O konieczności wprowadzenia zmian do prawa własności przemysłowej (PWP) wiele się mówiło, dlatego od czasu pojawienia się w wykazie prac legislacyjnych założeń do projektu nowego aktu, projekt ten był niecierpliwie wyczekiwany. Dość wspomnieć, że aktualnie obowiązująca wersja PWP ma źródło w uchwalonej ponad dwie dekady temu ustawie, która przeszła od tego czasu ponad 20 nowelizacji, wprowadzających na przestrzeni lat rozmaite modyfikacje, z których wiele należy ocenić jako istotne dla systemu ochrony własności przemysłowej. Zrobienie „generalnych porządków” wydawało się wskazane, tym bardziej, że wiele przepisów było krytykowanych jako niejasne i budzące wątpliwości interpretacyjne. Dodatkowo, intensywny w ostatnich latach rozwój technologiczny i gospodarczy nakłaniał do refleksji i zastanowienia w kierunku zmiany prawnego status quo.
Czytaj też: Rząd szykuje reformę własności przemysłowej>>
Czytaj też: Własność przemysłowa jako aport do spółki handlowej >
Nowe prawo, nowe wyzwania
Do konsultacji publicznych Ministerstwo Rozwoju i Technologii przedstawiło projekt nowego prawa własności przemysłowej. Celem prawodawcy, jak czytamy w obszernym uzasadnieniu do projektu ustawy, jest wsparcie przedsiębiorców w rozwoju ich działalności opartej na nowych technologiach i innowacyjnych rozwiązaniach m.in. poprzez zapewnienie możliwie przyjaznego, szybkiego, prostego i mniej formalnego procesu rejestracji i utrzymywania ochrony praw własności intelektualnej. I faktycznie, wstępna lektura projektu pozwala na odnalezienie szeregu przepisów, które te cele zdają się realizować. Dodatkowo można także uznać, że proponowane zmiany prowadzą do większej harmonizacji krajowych przepisów z regulacjami unijnymi.
Czytaj też: Znaki towarowe - wycena i ewidencja >
W wyniku planowanej zmiany, dotychczasowa ustawa zostanie zastąpiona nową, co jest słusznym rozwiązaniem biorąc pod uwagę dotychczasową, długą historię zmian legislacyjnych, kompleksowe podejście do reformy PWP, jak również to, że wprowadzane zmiany mają zróżnicowany charakter. Niektóre z proponowanych rozwiązań są zupełnie nowe dla polskiego porządku prawnego, niektóre zostały zmienione w sposób reformujący dotychczasowe prawo w kierunku założeń ustawodawcy (np. skrócenie terminów ustawowych), niektóre z kolei pozostały w niezmienionym kształcie. Dodatkowo ustawodawca wykorzystał nowelizację do wprowadzenia zmian o charakterze porządkującym, systemowym (np. zmiana nazwy sprzeciwu wobec zgłoszenia znaku towarowego na „opozycję”), co też należy ocenić pozytywnie.
Proponowane zmiany dotyczą zarówno poszczególnych przedmiotów praw jak i kwestii proceduralnych i są kompleksowe. Poniżej wylistowane zostały wybrane zagadnienia, przy czym trzeba mieć świadomość, że nie wyczerpują one tematu nowelizacji PWP, której zakres jest bardzo szeroki.
Szybkość postępowania
Jednym z podstawowych założeń nowego prawa ma być skrócenie czasu uzyskiwania ochrony i szybkość postępowań. W celu realizacji tych założeń, skrócono terminy niektórych czynności podejmowanych w ramach postępowań – tak po stronie stron postępowania, jak i po stronie urzędu. Przykładowo do 6 miesięcy (liczonych od dnia wpływu zgłoszenia do Urzędu) skrócono czas, w jakim UPRP powinien sporządzić sprawozdanie ze stanu techniki. Skróceniu uległ też okres na zgłoszenie opozycji (sprzeciwu) od zgłoszenia znaku towarowego z 3 do 2 miesięcy.
Czytaj też: Charakter znaku towarowego jako dobra prawnego >
Inną nową zasadą, która przyczyni się do przyspieszenia postępowania przed Urzędem, ma być orzekanie na posiedzeniach niejawnych w sprawach spornych (rozprawa możliwa będzie w określonych przez ustawę przypadkach).
Również szereg uproszczeń i zmian w ramach samych procedur np. znaków czy wzorów użytkowych spowoduje przyspieszenie w ramach procesu rejestracji. Przykładowo, prognozowane jest, że w skutek zmian w zakresie rejestracji wzorów użytkowych, prognozowany czas rozpatrywania zgłoszeń wzorów użytkowych ma zostać skrócony do 12 miesięcy.
Czytaj też: Wujek Wania zamiast McDonald's - rosyjskie podróbki odwetem za sankcje>>
Znaki towarowe
Dość znaczące zmiany mają zostać wprowadzone w ramach procedury rejestracji znaków towarowych. W związku z rezygnacją z utrzymywania Biuletynu Urzędu Patentowego, publikacje informacyjne znaków towarowych będą podawane do publicznej wiadomości na etapie zgłoszenia znaku na stronie internetowej Urzędu Patentowego RP (tj. zarówno ujawnienie znaku, jak i późniejsza publikacja po zbadaniu tzw. bezwzględnych przeszkód udzielenia ochrony).
Dotychczasowy „sprzeciw” zastąpiono określeniem „opozycja”, a okres na jej wniesienie, jak wspominano już wyżej, skrócono do 2 miesięcy od daty publikacji informacji o zgłoszeniu znaku. Zrezygnowano również z aktualnego obligatoryjnego 2-miesięcznego okresu ugodowego dla stron w toku postępowania spornego (opozycji).
Z innych wartych do odnotowania zmian dotyczących znaków towarowych, warto wskazać, że nowelizacja rezygnuje z dotychczasowej instytucji wspólnego prawa ochronnego na znak towarowy.
Czytaj też: Oszuści podszywają się pod Urząd Patentowy i żądają opłat za rejestrację znaków>>
Wzory przemysłowe
Efektem nowelizacji w odniesieniu do wzorów będzie z pewnością jeszcze pełniejsza harmonizacja przepisów o wzorach przemysłowych z unijnymi rozwiązaniami z Dyrektywy 98/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13 października 1998 r. w sprawie prawnej ochrony wzorów (Dz.Urz.UE.L 1998.289.28).
Jedną z kluczowych modyfikacji w tym kierunku będzie zmiana definicji wzoru przemysłowego oraz warunków uzyskania jego ochrony. Definicja wzoru została zharmonizowana z definicją zawartą w art. 1 ww. dyrektywy. Pominięto w niej ustawowe warunki ochrony - nowość i indywidualny charakter (zbędne w tym miejscu), a pojęcie „wytwór” zastąpiono określeniem „produkt” (jak w dyrektywie). Warunki ochrony wzoru przemysłowego w zakresie jego nowości i oryginalnego charakteru zostały zharmonizowane z przepisami dyrektywy (zob. art. 3 ust. 2–4 oraz art. 4–6 tej dyrektywy).
Wzory użytkowe
Istotna zmiana ma nastąpić w zakresie uzyskiwania ochrony wzorów użytkowych tj. dotychczasowy system badawczy ma zostać zastąpiony systemem rejestrowym. Takie podejście, w założeniu, ma pozwolić na szybsze rozpatrywanie zgłoszeń i skrócenie tego czasu.
Podanie o udzielenie prawa z rejestracji na wzór przemysłowy - WZÓR DOKUMENTU >
W zakresie samych wymogów zgłoszenia występuje sporo podobieństw do aktualnej regulacji - tak, jak obecnie, zgłoszenie wzoru użytkowego powinno obejmować: podanie, opis wzoru użytkowego, zastrzeżenie albo zastrzeżenia ochronne oraz rysunek albo rysunki. Wymogi dotyczące poszczególnych elementów zgłoszenia zostały nieznacznie zmienione w celu doprecyzowania i wyeliminowania wątpliwości. Nadal zgłoszenie wzoru będzie mogło obejmować tylko jedno rozwiązanie, przy czym dopuszczalne będzie ujęcie w zgłoszeniu różnych postaci wytworu posiadających te same istotne cechy techniczne rozwiązania. Nadal też zgłoszenie będzie mogło zawierać tylko jedno zastrzeżenie ochronne niezależne.
Projekt przewiduje odstąpienie od zasady sporządzania sprawozdania o stanie techniki dla każdego zgłoszenia wzoru użytkowego. Zgłaszający będzie mógł złożyć wniosek o sporządzenie sprawozdania o stanie techniki. Wraz ze sprawozdaniem, Urząd Patentowy będzie sporządzał ocenę dotyczącą warunku nowości i warunku jednego rozwiązania. Wniosek o sporządzenie sprawozdania nie będzie wstrzymywał biegu postępowania w sprawie zgłoszenia wzoru użytkowego.
Oznaczenia geograficzne
W projekcie odnajdziemy też nowość w postaci procedury rejestracji oznaczeń geograficznych dotyczących produktów nierolnych. Nowe rozwiązania odnoszące się oznaczeń geograficznych mają mi.in. wesprzeć producentów tradycyjnych wyrobów rzemieślniczych w Polsce, którzy mogą być zainteresowani ich ochroną.
Takie rozwiązanie niewątpliwie podniesie wartość produktów regionalnych stworzonych np. w oparciu o lokalne surowce, a dodatkowo pozwoli chronić ich jakość poprzez zwalczanie „nieoryginalnych” produktów.
Czytaj też: Prace badawczo-rozwojowe w księgach rachunkowych >
Patenty
Nowością w zakresie patentów jest instytucja wstępnego zgłoszenia wynalazku.
Daje ona możliwość zastrzeżenia daty pierwszeństwa zgłoszenia wynalazku w drodze swoistego uproszczonego zgłoszenia, bez ryzyka utraty nowości zgłaszanego rozwiązania. Wstępne zgłoszenie jest mniej złożone od „właściwego” – wymaga podania opisu wynalazku i ewentualnie rysunków, nie jest natomiast konieczne na tym etapie przedstawienie zastrzeżeń. Wstępne zgłoszenie wynalazku nie będzie podlegało publikacji, nie będzie skutkowało utratą nowości. W przypadku konieczności zmodyfikowania rozwiązania objętego wstępnym zgłoszeniem, zgłaszający zawsze będzie miał możliwość dokonania kolejnego wstępnego zgłoszenia wynalazku.
Od czasu dokonania wstępnego zgłoszenia, zgłaszającemu będzie przysługiwał okres 12 miesięcy na doprecyzowanie zakresu ochrony wynalazku w celu uznania zgłoszenia wynalazku za dokonane w dniu zgłoszenia wstępnego zgłoszenia.
To rozwiązanie niewątpliwie podąża za potrzebami przemysłów innowacyjnych. Twórcy i inwestorzy otrzymają okres roku, w trakcie którego mogą pracować nad swoim rozwiązaniem, badać rynek, szukać finansowania bez obawy o to, że ktoś „ukradnie” im ich rozwiązanie. Takie podejście powinno mieć też pozytywny wpływ na jakość samych zgłoszeń – twórcy będą bowiem mieli przestrzeń na ich dopracowanie.
W razie dokonania zgłoszenia „uzupełniającego” w ww. terminie, UPRP dokona publikacji zgłoszenia po upływie 6 miesięcy od dokonania zgłoszenia „uzupełniającego” (w razie jego wniesienia w ww. terminie 12 miesięcy). Ten okres będzie miał pozytywny wpływ na przyspieszenie czasu całego postępowania.
Opłaty
Nowelizacja dotyka również kwestii związanych z pobieraniem opłat – idzie w kierunku ich konsolidacji. Dotychczasowe, odrębnie traktowane opłaty (za zgłoszenie, za publikację oraz za pierwszy okres ochrony) zostaną zastąpione jedną opłatą od zgłoszenia. Ustawodawca rezygnuje tym samym z wydawania decyzji warunkowych tj. decyzji o udzieleniu prawa wyłącznego pod warunkiem uiszczenia opłaty za ochronę.
Przewidziano też nowe rozwiązanie tzw. IP COMBO - w przypadku dokonania w okresie 3 miesięcy, zgłoszenia co najmniej trzech różnych przedmiotów własności przemysłowej, opłata za zgłoszenie każdego z nich ulega obniżeniu o 30 proc. Obniżenie opłaty można uzyskać składając wniosek w terminie na wniesienie opłaty za ostatnie zgłoszenie objęte wnioskiem. Obniżka dotyczyć będzie więc zdywersyfikowanych zgłoszeń, w związku z czym zgłoszenie np. trzech różnych znaków towarowych lub dwóch wzorów przemysłowych i jednego znaku towarowego nie pozwoli skorzystać ze zniżki.
Depozyt know-how
Ciekawym rozwiązaniem jest wprowadzenie depozytu, w którym mogą być przechowywane informacje techniczne i technologiczne stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa. Instytucja ta koresponduje z treścią dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/943 z 8 czerwca 2016 r. w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskiwaniem, wykorzystywaniem i ujawnianiem (Dz. Urz. UE L 157 z 15.62016).
Rozwiązanie to powinno spotkać się z zainteresowaniem przedsiębiorców, gdyż z pewnością ułatwi dowodzenie co do zakresu tajemnicy przedsiębiorstwa lub kwestii ich pierwszeństwa m.in. w postępowaniach sądowych. Do depozytu będą mogli składać dokumentację w postaci elektronicznej obejmującą ww. informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa. Taka możliwość może dodatkowo skutkować tym, że przedsiębiorcy zdecydują się zebrać i usystematyzować posiadane przez nich know-how i przedstawić je w formie kompletnej i spójnej, co obecnie (wobec braku impulsu w postaci depozytu) nie zawsze jest standardem.
Podsumowanie
Oprócz wybranych i opisanych wyżej, ustawodawca zaproponował szereg innych, nowych rozwiązań. Postępowanie koncyliacyjne, modyfikacje w zakresie dochodzenia roszczeń, ułatwienia dla pełnomocników w zakresie dokumentów wykazujących umocowanie to jedynie wybrane przykłady z całego ich spektrum. Omówienie wszystkich zdecydowanie przekracza ramy niniejszego artykułu.
Przepisy mają aktualnie charakter projektowy. Intensywne dyskusje nad ich kształtem rozpoczęły się właściwie od razu po ich publikacji, można więc liczyć na to, że okres konsultacji społecznych, który właśnie się rozpoczął przyniesie wiele ciekawych spostrzeżeń i uwag zarówno ze strony praktyków, urzędów jak i przedsiębiorców.
Wiele zmian należy ocenić pozytywnie – były potrzebne lub co najmniej pożądane. Pozostawiają wiele nadziei na to, że przyświecające ustawodawcy założenia uda się zrealizować. Część pomysłów wymagałaby jednak chwili na spokojną refleksję i rozważenie alternatyw lub ewentualnych modyfikacji. Na przykład w zakresie postulowanej szybkości postępowania.
Warto m.in. przemyśleć, czy postulowana szybkość postępowania nie odbędzie się kosztem jego jakości – w szczególności w zakresie procesu weryfikacji zgłoszeń; ten bowiem będzie miał bezpośrednie przełożenie na jakość zarejestrowanych przedmiotów ochrony. Pojawia się też m.in. pytanie, czy proponowany 2-miesięczny okres na złożenie opozycji nie okaże się jednak zbyt krótki dla potencjalnych oponentów, zwłaszcza w przypadku podmiotów zagranicznych, którym przygotowanie do sprawy zajmie z reguły więcej czasu. Analizując więc kwestię „szybkości postępowania” trzeba też wziąć poprawkę na realia tj. że czas rozpatrywania spraw jest uzależniony także od obłożenia ekspertów w Urzędzie. Przy zbyt dużej liczbie spraw i małej przepustowości organu, nawet najlepsze legislacyjne rozwiązania mogą zwyczajnie nie zadziałać. O ile więc zmiany w kierunku przyspieszenia procesów należy ocenić co do zasady pozytywnie, to jednak trudno stwierdzić, na ile faktycznie przedłożą się one szybsze zakończenie postępowań, zakładając, że obłożenie po stronie urzędu nie ulegnie zmianie.
Należy mieć nadzieję, że powyższe i inne zagadnienia zostaną poddane dyskusji w ramach rozpoczętych konsultacji społecznych. W końcu, najważniejszy będzie docelowy kształt przepisów, a ten powinien uwzględniać głosy wszystkich zainteresowanych środowisk. Ostatecznie jednak, jak to z reguły bywa, czas i praktyka pokażą, czy zmiany PWP rzeczywiście przyniosą skutki oczekiwane przez projektodawców.
Autorka: dr Joanna Matczuk, adwokat, rzecznik patentowy IP Boutique
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.