Branża winiarska rośnie jak na drożdżach pomimo barier prawnych

Działalność w zakresie wyrobu lub rozlewu wina wymaga w Polsce – co do zasady - wpisu do rejestru prowadzonego przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. To samo dotyczy plantacji winorośli. Mimo tych ograniczeń, branża winiarska szybko się rozwija, a drobną działalność można prowadzić bez rejestracji.

Na koniec września br. wyrobem lub rozlewem win zajmowało się w Polsce 324 przedsiębiorców, a uprawą winorośli 724 plantatorów - wynika z rejestru Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR). Dla porównania - w 2010 r. wino w Polsce produkowało zaledwie 20 podmiotów. -Polskie winiarstwo przeszło w ostatnich latach ogromną przemianę. Z niszowej działalności stało się dynamicznie rozwijającą się branżą o rosnącym znaczeniu gospodarczym i turystycznym. Zmiany prawne, wsparcie instytucji i rosnące zainteresowanie enoturystyką sprawiły, że branża ta rozwija się szybciej niż kiedykolwiek – podkreśla KOWR. W latach 2009-2024 powierzchnia uprawy winorośli wzrosła 26-krotnie (z 36 do 951 hektarów). Jednocześnie nastąpił ok. 60-krotny wzrost produkcji wina (z 412 do 25,6 tysięcy hektolitrów).

Dużo skomplikowanych przepisów

Choć tradycje polskiego winiarstwa sięgają średniowiecza, to impulsem do rozwoju tej branży było przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oraz decyzja Rady UE z 2009 r. zezwalająca na sprzedaż win wyprodukowanych w kraju. Kolejnym przełomowym momentem dla branży było uchwalenie w 2011 r. korzystnych dla winiarzy przepisów. Wprowadziły one m.in. pojęcie producenta wina i zwolniły z obowiązku rejestracji działalności gospodarczej rolników wyrabiających nie więcej niż 100 hektolitrów. Ustawa zniosła też wiele wcześniejszych wymogów formalnych dotyczących wyrobu wina. Obecnie działalność winiarską reguluje ustawa z 2 grudnia 2021 r. o wyrobach winiarskich (Dz. U. z 2023 r. poz. 550), która wprowadza odpowiednie definicje, reguluje zasady produkcji i obrotu wyrobami winiarskimi, a także zawiera regulacje dla drobnych producentów, którzy nie muszą się rejestrować. Ustawę uzupełnia m.in. rozporządzenie z 27 września 2022 r. w sprawie szczegółowego sposobu wyrobu fermentowanych wyrobów winiarskich, rodzajów tych napojów, ich dodatkowego znakowania oraz szczegółowych wymagań, które powinny spełniać te napoje (Dz. U. z 2022 r. poz. 2113). Ponadto warto sięgnąć do unijnego rozporządzenia 1308/2013/UE, które stanowi podstawę prawną dla wspólnej organizacji rynków produktów rolnych, w tym winogron i wina, określa m.in. normy produkcji. 

Nieliczne wyjątki od obowiązku rejestracji

Statystyki KOWR dotyczą jednak jedynie działalności rejestrowanej, a to nie całość branży. -Działalność gospodarcza w zakresie wyrobu lub rozlewu wyrobów winiarskich jest co do zasady działalnością regulowaną i jako taka wymaga wpisu do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność w zakresie wyrobu lub rozlewu wyrobów winiarskich. Wpis do takiego rejestru ma charakter sformalizowany i musi zostać poprzedzony sporządzeniem stosownej dokumentacji i dostosowaniem samej winiarni do wymogów prawa. Co jednak niezwykle istotne, działalność gospodarcza w zakresie wyrobu wina przez drobnego producenta wina z upraw własnych nie jest działalnością regulowaną i nie podlega wpisowi do rejestru. Producenci tacy, nie muszą spełniać szeregu wymagań stawianych innym podmiotom produkcyjnym a w pewnych przypadkach, nie muszą nawet rejestrować działalności gospodarczej – czytamy na branżowym blogu prawoalkoholowe.pl.

W Polsce są produkowane głównie wina białe (ponad 16 tysięcy hektolitrów). Wielkość produkcji win w danym roku w dużym stopniu zależy od wielkości zbiorów winogron, na co mają wpływ warunki pogodowe. Główne rejony produkcji wina to okolice Zielonej Góry i Sandomierza. Równie dynamicznie jak produkcja win rośnie areał upraw winogron. Na początku poprzedniej dekady powierzchnia plantacji winogron w Polsce wynosiła zaledwie 50 hektarów, a obecnie do ewidencji KOWR zarejestrowane jest ok. 1099 hektarów winnic.

Ewidencję winnic, z których można pozyskiwać winogrona przeznaczone do wyrobu wina, KOWR prowadzi od marca 2022 r. Ośrodek otrzymuje też informacje od producentów wina, którzy zamierzają wyrabiać wino w danym roku winiarskim. Plantatorzy winorośli i producenci wina zobowiązani są do składania danych statystycznych dotyczących wielkości zbiorów winogron i produkcji wina do 15 stycznia każdego roku. Ewidencja taka jest potrzebna, ponieważ wino jest objęte podatkiem akcyzowym. Kontrolowane są też metody produkcji wina, jego etykietowania oraz certyfikacji. Ponadto Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa kontroluje uprawy winorośli, bowiem wino w Polsce można produkować tylko z dozwolonych przepisami unijnymi odmian winorośli.