O patencie europejskim o jednolitym skutku (dalej: patent jednolity) mówi się od dawna. Pierwsze dyskusje i prace dotyczące tego systemu rozpoczęły się kilkadziesiąt lat temu. Ze względu na skomplikowany proces legislacyjny oraz uczestnictwo w nim wielu państw trudno było dojść do porozumienia. Sprawa „nabrała tempa” w ostatnich kilkunastu latach i wreszcie system patentu jednolitego został uruchomiony w dniu 1 czerwca 2023 r. Co ciekawe, do ostatniej chwili nie był znany ostateczny kształt niektórych przepisów i pewne aspekty pozostawały niejasne.
Minęło już nieco czasu od wejścia w życie systemu i coś się wreszcie wyklarowało, jednak nadal pozostają znaki zapytania. Jednym z nich jest to, czy patent jednolity faktycznie ma sens, zwłaszcza z punktu widzenia polskich przedsiębiorców. W tym artykule postaram się ująć podstawowe pozytywy i negatywy systemu.
Czytaj też: Jednolity Sąd Patentowy od czerwca - firmy mają dwa miesiące na rezygnację
Jednym z problemów dotyczących systemu patentu jednolitego jest rozróżnienie pomiędzy samym patentem jednolitym a sądem do spraw patentu o jednolitym skutku (ang. Unified Patent Court - UPC) i procedurami związanymi z przystąpieniem lub wystąpieniem z systemu w zakresie obu tych instytucji. Dotychczas były one omawiane wspólnie. Ich rozróżnienie jest jednak kwestią dość istotną, gdyż są to aspekty oddzielne, choć ze sobą ściśle powiązane. Patent jednolity i UPC nie istnieją jeden bez drugiego (choć są od tego pewne wyjątki).
Czytaj w LEX: Magulska Julia, Patenty - szykują się zmiany w przepisach [projekt UE] >
Patent jednolity
Wniosek o patent jednolity zastępuje procedurę walidacji patentu europejskiego w kilkunastu krajach, które przystąpiły do systemu, czyli w : Austrii, Belgii, Bułgarii, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Niemczech, Łotwie, Litwie, Luksemburgu, Malcie, Holandii, Portugalii, Słowenii, Szwecji i we Włoszech.
O patent jednolity można wystąpić dla patentu europejskiego, dla którego publikacja informacji o udzieleniu patentu miała miejsce po 31 maja 2023 r. Dla patentów, w których taka publikacja miała miejsce wcześniej nie można wystąpić o patent jednolity. Sumaryczny koszt walidacji we wszystkich krajach systemu, dla patentu europejskiego, którego tekst ma około 20 stron, szacowany jest na około 60-65 tysięcy złotych brutto (w tym honoraria rzecznika polskiego i rzeczników zagranicznych, koszty tłumaczeń oraz opłaty urzędowe). Dla porównania koszt wystąpienia o patent jednolity to około 4 tysiące złotych brutto (w tym koszt tłumaczenia na jeden dodatkowy język poza językami urzędowymi Europejskiego Urzędu Patentowego oraz honorarium rzecznika). Spośród państw systemu niejednokrotnie pojedyncza walidacja kosztuje tyle co wniosek o patent jednolity, a niektóre nawet dwa razy tyle.
Przy patencie jednolitym wielokrotnie zmniejszają nam się również coroczne opłaty za utrzymywanie patentu w mocy. Wnosi się tu co roku tylko jedną opłatę, natomiast w przypadku tradycyjnie walidowanego patentu na tym samym terytorium opłaty (porównywalne) wnosi się w każdym kraju. Wybór zatem wydaje się dość oczywisty.
Czytaj w LEX: Zła wiara zgłaszającego znak towarowy w świetle orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego >>
Sąd do spraw patentu jednolitego
Sąd do spraw patentu jednolitego (UPC) ma rozpatrywać sprawy o naruszenie patentu w krajach, które przystąpiły do systemu, a także wnioski o unieważnienie patentu na terytorium objętych systemem. W przypadku patentów tradycyjnie walidowanych w krajach systemu, w okresie przejściowym uprawniony z patentu ma wybór czy wystąpić o naruszenie patentu do UPC czy do sądów krajowych w wybranych krajach – tam gdzie wystąpiło naruszenie. Dla tych samych patentów osoby trzecie mają również wybór, czy wnioskować o unieważnienie patentu w UPC (w takiej sytuacji unieważniana jest za jednym zamachem cała wiązka patentów w tych krajach) czy unieważniać patent oddzielnie w wybranych krajach systemu.
Wystąpienie o patent jednolity dla patentu opublikowanego po 31 lipca 2023 r. jest jednoznaczne ze złożeniem wniosku o objęcie go jurysdykcją UPC. Złożenie w takiej sytuacji wniosku o wyjście z tej jurysdykcji („opt-out”) jest niemożliwe. Dla wszystkich tradycyjnie walidowanych patentów, można składać wnioski „opt-out” i ewentualnie „opt-in” – zależnie od sytuacji i strategii uprawnionego. Takie wnioski można składać w siedmioletnim okresie przejściowym (który może być ewentualnie przedłużony o kolejne 7 lat). Planuje się, że po upływie tego okresu wszystkie patenty europejskie przejdą pod jurysdykcję UPC. Wszczęcie jakiejkolwiek procedury naruszeniowej lub unieważnieniowej (w UPC lub na szczeblu krajowym) blokuje możliwość składania takich wniosków.
Postępowania przed UPC mają być szybkie (rok), ich zaletą będzie też to, że wszystko będzie się odbywało w jednym miejscu, za pośrednictwem jednego pełnomocnika.
Koszty związane z przeprowadzeniem postępowania przed UPC mają być porównywalne np. z kosztami podobnego postępowania w samych Niemczech, a zatem sumaryczny koszt postępowania przed UPC, będzie wielokrotnie niższy niż gdybyśmy chcieli przeprowadzać takie postępowania w trybie krajowym w kilku krajach.
Niebezpieczeństwa systemu
We wspomnianym okresie przejściowym będą trzy grupy patentów europejskich ważnych na terytorium objętym systemem:
- grupa 1 - patenty jednolite (obowiązkowa jurysdykcja UPC),
- grupa 2 - tradycyjne patenty europejskie (walidowane krajowo), dla których nie złożono wniosków opt-out (jurysdykcja UPC i krajowa),
- grupa 3 - tradycyjne patenty europejskie, dla których złożono wnioski opt-out (obowiązkowa jurysdykcja krajowa).
W grupie 1 i grupie 3 sytuacja jest klarowna. Na świadome wejście do systemu lub wyjście z niego zapewne decydują się przedsiębiorcy, którzy są dobrze zorientowani co do działalności konkurencyjnych przedsiębiorstw. Wiedzą, czy mogą spodziewać się naruszeń i na jaką skalę oraz podejmują świadome decyzje odnośnie postępowań sądowych i administracyjnych.
Sprawdź w LEX: Czy spółka ma prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury od firmy patentowej za usługę utylizacji "podrobionego" towaru? >
W grupie 2 sytuacja będzie dynamiczna. Tej grupy dotyczą oba rodzaje postępowań (przed UPC lub w trybie krajowym). Tu będziemy obserwować tendencje, który rodzaj postępowań będzie chętniej wszczynany. W tej grupie będą zapewne niewielkie przedsiębiorstwa, których zakres działalności nie jest na tyle duży aby realnie istniało ryzyko naruszania patentów, więc decydują się nie podejmować aktywnych kroków związanych z wyjściem lub wejściem do systemu. Jednak ta grupa jest też „grupą ryzyka” – gdyż ci przedsiębiorcy mogą zostać zaskoczeni tym, że ktoś chce unieważnić ich patent na całym terytorium UPC tylko dlatego, że „przeszkadza” on w działalności większego konkurenta. Może się okazać, że takich przedsiębiorców nie będzie stać na poniesienie kosztów postępowania przed UPC i stracą patent jedynie z tego powodu.
Przedsiębiorcy posiadający patent europejski lub zgłoszenie europejskie powinni zatem rozważyć, jakie jest prawdopodobieństwo, że patent zostanie naruszony lub że ktoś będzie chciał patent unieważnić? W ilu i jakich krajach systemu może nastąpić naruszenie? Jak ważne będzie uzyskanie szybkiej decyzji o natychmiastowej wykonalności jednocześnie dla kilku jurysdykcji? Jak mocne mogą być potencjalne argumenty dotyczące naruszenia lub unieważnienia, porównując jurysdykcję krajową i UPC? Jak ważne są dla uprawnionego niskie koszty postępowania? Jak ważne jest dla uprawnionego skoordynowanie postępowania w jednym miejscu (u jednego pełnomocnika, w jednym sądzie)? Czy jest prawdopodobne, że lokalne procedury/przepisy będą miały wpływ na postępowanie (np. rodzaj i sposób zbierania i dostarczania dowodów w sprawie o naruszenie)?
WZORY DOKUMENTÓW DO POBRANIA w LEX:
- Umowa o wspólności patentu >
- Umowa sprzedaży patentu >
- Podanie o udzielenie prawa ochronnego na znak towarowy >
- Umowa sprzedaży prawa ochronnego na wzór użytkowy >
Podsumowanie
Nie jest zaskoczeniem, że nowy system ma wady i zalety. Dlatego też, w sprawie każdego patentu lub zgłoszenia europejskiego uprawnieni muszą rozważyć i przekalkulować wszystkie “za i przeciw” tego systemu. Ryzykiem nowego systemu jest to, ze umożliwia unieważnienie patent europejskiego jednocześnie na całym terytorium objętym patentem jednolitym przez nowy i – póki co – nieprzetestowany sąd.
Czytaj też w LEX: Sztoldman Agnieszka - Pierwszeństwo do uzyskania patentu - prymat w czasie czy przewaga w prawie? >>
Może to być jeden z powodów, dla których na wyjście z systemu dotychczas zdecydowało się więcej uprawnionych, niż zakładano (w okresie „sunrise”, tj. na trzy miesiące przed startem systemu, złożono niemal 500 000 wniosków „opt-out”, zaś spodziewano się ich około 50 000). Zważywszy na fakt, iż można złożyć wniosek „opt-in” w późniejszym okresie, być decyzja o przeczekaniu jest rozsądna. Trzeba mieć jednak na uwadze to, że taka decyzja również jest obarczona pewnym ryzykiem – konkurencja może z rozmysłem wszcząć postępowanie w trybie krajowym, aby zablokować możliwość manewru. Niestety, im więcej wniosków „opt-out” tym mniej patentów będzie podlegało jurysdykcji UPC a zatem UPC będzie miało mniej okazji do rozwinięcia orzecznictwa.
Aby można było ocenić czy nowy system spełnia założenia i czy się sprawdza, oraz jaka jest skala jego wykorzystania, trzeba poczekać aż zapadną pierwsze decyzje UPC – rok, może nawet dwa lata – gdyż to pozwoli na ocenę zasadności tych decyzji i jakości nowego sądu.
Marta Krzymowska, rzecznik patentowy w Kancelarii Patentowej Patpol
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
