Jak wskazano w opinii, rewolucja cyfrowa spowodowała głębokie przemiany w sektorze mediów, a w szczególności w sektorze prasy drukowanej, mierzącym się z ewolucją zwyczajów użytkowników, rozwojem internetowych usług przeglądu prasy oraz konkurencją ze strony nowych kanałów cyfrowych. Zmiany te doprowadziły do drastycznego spadku dochodów wydawców, zagrażając ich modelowi biznesowemu i ich istotnej roli w społeczeństwach demokratycznych. Aby temu zaradzić, podjęto szereg inicjatyw ustawodawczych, obejmujących m.in. przepisy Unii Europejskiej wprowadzające nowe prawa własności intelektualnej na rzecz wydawców prasowych. Środki te spotkały się jednak z ostrą krytyką w odniesieniu do ich skuteczności i legalności.

Pytania o wdrażanie dyrektywy 

W opisywanej sprawie zwrócono się do Trybunału o orzeczenie w przedmiocie zgodności włoskich przepisów transponujących dyrektywę w sprawie prawa autorskiego na jednolitym rynku cyfrowym. Dyrektywa ta wprowadza szczególne prawo pokrewne na rzecz wydawców prasowych w odniesieniu do korzystania online z ich publikacji przez dostawców usług społeczeństwa informacyjnego (DUSI), takich jak Meta Platforms Ireland Limited (Meta). Meta, która w szczególności jest operatorem sieci społecznościowej Facebook, wniosła skargę do regionalnego sądu administracyjnego dla Lacjum (Włochy) o stwierdzenie nieważności decyzji włoskiego urzędu regulacyjnego ds. komunikacji (AGCOM). Meta kwestionuje zgodność tej decyzji i mającego zastosowanie ustawodawstwa włoskiego z prawem Unii, w szczególności z dyrektywą i Kartą praw podstawowych Unii Europejskiej. Uznając, że kwestie te budzą wątpliwości co do wykładni prawa Unii, sąd włoski postanowił zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości w trybie prejudycjalnym. Sąd ten zastanawia się w szczególności nad charakterem wspomnianego prawa, obowiązkami nałożonymi na DUSI oraz nad rolą powierzoną AGCOM w ramach negocjacji między wydawcami a platformami.

Silna asymetria rynku - konieczne przywracanie równowagi 

W przedstawionej opinii Maciej Szpunar, rzecznik generalny, stwierdził, że prawa, jakie prawodawca Unii zamierzał przyznać wydawcom prasowym, nie mają ogólnego charakteru praw autorskich ani innych praw pokrewnych. Nie mają one bowiem na celu umożliwienia wydawcom prasowym sprzeciwienia się korzystaniu z ich publikacji przez DUSI bez rekompensaty finansowej. Byłoby to potencjalnie bardziej szkodliwe dla wydawców niż dla DUSI. Mają one raczej na celu określenie warunków, na jakich publikacje te będą rzeczywiście wykorzystywane, przy jednoczesnym umożliwieniu wydawcom otrzymania godziwej części dochodów uzyskiwanych przez DUSI z tytułu tego korzystania. Państwom członkowskim powinien zatem przysługiwać zakres uznania w celu zagwarantowania skuteczności tych praw. Zatem środki, takie jak ciążący na DUSI obowiązek rozpoczęcia negocjacji, udzielenia pewnych informacji lub nieograniczania widoczności treści wydawców podczas tych negocjacji, nie są co do zasady sprzeczne z dyrektywą, o ile nie zobowiązują do zawarcia umowy lub dokonania zapłaty bez rzeczywistego lub przewidywanego korzystania. Uprawnienia przyznane AGCOM – w tym określenie orientacyjnych kryteriów ustalania wynagrodzenia, rozstrzyganie sporów i kontrola obowiązku informacyjnego – są dopuszczalne, jeżeli korzystanie z nich odbywa się w ramach wspomagania i nie pozbawia stron przysługującej im swobody umów. Mechanizmy te mają na celu przywrócenie równowagi na rynku charakteryzującym się silną asymetrią między platformami a wydawcami. Wreszcie, zdaniem rzecznika generalnego, wprowadzone w ten sposób ograniczenia nie naruszają wolności prowadzenia działalności gospodarczej chronionej Kartą, ponieważ służą realizacji interesu ogólnego uznanego przez prawodawcę europejskiego: wzmocnieniu rentowności ekonomicznej prasy, będącej istotnym filarem demokracji.

Opinia rzecznika generalnego nie wiąże Trybunału Sprawiedliwości. Zadanie rzeczników generalnych polega na przedkładaniu Trybunałowi, przy zachowaniu całkowitej niezależności, propozycji rozstrzygnięć prawnych w sprawach, które rozpatrują. Sędziowie Trybunału rozpoczynają teraz obrady w tej sprawie. Wyrok zostanie wydany w późniejszym terminie. 

Sygn. C-797/23

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.