby do samodzielnego wykonywania określonych czynności lub zadań związanych z codziennym funkcjonowaniem oraz jej wiek. Będzie w tym pomocny kwestionariusz samooceny trudności w zakresie wykonywania określonych czynności przez osobę ubiegającą się o ŚW oraz skala oceny poziomu potrzeby wsparcia. Poziom potrzeby wsparcia ustalany będzie na podstawie obserwacji, wywiadu bezpośredniego oraz oceny funkcjonowania osoby ubiegającej się o to wsparcie. Dotychczas nie wiadomo, jaka dokładnie skala będzie służyła do oceny potrzeby poziomu wsparcia. Rząd zapowiada zmianę dotychczas zapisanej w rozporządzeniu skali BVD, ale nie wiadomo na jakie narzędzie zostanie ona zamieniona.
Zobacz procedurę w LEX: Orzekanie o niepełnosprawności oraz jej stopniu >
Jak ubiegać się o świadczenie wspierające
Świadczenie wspierające będzie wypłacał Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ustawa nakłada na Zakład Ubezpieczeń Społecznych obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz składek na ubezpieczenie zdrowotne opiekunom, którzy nie podejmą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na potrzebę udzielania wsparcia osobie uprawnionej do świadczenia wspierającego, wspólnie z nią zamieszkującemu i gospodarującemu.
Zgodnie z ustawą, wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego należy złożyć nie wcześniej, niż w miesiącu, w którym decyzja ustalająca poziom potrzeby wsparcia stała się ostateczna. Wnioski do ZUS składa się wyłącznie w formie elektronicznej.
Jeżeli osoba z niepełnosprawnością złoży wniosek w ciągu trzech miesięcy od dnia ukończenia przez nią 18. roku życia, prawo do świadczenia wspierającego zostanie ustalone od miesiąca osiągnięcia pełnoletności.
Sprawdź w LEX: Czy asystent osoby niepełnosprawnej może przewozić osobę niepełnosprawną własnym samochodem do miejsca kultury? >
Świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach - opiekun dorobi bez limitu
Ponadto - według ustawy - świadczenie pielęgnacyjne będzie przysługiwało na każde uprawnione dziecko z niepełnosprawnością w rodzinie, a nie tylko na jedno. Opiekun pobierający świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach będzie też miał możliwość dorabiania bez limitu.
Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 7/2023 >>
Prawa nabyte - można zostać w "starym systemie"
Ustawa zachowuje prawa nabyte, czyli wszystkie osoby pobierające dotychczas świadczenia opiekuńcze: świadczenie pielęgnacyjne (ŚP), specjalny zasiłek opiekuńczy (SZO) lub zasiłek dla opiekuna (ZDO) będą mogły pozostać w starym systemie, obowiązującym dziś. Takie osoby pozostaną w starym systemie, jeśli tak zdecydują, również z dniem nabycia każdego kolejnego orzeczenia o niepełnosprawności. To oznacza również, że pozostaną w nim na obecnie obowiązujących zasadach, czyli np. pobierający świadczenia opiekuńcze nadal nie będą mogli do nich dorabiać.
Czytaj również: Kontrowersyjna skala oceny poziomu potrzeby wsparcia osób z niepełnosprawnością
Świadczenie wspierające od 1 stycznie 2024 r.
Natomiast wszyscy, którzy wejdą do systemu po 1 stycznia 2024 r., bo np. nabędą niepełnosprawność, będą otrzymywali wsparcie już na nowych zasadach. Nie będą mieli prawa wyboru starego systemu. Przepisy uzależniają otrzymanie świadczenia wspierającego w odpowiedniej wysokości od punktacji w skali potrzeby wsparcia – od 70 do 100 punktów.
ŚW będzie dodatkowym wsparciem do wszystkich pobieranych świadczeń np. renty socjalnej. Jednak będzie się ono wliczało do dochodu, jeśli chodzi o odpłatność za specjalistyczne usługi opiekuńcze i usługi opiekuńcze z pomocy społecznej.
Osoby z największą potrzebą wsparcia będą mogły starać się o świadczenie wspierające od 1 stycznia 2024 r.
Odrzucone poprawki Senatu
Na etapie prac w parlamencie wśród poprawek zgłoszonych przez Senat były te najistotniejsze dla strony społecznej, która wielokrotnie sygnalizowała konieczność ich wprowadzenia. Chodzi m.in. o obniżenie progu punktowego z 70 do 50 punktów przy ustalaniu poziomu potrzeby wsparcia, co przełoży się na wysokość świadczenia wspierającego oraz o zwiększenie wartości procentowych renty socjalnej. Senatorowie chcieli także, by prawo do ŚW otrzymały osoby przebywające np. w domu pomocy społecznej, w rodzinnym domu pomocy czy w innej placówce zapewniającej całodobową opiekę. Przy czym wypłata świadczenia byłaby wstrzymana w czasie pobytu w danej placówce. Senatorowie poparli wnioski strony społecznej, aby wziąć pod uwagę dodatkowe czynniki w czasie ustalania poziomu potrzeby wsparcia, jak np. czas czy poziom bólu i dyskomfortu przy wykonywanych czynnościach. W senackich poprawkach znalazła się też ta bardzo istotna, by ŚW nie wliczało się do dochodu przy ustalaniu wysokości odpłatności za usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze. Żadne z tych proponowanych przez Senat poprawek nie znalazły uznania wśród posłów.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
