Obecnie opiekunowie tracą prawo do świadczeń opiekuńczych już dzień po śmierci osoby wymagającej opieki. Ma się to zmienić od 1 stycznia 2024 r. na mocy ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r., poz. 852). Wprowadza ona zmianę w ustawie o świadczeniach rodzinnych, zgodnie z którą opiekun pobierający ŚP lub SZO, w przypadku śmierci osoby, którą się opiekował, zachowa prawo do tych świadczeń do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpił zgon.
Sprawdź w LEX: Czy w okresie pełnienia dobrowolnej służby wojskowej przysługuje świadczenie pielęgnacyjne? >
Jak podkreśla Magdalena Januszewska, radca prawny, należąca do Polskiej Sieci Naukowej Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego COOPERANTE, wydłużenie okresu pobierania świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego na jakiś okres po śmierci osoby wspieranej jest działaniem racjonalnym i oczekiwanym przez opiekunów. Rzeczywiście, środowisko to wielokrotnie podnosiło problem, że z dnia na dzień, po wielu latach opieki nad osobą jej wymagającej, zostają z niczym. - Wydłużenie czasu pobierania tych świadczeń ułatwi opiekunom wejście w nową rzeczywistość, także zawodową, z jaką muszą się zmierzyć po śmierci osoby wymagającej opieki – mówi mec. Januszewska. - Dodajmy, że przepis ten zacznie działać w 2024 r., bo dotyczy sytuacji, gdy taka osoba umrze po 31 grudnia 2023 r. – zauważa.
Sprawdź w LEX: Czy obywatelce Ukrainy, status UKR przysługuje świadczenie pielęgnacyjne na męża, który ma znaczny stopień niepełnosprawności? >
Czytaj również: Ustawa o świadczeniu wspierającym skierowana do sejmowej komisji – będą zmiany>>
Świadczenia opiekuńcze ważnym wsparciem w trudnym doświadczeniu
Magdalena Kijańska, która założyła Fundację KTOŚ, wspierającą rodziny z osobami wymagającym opieki, podkreśla, że Inicjatywa „Nasz Rzecznik” niedawno apelowała do RPO, aby zmienić przepisy w tym zakresie na rzecz większej ochrony opiekunów po śmierci bliskiej osoby wspieranej. – To ważny krok, że przedłużono chociaż o dwa miesiące możliwość pobierania świadczeń opiekuńczych, ale to zdecydowanie za krótki czas. Człowiek, który straci osobę, którą się opiekował, traci wszystko, przeżywa traumę i na pewno w przeciągu niespełna dwóch miesięcy będzie mu ciężko np. iść do pracy – mówi. Sama ma za sobą doświadczenie utraty dziecka. – Świat się wtedy rozsypuje i potrzeba długiego czasu na przeżycie żałoby – dodaje. Zaznacza, że większość osób, którym pomaga Fundacja KTOŚ, to samotne matki. Gdy odchodzi ich dziecko, niezależnie jak długo się nim opiekowały, często pozostają bez środków do życia.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Uzyskiwanie przez opiekuna emerytury a prawo do świadczenia pielęgnacyjnego >
Przejściowe prawo opiekunów do świadczenia pielęgnacyjnego po śmierci osoby wspieranej
Mec. Januszewska podkreśla, że tylko ci opiekunowie – pobierający ŚP lub SZO, będą mogli korzystać jeszcze przez niespełna dwa miesiące z tych świadczeń. Jeśli w tym czasie podejmą pracę lub zaczną pobierać emeryturę, rentę lub inne podobne świadczenia, nie utracą prawa do ŚP lub SZO. - Przepis ten nie zmienia jednak sytuacji pozostałych opiekunów, gdyż oni nadal nie mogą dorabiać w świetle ustawy o świadczeniach rodzinnych, bez ryzyka utraty świadczenia – zaznacza mec. Januszewska.
Sprawdź w LEX: Czy uchylić świadczenie pielęgnacyjne, jeśli z pisma strony wynika, że nie mieszka z dzieckiem w Polsce? >
Świadczenie pielęgnacyjne razem ze świadczeniem rodzicielskim
Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów, także tylko ta grupa opiekunów będzie mogła jednocześnie pobierać ŚP lub SZO i świadczenie rodzicielskie lub dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego. - Dziś opiekun, który potencjalnie spełnia warunki do kilku świadczeń musi wybrać: albo świadczenie opiekuńcze, albo wynikające z rodzicielstwa – mówi mec. Januszewska.
W jej opinii, nowelizacja poprawia sytuację opiekunów, którzy stracili bliską osobę z niepełnosprawnością – przejściowo, przez okres niespełna dwóch miesięcy. - Nie dokonuje jednak zasadniczych zmian w sytuacji ogółu opiekunów osób z niepełnosprawnością - podkreśla.
Linia orzecznicza: Czy korzystanie z urlopu wychowawczego po urodzeniu niepełnosprawnego dziecka jest formą rezygnacji z zatrudnienia w kontekście prawa do świadczenia pielęgnacyjnego? >
Trzeba równocześnie pamiętać, że Sejm pracuje obecnie nad ustawą o świadczeniu wspierającym. Jeszcze nie wiadomo, jaki będzie jej ostateczny kształt. Na razie wejście w życie pierwszych zmian we wsparciu osób z niepełnosprawnością i pobieraniu świadczenia pielęgnacyjnego zaplanowane są na 1 stycznia 2024 r. Kolejne będą wprowadzane stopniowo w następnych latach.
Na razie trudno ocenić, jak te zmiany wzajemnie na siebie wpłyną. - Z oceną systemu wsparcia należy wstrzymać się do czasu ostatecznego kształtu ustawy o świadczeniu wspierającym. Na ten moment zmiany nie są rewolucyjne, szczególnie w odniesieniu do dorabiania do ŚP i SZO ogółu opiekunów – mówi mec. Magdalena Januszewska.
Sprawdź również książkę: Akty prawa miejscowego dotyczące świadczeń rodzinnych oraz wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej ebook >>
Koniec ważności orzeczeń o niepełnosprawności
Warto też przypomnieć, że tą samą ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów uchylono art. 15h w ustawie z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Oznacza to, że orzeczenia o niepełnosprawności nie będą już automatycznie wydłużane.
- Ustawa nowelizująca zawiera jednak szereg przepisów (art. 23-26 ustawy nowelizującej), które zapobiegną sytuacji, w której wszystkie „przedłużane” orzeczenia utraciłby ważność w tym samym czasie. Można zatem liczyć na zachowanie uprawnień, w zależności od daty ważności „wydłużanego” orzeczenia - do 31 grudnia 2023 r., 31 marca 2024 r. i 30 września 2024 r. – mówi mec. Januszewska. - Osoby niepełnosprawne, które korzystały z dobrodziejstwa przedłużania ważności orzeczeń, powinny zatem ubiegać się o wydanie kolejnego orzeczenia - dodaje.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
