Świadczenie pielęgnacyjne będzie przysługiwało na każde uprawnione dziecko z niepełnosprawnością w rodzinie, a nie tylko na jedno – to główna autopoprawka zgłoszona przez rząd podczas drugiego czytania w Sejmie ustawy o świadczeniu wspierającym. I tylko ona została przyjęta przez Komisję Polityki Społecznej i Rodziny na czwartkowym posiedzeniu, choć opozycja zgłosiła 22 poprawki. Ta poprawka oraz druga rozszerzająca prawo do ŚP także na więcej niż jedno uprawnione dziecko w rodzinie zastępczej czy rodzinnym domu dziecka (druk sejmowy nr 3230-A) zostały przyjęte w piątek przez Sejm. – Ta ustawa to epokowa zmiana, gdzie osoba z niepełnosprawnością staje się obywatelem – zaznaczył w Sejmie przed głosowaniem ustawy wiceminister rodziny Paweł Wdówik.
Świadczenie pielęgnacyjne (ŚP) będzie przysługiwało wspierającemu osobę z niepełnosprawnością do ukończenia przez nią 18 lat. Opiekun zaś będzie mógł dorabiać do świadczenia bez żadnych ograniczeń. Od 18 r. ż. osoba z niepełnosprawnością będzie mogła przejść na świadczenie wspierające (ŚW). To zasadnicze zmiany w rządowym projekcie ustawy o świadczeniu wspierającym, które obecnie proceduje Sejm, a które niezmiennie wzbudzają wiele emocji m.in. strony społecznej.
Sejmowa Komisja Polityki Społecznej i Rodziny na posiedzeniu 23 maja postanowiła rekomendować Sejmowi przyjęcie rządowego projektu ustawy o świadczeniu wspierającym (druk sejmowy nr 3130). W zdecydowanej większości poprawki komisyjne zmieniają wcześniej proponowane przez rząd przepisy o ŚW. O wcześniejszych założeniach projektu pisaliśmy na Prawo.pl.
Paweł Wdówik, wiceminister rodziny i polityki społecznej, pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych podkreślił w czasie drugiego czytania, że tak duże zmiany w ustawie są odpowiedzią na liczne głosy strony społecznej. – Ustawa o świadczeniu wspierającym w najbardziej kompleksowy sposób odpowiada na wieloletnie oczekiwania osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów – stwierdził.
Czytaj również: Ustawa o świadczeniu wspierającym skierowana do sejmowej komisji – będą zmiany>>
Świadczenie pielęgnacyjne na więcej niż jedno uprawnionych dzieci w jednej rodzinie
Wieczorem 24 maja odbyło się drugie czytanie projektu ustawy na posiedzeniu Sejmu (druk sejmowy nr 3230). PiS zgłosił autopoprawkę, zgodnie z którą świadczenie pielęgnacyjne będzie przysługiwało na każde uprawnione dziecko z niepełnosprawnością w rodzinie. I tylko ta poprawka została przyjęta przez Komisję Polityki Społecznej i Rodziny w czwartek, 25 maja.
Obecnie świadczenie pielęgnacyjne przysługuje na jedno dziecko, nawet jeśli w rodzinie jest ich więcej. - Takie rozwiązanie jest bardzo krzywdzące dla rodzin, w których jest więcej niż jedna osoba z niepełnosprawnością. W naszej rodzinie jesteśmy we trójkę – mówił w trakcie posiedzenia sejmowej komisji Waldemar Różanowski, który ma niepełnosprawność w stopniu znacznym, podobnie jak jego rodzeństwo. Podobnie myśli Adam Zawisny ze Stowarzyszenia Instytut Niezależnego Życia. – Świadczenie pielęgnacyjne powinno być w określonej kwocie należne na każde dziecko, szczególnie w przypadku samotnie wychowujących je kobiet – uważa. Agnieszka Szpila, matka dwójki dzieci z niepełnosprawnością upomina się także o ustawę o asystencji dla OzN. – Sercem i napędem ustawy o ŚW jest ustawa o asystencji. Wyrównywanie szans nie stanie się bez tej ustawy – mówiła. Tymczasem już kolejny rok ustawa tkwi w kancelarii prezydenta. Podczas drugiego czytania ustawy o ŚW z sejmowej mównicy wielokrotnie o ustawę o asystencji upominali się posłowie opozycji.
Czytaj również: Flagowy prezydencki projekt o asystencji osobistej utknął w kancelarii>>
Świadczenie pielęgnacyjne do 18 r. ż.
- Generalnie istota tych zmian polega na tym, że do 18 r. ż. osobie z niepełnosprawnością (OzN) przysługuje świadczenie pielęgnacyjne, do otrzymania którego będzie wymagane dzisiejsze orzeczenie o niepełnosprawności, a w wieku 16-18 lat znaczny stopień niepełnosprawności. Dodatkowo zostały zniesione ograniczenia dla opiekunów dotyczące aktywności zawodowej - wyjaśnia Olgierd Podgórski, dyrektor Departamentu Polityki Rodzinnej w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS). Oznacza to zatem, że osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne do 18 r. ż. osoby wspieranej będą mogły pracować bez żadnych ograniczeń i równocześnie pobierać to świadczenie. - Po 18 r. ż. osoba z niepełnosprawnością będzie mogła przejść na świadczenie wspierające – dodał dyr. Podgórski.
Prawa nabyte – stary i nowy system wsparcia osób z niepełnosprawnością
Jak podkreślił, świadczenie wspierające przysługuje bezpośrednio osobie z niepełnosprawnością, więc aktywność zawodowa opiekunów nie ma tu żadnego znaczenia. Jeśli zaś nie będą mogli pójść do pracy ze względu na konieczność wsparcia osoby wspieranej, pobierającej świadczenie wspierające, będą mieli opłacane składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe oraz zdrowotne bez żadnego ograniczenia czasowego.
Rządowy projekt ustawy o świadczeniu wspierającym zachowuje prawa nabyte. Zatem wszystkie osoby pobierające dotychczas świadczenia opiekuńcze: świadczenie pielęgnacyjne (ŚP), specjalny zasiłek opiekuńczy (SZO) lub zasiłek dla opiekuna (ZDO) będą mogły pozostać w starym systemie, obowiązującym dziś. Takie osoby pozostaną w starym systemie, jeśli tak zdecydują, również z dniem nabycia każdego kolejnego orzeczenia o niepełnosprawności. To oznacza również, że pozostaną w nim na obecnie obowiązujących zasadach, czyli np. pobierający świadczenia opiekuńcze nadal nie będą mogli do nich dorabiać. – W życiu tych opiekunów nic się nie zmieni – skonkludowała Joanna Cwojdzińska z Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną (PSONI). Nie zmieni się także w ich przypadku czas opłacania im składek społecznych – nie dłużej niż 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Zresztą dla pobierających ŚP na nowych zasadach pozostanie on taki sam, czyli 20 i 25 lat. Zachowana też zostanie coroczna waloryzacja ŚP. Nowa rozwiązanie w ustawie o ŚW znosi również konieczność zwracania ŚP od dnia miesiąca, w którym zmarła osoba wspierana.
Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 4/2023 >>
Nowe osoby w systemie na nowych zasadach
Olgierd Podgórski tłumaczył, że wszyscy, którzy wejdą do systemu po 1 stycznia 2024 r., bo np. nabędą niepełnosprawność, będą otrzymywali wsparcie już na nowych zasadach. Nie będą mieli prawa wyboru starego systemu. - W nowym systemie zostanie też zniesione ograniczenie pobierania ŚP równocześnie z emeryturą czy rentą, bo przy ŚW aktywność zawodowa opiekuna nie ma znaczenia – dodał.
Czytaj w LEX: Prowadzenie gospodarstwa rolnego jako negatywna przesłanka do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego - linia orzecznicza >>
Poprawki w obecnym projekcie ustawy rozszerzają też zakres podmiotowy osób mających prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Dziś przysługuje ono co do zasady osobie, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, czyli dzieciom i krewnym w linii prostej. Ustawa rozszerza uprawnienia do świadczenia na szeroko rozumianą pieczę zastępczą, czyli na rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka i placówki opiekuńczo-wychowawcze. – Jeśli te instytucje mają u siebie dzieci z niepełnosprawnością, które w orzeczeniu mają wskazany pkt 7 i 8 lub w przedziale wieku 16-18 lat zostanie im orzeczony znaczny stopień niepełnosprawności, od 1 stycznia 2024 r. otrzymają prawo do ŚP - podsumował Olgierd Podgórski.
Sprawdź w LEX: Czy świadczenie pielęgnacyjne jest świadczeniem nienależnie pobranym w związku z przyznaniem emerytury? >
Czytaj więcej: Opiekun niepełnosprawnego nie straci świadczenia zaraz po jego śmierci>>
Skala oceny potrzeby wsparcia wciąż nieznana
Nowe przepisy dalej uzależniają otrzymanie świadczenia wspierającego, jak było w pierwotnych propozycjach, od punktacji w skali potrzeby wsparcia – od 70 punktów. To się nie zmienia. Zmienia się natomiast liczba progów, od których będzie uzależniona wysokość ŚW. – Dotąd były 3 progi, teraz jest 6 poziomów wsparcia – od 70 pkt, po 5 kolejnych punktach jest nowy próg. Zatem wysokość ŚW wyniesie od 40 do 220 proc. renty socjalnej (40, 60, 80, 120, 180, 220 proc. renty socjalnej otrzyma osoba przy kolejnych progach). ŚW będzie dodatkowym wsparciem do wszystkich pobieranych świadczeń np. renty socjalnej. Dodatkowo poprawki wprowadzają możliwość wnioskowania o ŚW w terminie 3 miesięcy od ukończenia 18 r. ż. – podkreślił Olgierd Podgórski. Ten czas ma pozwolić osobom wspierającym na nie podejmowanie decyzji w ciemno, czy zostać na świadczeniach opiekuńczych na starych zasadach, czy bardziej korzystne będzie ŚW. W czasie 3 miesięcy OzN otrzyma decyzję o poziomie potrzeby wsparcia i na tej podstawie będzie można dowiedzieć się, jakie zasady będą bardziej korzystne dla rodziny. Lewica domaga się obniżenia progów punktacji od 50 pkt. To jedna z poprawek zgłoszonych przez posłankę Katarzynę Kotulę (Lewica) w czasie drugiego czytania w Sejmie. Na czwartkowym posiedzeniu komisji została ona odrzucona. Posłanka zwróciła także uwagę na konieczność zastosowania odpowiedniej skali w ocenie potrzeby poziomu wsparcia. – Dobrze, że jest otwarcie na inną możliwość, niż skala BVD. Bo to skala jest sercem i narzędziem tej ustawy – mówiła. Wiceminister Wdówik przypomniał, że w ustawie wprowadzono zapis, który zobowiązuje resort rodziny po roku działania ustawy do weryfikacji jej założeń, także tych dotyczących skali.
Czytaj w LEX: Standardy ochrony osób starszych i niepełnosprawnych w orzecznictwie międzynarodowym >>
Rząd postanowił wprowadzić skalę oceny funkcjonalnej OzN, która zdecyduje o wysokości ŚW rozporządzeniem. Obecne przewidywało hiszpańską skalę BVD.
Czytaj w LEX: Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej - komentarz praktyczny >>
Na razie nie wiadomo, jaka skala do oceny potrzeby poziomu wsparcia OzN zostanie zastosowana w nowych przepisach. – Opis skali umieściliśmy w rozporządzeniu, po to, aby mieć kilka miesięcy na dopracowanie tego rozwiązania. Mamy świadomość, że skala BVD nie jest idealna. Teraz jest ona mocno przebudowana. Nie jesteśmy do niej przywiązani. Jesteśmy w kontakcie ze stroną społeczną – powiedział wiceminister Paweł Wdówik. Zaznaczył, że test skali został wykonany m.in. na osobach z autyzmem, które są sprawne fizycznie, ale się nie komunikują. – Otrzymały one 83-85 pkt. Konieczna jest umiejętność stosowania wag – dodał. Podkreślił, że do skali zostanie także włączony czas potrzebny OzN na wykonanie poszczególnych czynności dnia codziennego.
Sprawdź w LEX: Czy matka, która ma umiarkowany stopień niepełnosprawności może pobierać świadczenie pielęgnacyjne na własne dziecko? >
Czytaj również: Kontrowersyjna skala oceny poziomu potrzeby wsparcia osób z niepełnosprawnością>>
Konieczne obniżenie punktacji w skali oceny potrzeby wsparcia
W opinii Adama Zawisnego, konieczne jest obniżenie progów oceny, które powinno rozpoczynać się od 50 pkt. Jak podkreśla, konieczne także byłoby wpisanie do ustawy opisu czasu, który jest potrzebny na wykonywanie danej czynności. – Inaczej będziemy „przyspawani” do skali BVD. Rozmawiamy z Hiszpanami, którzy przekonali się, że ta skala nie odpowiada potrzebom OzN. Cieszę się, że rząd nie jest przywiązany do skali BVD. W ustawie należałoby także dodać opis podstawowych obszarów funkcjonowania jak np.: uczenie się i zdobywanie wiedzy, ubieranie się, jedzenie i picie, poruszanie się w domu i poza nim – wymieniał. – Wtedy będziemy mieli pewność, że to będzie zagwarantowane – dodał.
Te propozycje uwzględniła w swoich zgłoszonych poprawkach Lewica. Dotyczą one m.in. wpisania katalogu czynności dnia codziennego i czasu potrzebnego na ich wykonanie do ustawy, obniżenie punktacji przy ustalaniu potrzeby poziomu wsparcia do progu 50, a nie 70 pkt jak jest obecnie czy zwiększenie ochrony opiekunów do trzech miesięcy, gdy umrze osoba wspierana przez nich. Wszystkie te poprawki odrzuciła w czwartek sejmowa komisja.
- Mogę wyrazić jedynie żal, że poprawki komisji, które gwarantowałyby OzN pewność, że wszystkie rodzaje niepełnosprawności będą uwzględnione w skali nie zostały przyjęte. Uważam, że taka pewność na poziomie ustawowym zdecydowanie uspokoiłaby środowisko osób z niepełnosprawnością – powiedział na czwartkowym posiedzeniu Krzysztof Kurowski, przewodniczący Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami (PFON). Strona społeczna, co zawierały poprawki Lewicy, chciała, by w ustawie uwzględnić szczególnie czas potrzebny na wykonywanie czynności oraz ocenę bólu.
Koalicja Obywatelska zgłosiła 8 poprawek do ustawy o świadczeniu wspierającym. Przewidują one, aby m.in. świadczenie pielęgnacyjne było przyznane na każde dziecko uprawnione w rodzinie, była możliwość dorabiania do ŚP dla opiekunów, którzy pozostaną w starym systemie, obniżyć próg punktacji przy ocenie potrzeby wsparcia z 70 do 50 pkt. Wszystkie zostały odrzucone podczas czwartkowego posiedzenia Komisji. Poprawka o uprawnieniu do ŚP na więcej niż jedno dziecko była już wcześniej przegłosowana w komisji pozytywnie. Wśród odrzuconych poprawek KO znalazła się też ta, która dotyczyła nie wliczania ŚW do dochodu. Strona społeczna zwróciła uwagę, że ostatecznie okazało się, że ŚW będzie wliczane do dochodu, choć rząd zapewniał, że tak nie będzie. – Pierwotnie ŚW miało nie być wliczane do dochodu, podobnie jak ŚP. To ogromny problem przy opłacie za specjalistyczne usługi opiekuńcze. To sprawi, że osoby najbardziej potrzebujące będą za nie płaciły 100 proc. – mówiła Joanna Cwojdzińska. Dziś średni koszt takich usług wynosi ok. 2000 zł miesięcznie. – To sprawi, że osoby otrzymujące ŚW zwrócą je do państwa – dodała. Wiceminister Wdówik zgodził się, że to błąd. – Jeśli nie wymyślimy innego rozwiązania, poprawimy to, bo to jest słowo, które daliśmy - powiedział.
Czytaj w LEX: Forma wsparcia dla JOPS w zakresie organizacji opieki wytchnieniowej >>
Sejm przyjął ustawę o świadczeniu wspierającym
Rząd przewiduje, że liczba obecnie korzystających z jakiegokolwiek wsparcia 230 tys. zwiększy się dwukrotnie do ok. 500 tys. osób. Obecnie uprawnionych jest 1,1 mln osób. Rząd szacuje, że w pierwszym roku obowiązywania ustawy, czyli 2024 r., ok. 800 tys. osób zgłosi się do wojewódzkich zespołów o określenie potrzeby poziomu wsparcia. Dlatego też chce zwolnić wojewódzkie zespoły z trybu ustawy o zamówieniach publicznych, w działaniach służących obsłużeniu wnioskujących. We wtorek, 23 maja, na posiedzenie komisji nie została wpuszczona strona społeczna, która miała jedynie możliwość łączenia się z obradującymi posłami zdalnie z budynku Sejmu. Poprawki wzbudziły także wiele emocji wśród posłów opozycji. Posłowie nie mieli bowiem możliwości wcześniejszego zapoznania się z autopoprawkami zgłoszonymi przez PiS. Otrzymali je w wersji papierowej dopiero na posiedzeniu komisji po upomnieniu się o nie. W czwartek strona społeczna mogła już uczestniczyć w posiedzeniu komisji, choć nie wszyscy zgłoszeni mieli taką możliwość.
W piątek nad ustawą głosowało 453 posłów, za było 445 posłów, przeciw 1, wstrzymało się 7 posłów, nie głosowało 6. Teraz ustawa o ŚW trafi do Senatu. Najbliższe jego posiedzenie zaplanowane jest na 21 i 22 czerwca br.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Czy korzystanie z urlopu wychowawczego po urodzeniu niepełnosprawnego dziecka jest formą rezygnacji z zatrudnienia w kontekście prawa do świadczenia pielęgnacyjnego? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.