Ochrona dóbr osobistych osoby prawnej często gości na wokandzie sądowej, na co zwraca uwagę Czytelnik w ramach akcji "Poprawmy prawo". Zdaniem ekspertów warto zastanowić się nad zmianą przepisów.
Czytaj też: RPO: Osobie prawnej nie przysługuje zadośćuczynienie
Jeżeli zmieniać, to tak
W opinii Czytelnika konieczna jest zmiana art. 43 kodeksu cywilnego. Chodzi o dodanie przykładowego katalogu dóbr osobistych osób prawnych oraz wyszczególnienie środków ochrony, które przysługują osobom prawnym w przypadku naruszenia ich dóbr osobistych. Jego zdaniem art. 43 k.c. powinien mieć następujące brzmienie:
- Dobra osobiste osób prawnych, w szczególności nazwa, firma, dobre imię, wolność w tym wolność prowadzenia działalności gospodarczej lub statutowej, nietykalność pomieszczeń, tajemnica korespondencji, sfera prywatności, podlegają ochronie na zasadach przewidzianych w przepisach o ochronie dóbr osobistych;
- Osoba prawna ma prawo korzystać ze środków ochrony dóbr osobistych przewidzianych w przepisach o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych, w szczególności ma prawo żądać zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Kumulacja wskazanych powyżej roszczeń jest dopuszczalna.
Według Czytelnika zmiany są o tyle konieczne, że od 1965 roku, kiedy to k.c. wszedł w życie art. 43 k.c., nie był nowelizowany w tym zakresie. Regulacje prawne odnoszące się do ochrony dóbr osobistych osób prawnych, które uchwalono ponad pół wieku temu, nie dają im gwarancji ochrony na terenie Polski.
Czytaj też w LEX: Ostrowska Klaudia, Czy znak towarowy może być uznany za dobro osobiste? >
Trzeba postawić kropkę nad "i" i zmodyfikować przepis
Część prawników uważa, że zmiana jest konieczna, rozwieje bowiem wątpliwości. Dzięki temu mniej będzie sporów na tym tle.
- Zaproponowana nowelizacja art. 43 k.c. to krok w dobrym kierunku. Aktualnie przepis jest dość lapidarny. W praktyce może to rodzić trudności interpretacyjne. Dotyczą one z jednej strony tego, jakie konkretnie dobra osobiste przysługują osobie prawnej, a z drugiej – jakich roszczeń może dochodzić osoba prawna w związku z naruszeniem jej dóbr. Oczywiście istnieje w tym zakresie bogate orzecznictwo oraz literatura prawnicza, w których wyszczególniono dobra osobiste osób prawnych. Jednym z najczęściej omawianych dóbr osobistych tych jednostek jest dobre imię. Przykładowo, definicję dobrego imienia osoby prawnej przedstawił Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 6 sierpnia 2015 r., (sygn. akt: I ACa 544/15), zaś przykłady naruszenia tego dobra można znaleźć w orzeczeniu Sądu Najwyższego z 18 września 2019 r. (sygn. akt: IV CSK 297/18). Jednakże orzeczenia nie są prawnie wiążące, zaś szereg dóbr osobistych może budzić wątpliwość, np. dobro w postaci marki, rozumianej jako nazwa handlowa, przedsiębiorcy - mówi Alicja Rytel, adwokat z Patpol Legał Piróg i Wspólnicy.
Jej zdaniem wyliczenie przykładowych dóbr osobistych osób prawnych oraz wskazanie roszczeń w przepisie zwiększyłoby pewność prawa. - Taka zmiana redakcyjna ułatwiłaby stosowanie przepisu w praktyce. Osoby prawne zaś mogłyby łatwiej ustalić rodzaj chronionych dóbr oraz środki ochrony - dodaje.
Czytaj też w LEX: Ignaczak Agata, Firma jako dobro osobiste spółek prawa handlowego oraz problematyka jego naruszenia w Internecie >
Wtóruje jej Maciej Gawroński, radca prawny i partner w GP Partners. - Doprecyzowanie kodeksu cywilnego w zakresie dóbr osobistych osób prawnych mogłoby być korzystne, szczególnie obecnie, gdy sądownictwo, w tym Sąd Najwyższy, targane jest wewnętrznymi problemami personalnymi a sędziowie wolą zajmować się sobą nawzajem niż swoją misją. Odesłanie do „odpowiedniego” stosowania przepisów o dobrach osobistych osób fizycznych stało się zbyt elastyczne i część sądów przyjmuje, że osoba prawna krzywdy doznać nie może. Ja się z tym poglądem nie zgadzam. Nierzadko zdarza się, że ataki prasowe naruszają kolektywnie godność organizacji, wywierając negatywny wpływ na całość czy dużą część załogi danej firmy - uważa.
Zobacz też linię orzeczniczą: Renoma i dobra sława osoby prawnej jako jej dobra osobiste >
Po co mieszać, orzecznictwo wystarczy
Są jednak prawnicy, którzy uważają, że zmiany są zbyteczne.
- W mojej ocenie obecnie obowiązujące przepisy oraz uzupełniające i interpretujące je orzecznictwo w sposób wystarczający zapewniają ochronę dóbr osobistych osób prawnych - twierdzi Anna Gołębiowska radca prawny w GKR Legal.
Tłumaczy, że nawet przykładowe wymienienie dóbr osobistych osób prawnych jest niepotrzebne. - Jest bowiem poza sporem, że nie wszystkie dobra wymienione w art. 23 k.c. znajdą zastosowanie w przypadku osób prawnych, jak i to, że zarówno w przypadku osób fizycznych, jak i osób prawnych mogą być inne, niewymienione w przepisie dobra zasługujące na ochronę, co potwierdza i wypracowuje orzecznictwo. Nie można także pominąć, że mamy różne osoby prawne, które mają swoją specyfikę. Są to nie tylko spółki, ale także np. fundacje, jednostki samorządu terytorialnego, Skarb Państwa - wyjaśnia.
Czytaj też w LEX: Krystman Martyna, Założenia konstrukcyjne cywilnoprawnej ochrony dóbr osobistych jednostek samorządu terytorialnego >
Ponadto przepisy o osobach prawnych stosuje się także odpowiednio do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi (art. 33(1)k.c.). Każdy z tych podmiotów ma swoją specyfikę, a zatem trudno wymienić nawet przykładowo dobra osobiste, które będą właściwe im wszystkim.
- Dlatego katalog dóbr osobistych przysługujących danemu podmiotowi powinien być definiowany odrębnie w okolicznościach konkretnego przypadku, co odzwierciedla obecny stan prawny. Poza tym, czy wprowadzenie zmian przepisów dla osób prawnych powinno prowadzić do dodania podobnego doprecyzowania dla jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi - zastanawia się Anna Gołębiowska.
Zobacz linię orzeczniczą: Symboliczne oznaczenia osób prawnych i fizycznych jako dobra osobiste >
Podobnego zdania jest prof. Rafał Adamus, wykładowca Uniwersytetu Opolskiego. - Propozycja doprecyzowania przepisów o dobrach osobistych osób prawnych jest ciekawym postulatem. Niemniej, moim zdaniem, odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów o dobrach osobistych osób fizycznych jest wystarczające - wyjaśnia.
Według niego większy problem dotyczy dóbr osobistych jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej, ale posiadających zdolność prawną, choć i w tym przypadku poprzez art. 43 w zw. z art. 33[1] par. 1 k.c. można sięgnąć do regulacji art. 23-24 k.c. Zatem postulat doprecyzowania kwestii dóbr osobistych osób prawnych nie uporządkuje całości zagadnienia.
Zobacz też linię orzeczniczą: Wizerunek osoby prawnej jako jej dobro osobiste >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
